جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پژوهش به بررسی کتاب جوامع احکام النجوم اثر ابوالحسن علی ابن زید بیهقی پرداخته شده است. کتاب جوامع احکام النجوم یکی از کتاب های مهم قرن ششم در زمینه علم احکام نجوم است که از جهات مختلفی دارای اهمیت است. در این کتاب بسیاری از مشاغل و حرف و پیشه های عصر مؤلف بیان شده است و گونه ای جامعه شناسی ایران در قرن ششم به حساب می آید؛ زیرا بسیاری از اعتقادات گذشتگان درباره احکام نجومی در این کتاب وجود دارد. ارزش دیگر این کتاب به جهت ذکر نام بسیاری از منجمان و کتاب های نجومی است. از دیدگاه ادبی هم کتاب جوامع احکام النجوم یکی از متون ارزشمندی است که بسیاری از ویژگی های سبکی نثر قرن پنجم و ششم را در خود دارد. نثر کتاب به خاطر موضوع آن، ساده و غیر منشیانه است اما کلمات اصیل فارسی و برخی کلمات دشوار عربی در آن وجود دارد.

در این مقاله ابتدا به سطوح داستان و متن روایی و ویژگی های آن دو، سپس به همبستگی و تناظر میان این سطوح و فراکارکردهای هلیدی از دیدگاه زبان شناسی نقش گرا پرداخته می شود. در این راستا، با اشاره به فراکارکردها و ویژگی های زبانی آنها، امتزاج عملکردهای سطوح روایی و فراکارکردها با ذکر پاره هایی از داستان حسنک، پی گرفته خواهد شد.به نظر می آید هر یک از فراکارکردهای هلیدی در دو سطح داستان و متن کارایی داشته باشند. کارکرد اندیشگانی در سطح داستان و متن، جهان داستانی نویسنده را رقم می زند. فراکارکرد بینافردی در سطح داستان، نحوه ارائه جهان داستانی را تعیین می کند و در سطح متن، کسی را که این جهان داستانی را نقل می کند (راوی). فراکارکرد متنی در سطح داستان، ناظر به توالی و نظم رخدادهاست و در سطح متن، ناظر به زمانمندی، ساختار اطلاعات متن و انسجام متن روایی. این فراکارکردها توانمندی هایی در تحلیل سطوح داستان و متن روایی برمی گشاید.