جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

صلاح عبدالصبور مصری از پیشتازان شعر آزاد و از سمبل‌های نوگرایی عربی به شمار می‌رود که از فرهنگ غرب تأثیر بسیاری پذیرفته است. وی از جمله شاعران نادر عرب است که سهم عمده‌ای در تألیف نمایشنامه دارد و از نظریه‌پردازان مهم شعر آزاد نیز به شمار می آید.نشانه‌شناسی، علم بررسی نظام‌های نشانه‌ای است. کارکرد این علم غنی‌سازی خوانش و یا کمک به خوانش ثانوی متن است؛ چرا که ابزاری غنی در اختیار خواننده می‌گذارد که از طریق آن می‌توان در بافت‌های داخلی یا ساختارهای مختلف یک متن وارد شد.اشعار عبدالصبور در سه حوزه‌ی معناشناسی، سطح برداشت مخاطب و زیبایی‌‌شناسی، تحلیل نشانه‌شناختی می‌گردد. این اشعار در حوزه‌ی معناشناسی و در چهار سطح معانی فردی، اجتماعی- سیاسی، کوششی، دینی و قوانین هماهنگ‌کننده بین این ساختارهای معنایی، بررسی می‌شود. سطح برداشت مخاطب بر برداشت‌های جانبی از اشعار صلاح استوار شده است و بررسی در حوزه‌ی زیبایی‌شناسی در سه سطح تشابه، آیکون‌ها و تناص صورت می‌گیرد. تحلیل اشعار صلاح ما را به این نتیجه می‌رساند که شاعر از غمی اجتماعی رنج می‌برد که دامن‌گیر او و هم‌وطنانش شده است، به گونه‌ای که آن‌ها را به کار و تلاش برای رهایی از آن واداشته و دین و ایمان را از یادشان برده است. صلاح برای بیان این معانی از ترسیم فضاهای قرآنی و روابطی چون تشابهات ادبی، آیکون‌های مبتنی بر حواس پنج‌گانه و تناص بهره می‌گیرد.این پژوهش بر آنست تا به کمک ابزارهای علم نشانه‌شناسی، برخی از اشعار صلاح عبدالصبور مثل قصاید « الحزن»، « الناسُ فی بلادی»، « هجمَ التتار»، « الحُب»، « رسااله إلی صدیقه» و... را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

یکی از موضوعات مهم نقد ادبی معاصر عربی پدیده تناص یا بینامتنی است که در یک معنای عام به اندیشه انتقال معنی یا لفظ و یا هر دو، از یک متن به متنی دیگر، یا از یک اثر ادبی به اثر ادبی دیگری با اختلاف در مقصد و هدف اطلاق می شود. بینامتنی یکی از پدیده های زبانی شایع در آثار شاعران معاصر عرب است. اشعار عبدالوهاب بیاتی شاعر نوپرداز معاصر نیز به این ویژگی متمایز و برجسته گشته است. او نه تنها اشکال و انواع گوناگون تناص را در اشعار خویش به کار گرفته، بلکه مصادر و منابع تناص نیز در اشعار او متنوع می باشند. این شاعر پرآوازه عرب، میراث دینی خویش را یکی از منابع و مصادر مهم بینامتنی در اشعار خود قرار داد. لذا از میان بینامتنی های موجود در شعر او، بینامتنی قرآنی بخش قابل توجهی را به خود اخصاص داد. بدین منظور بررسی ریشه تاریخی این پدیده نزد ناقدان غربی و عربی، تبیین و تشریح بینامتنی قرآنی در اشعار شاعر پرآوازه عراقی و بیان انواع مختلف الهامات وی از قرآن کریم از اهداف مقاله حاضر می باشد. بررسی اشعار بیاتی گواه این است که او گاه مضمون و مفهوم آیه یا آیاتی از قرآن کریم را منبع الهام خویش قرار می دهد. و در بعضی از اشعار خود مفردات و یا واژه های قرآن را به خدمت می گیرد. و گاه به حوادث و شخصیت های قرآنی اشاره می کند تا به اثر ادبی خویش صفت ماندگاری بخشد.