جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

كاركرد عقل عملی در اصول فقه گرچه فی الجمله و به طور پراكنده در كتب اصولی مورد بحـث قرار گرفته است؛ اما با اينكه مجموعه احكام عقل عملی مورد استفاده در اصول فقه، چـه بـه نحـو كلی، مثل اصل حسن و قبح عقلی و چه به نحو صغروی، مانند قبح تجـری، قـبح تفويـت اغـراض مولا و حسن احتياط، فراوان ودارای جهات مختلفـی اسـت، تفصـيل بحـث در هـيچيـك از ايـن كتب به نحو موضوعی و يكجا مورد بحث و مداقه قرار نگرفته است. در برخی از كتـب متقـدمان بـه برخـی از وجــوه مسـئله پرداختــه شـده اســت؛ مـثلاً بحــث از حسـن وقــبح در كتبـی چــون «الفوائدالحائرية» (ر.ك: وحيد بهبهانی، 1415ق، ص363ـ378» ،(الفصولالغروية» (ر.ك: صاحب فصول، 1404ق، ص316ـ350» ،(فرائدالاصول» (ر.ك: شـيخ انصـاری، [بـيتـا] ص230ــ245 (و «هداية المسترشدين» (ر.ك: اصفهاني، [بيتا]، ص433ـ442 (ديده می شـود؛ امـا پـس ازآن، ايـن اندك هم در كتب متأخرين كمياب گرديـده اسـت و تنهـا محقـق اصـفهانی در لابـلای دليـل انسداد، بحثی درمورد آن آورده است (محقـق اصـفهاني، 1374 ،ج2 ،ص322بـه بعـد). در كتـب مختلف شهيدصدر اين مسئله تا حدودی جايگاه خود را باز يافتـه اسـت و اخيـراً جنـاب عمـار ابورغيف يكی از شاگردان شهيد صدر در كتابی دو جلدی تحت عنوان «الاسس العقليـة» بحـث مستقلی با عنوان تطبيقات عقل عملی در اصول فقه مطرح نموده است. البته طبيعی است كه جـای چنين مباحثی نه در علم اصول كه در فلسفه علم اصول است و چنين علمی بسان ساير فلسفه هـای مضاف به علوم، هنوز در حوزه های علوم دينی جايگاه اساسی خود را نيافته است؛ گرچه محققان گرانمايه ای در اين زمينه پيشقدم گرديده و در پی پايه گذاری اين علوم برآمده اند. در اين نوشتار پس از تبيين مفردات موضوع و تعيين مراد از عقـل عملـی و تبيـين موضـوع و محدوده آن، به كاركردهای عقل عملی در مباحث اصولی اشاره گرديده است.