جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فناوری های نوین مهندسی ژنتیک این امکان را در اختیار بشر قرار داده است تا بتواند اقدام به دست کاری ژنتیکی موجوات مختلف نماید. این موجودات که به موجودات تراریخته معروفند اهمیت زیادی در علوم مختلف از جمله پزشکی، داروسازی، صنایع، کشاورزی و... پیدا کرده اند. از جمله مهم ترین کاربردهای این موجودات در کشاورزی و تولید غذا است. گسترش محصولات تراریخته نگرانی هایی از جنبه اخلاقی، اجتماعی و ایمنی زیستی در جهت پذیرش این فراورده های غذایی جدید در بین عموم مطرح نموده است. در این میان، دیدگاه های مذهبی هم نقش قابل ملاحظه ای در پذیرش عمومی این فناوری دارد.بدیهی است دیدگاه ادیان مختلف و تاثیر آن ها در تصمیم گیری مصرف کنندگان متفاوت است. در این مقاله نظر سه دین بزرگ الهی (اسلام، مسیحیت و یهودیت) در زمینه موضوع چالشی محصولات تراریخته مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. نتایج این بررسی نشان می دهد که هیچ اجماع کلی در درون این سه دین در این زمینه وجود ندارد. با این وجود، در مجموع به نظر می رسد که تمایل عمومی در هر سه این ادیان به طور فزاینده ای به سمت پذیرش این فناوری و انجام تحقیقات در زمینه محصولات تراریخته و همچنین مصرف آن ها است، ولی تقریبا تمامی آنها به بررسی های دقیق علمی، اخلاقی و نظارتی در خصوص این محصولات و همچنین برچسب زنی آن ها تاکید دارند.همچنین عوامل متعدد دیگری مانند رسانه ها، فعالان محیط زیست، دانشمندان و صنایع غذایی و همچنین تمامی منابع اطلاعاتی مردم که بر درک و شناخت مصرف کنندگان نقش دارند هم بر تاثیر جنبه های مذهبی بر پذیرش محصولات تراریخته تاثیر دارند.

انسان پرتویی از تجلی پروردگار و به عنوان خلیفه بر روی زمین آفریده شده است، خلیفه‌ای که از بهترین نعمت-های الهی و والاترین مقامات برخوردار می‌باشد. کرامت انسانی را می‌توان یکی از این مقامات دانست که در جهت رسیدن به کمال و غایت آفرینش باید حفظ شود. امروزه پیشرفت‌هایی بسیاری از علوم مختلف مشاهده می‌شود و هر کدام برای بهبود زندگی انسان تلاش می‌کنند اما باید عملکرد این علوم را بررسی کرد. این علوم علاوه بر مزایایی که برای بشریت دارند، معایبی را نیز به همراه خواهند داشت، که با نادیده گرفتن این معایب کرامت انسانی در معرض خطر قرار می‌گیرد.در این پژوهش به بررسی علم ژنتیک و تأثیرات احتمالی آن برکرامت انسانی پرداخته‌ایم. علم ژنتیک با کشف عامل وراثت و ماده ژنتیکی (ژنوم) در بدن موجودات زنده تحول عظیمی را به وجود آورد و با روی کار آمدن این علم انسان به رمز و رازی که خداوند برای آفرینش استفاده کرده بود دست یافت. بعد از این اکتشافات تحقیقات در این زمینه بسیار گسترش پیدا کرد و بسیاری از محققان برای بدست آوردن اطلاعات بیشتر اقدام به آزمایش‌هایی در بدن انسان کردند. آن‌ها به کاربردهای متعددی از این علم مانند شبیه‌سازی، به‌نژادی و غیره پی بردند. اما این کاربردها خالی از چالش نماند و در موردی مانند شبیه‌سازی کرامت انسانی را تهدید می‌کند و این خود نگرانی-هایی در زمینه‌های مختلف علوم زیستی، پزشکی، اخلاقی، فلسفی و غیره به وجود خواهد آورد. در نهایت برای بررسی دقیق‌تر این چالش‌ها علم اخلاق‌ زیستی به وجود آمد که این علم به بررسی چنین چالش‌هایی در حوزه فناوری نوین نائل شد و همچنین از طرف سازمان‌های بین‌المللی مانند حقوق ‌بشر، کدها و بیانیه‌های اعلام شد تا اینکه بتوانند از این علم به بهترین شکل و بدون خدشه وارد کردن به کرامت انسانی استفاده کنند. لازم به ذکر است منشأ این پژوهش از فلسفه علم می‌باشد که درکنار آن به مبحث کرامت انسان پرداخته شده است و همچنین این پژوهش تنها نگاه علمی و پیش بینی به موضوع دارد و هیچ نگاه ارزشی در آن مطرح نشده است.

بهره بردن از قدرت علمی و خلاقیت انسان در محدود کردن و پس‌راندن شرور و جلوگیری از گسترش آن از مصادیق همکاری با خالق و یاری‌ دادن‌ به‌ خداوند در حل مسأله شر محسوب می‌شود‌. بسیاری صفات بد‌ اخلاقی‌ و خلق و خوی‌های ناپسند و در نتیجه شخصیت و رفتار شرورانه پایه‌ی زیستی و ژنتیکی دارند. فن‌آوری مهندسی ژنتیک این امکان را به ما می‌دهد که از ویژگی‌هایی در ژن‌ها‌یمان برخوردار باشیم که تا سرحد امکان، کمتر گرفتار شرور گردیم. بنابراین در قدم نخست، با بهر‌ه‌گیری از ژن‌درمانی می‌توان ‌از پیدایش‌ برخی‌ از نواقص جسمانی و اخلاقی‌ و انتقال‌ آن‌ به‌ نسل‌های‌ بعدی‌ جلوگیری‌ کرد و سپس با مهندسی ساختار ژنتیکی انسان و در نتیجه اصلاح نژاد بشر، می‌توان به انسانی دست یافت که دارای درصد بالایی از صفات و خصوصیات مطلوب‌ جسمانی، عقلانی، اخلاقی و الاهی بوده، تا در نتیجه‌ی آن، شمار چشم‌گیری از شرور روزمره‌ی انسانی از صفحه‌ی زندگی محو شود و به دیگر شرور تاریخی پیوندد. نگارنده رهیافت اصلاح ساختار ژنتیک را در شرایط موجود، راهبردی اساسی و بر‌تر در حل شرور انسانی و دستیابی به خیرات و کمالات ارزیابی کرده و معتقد است که بشریت باید هر چه زودتر تصمیم استفاده از آن را عملی کند.

شبیه سازی انسانی یکی از چالش های جدید مهندسی ژنتیک است که مسائلی در حوزه دین، اخلاق، و حقوق و دیگر عرصه های اندیشه برانگیخته است. شبیه سازی (Cloning) عبارت است از تولید مثل و ایجاد موجودی مشابه نسخه اصلی به طریقه ای غیر جنسی. در این شیوه که به وسیله آن، یان ویلموت موفق به ایجاد گوسفندی به نام «دالی» شده است، به جای لقاح طبیعی و نفوذ اسپرم به درون غشای تخمک، هسته سلول غیر جنسی برگرفته و به جای هسته تخمک گذاشته و از طریق تحریک الکتریکی تخمک به تقسیم سلولی می پردازد. سپس این تخمک را در رحم می گذارند تا موجود زنده ای بدون نیاز به پدر به وجود آید. بسیاری کسان کاربست این تکنیک را در باره انسان محکوم می کنند و بر این باورند که این کار شأن و کرامت انسانی را خدشه دار ساخته و او را تا سطح کالایی بی ارزش فرو می کشد. مخالفان شبیه سازی انسانی دلائل فراوانی به سود نظریه خود اقامه می کنند. مسلمانان اهل سنت نیز قاطعانه این کار را خلاف دین و حرام می شمارند و از دلائل متعددی استفاده می کنند. در این نوشته تنها دلائل کلامی بر ضد شبیه سازی انسانی گزارش و بررسی شده است. دلائل کلامی ششگانه در حرمت شبیه سازی انسانی عبارتند از: شبهه خلق، تحدی با خداوند، نقض سنت زوجیت، نقض سنت تنوع، تغییر خلق الله و دستکاری ژنتیکی و بازی با مخلوقات. نگارنده پس از نقل و تحلیل این دلائل به این نتیجه می رسد که هیچ یک از این دلائل نمی تواند شبیه سازی انسانی را تحریم کند. زیرا برخی دلائل، خارج از موضوع است و در صورت قبول برخی نیز آن ها، شاهد تعارض در فتواهای متضاد اهل سنت در عرصه های مختلف مهندسی ژنتیک خواهیم بود.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

در این مقاله « پیامدهای کلامی تصرفات بشر در خلقت » بررسی می شود و این موضوع از آن جهت دارای اهمیت و در خور پژوهش است که برخی از تصرفات بشر در مخلوقات الهی، موجب بروز شبهات وچالش های کلامی گوناگونی شده است. پس از اشاره به نمونه هایی از تصرفات بشر، پیامدهای کلامی این گونه تصرفات، بررسی وتحلیل و بر اساس مبانی و پیش فرض های فلسفی و کلامی به شبهات پاسخ داده می شود. بر اساس یافته های این پژوهش، دامنة تصرفات بشر هر چقدر هم که گسترده و مخرب و مفسده آمیز باشند، با اصول اعتقادی مبرهن نظیر اصل فاعلیت مطلق الهی و تدبیر عام و فراگیر خداوند و حکیمانه و غایت مند و احسن بودن خلق الهی، تعارض و مغایرتی ندارند .چون منطقاً فاعلیت بشر تابع مشیت و تدبیر عام و حکیمانه و قوانین وسنن تکوینی الهی است و خارج از این قوانین و نظام الهی امکان تحقق ندارد، لذا فرض دخالت بشر در خلق و تدبیر الهی و غایات مخلوقات یا مخدوش نمودن نظام احسن و نیز فرض امکان نابودی شرایط حیات در زمین، طبق مبانی و پیش فرض های مورد اشاره، منتفی است.