جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب The Making of the Modern Near East, 1792-1923 اثر پروفسور م.ا.یپ (M.E.YAPP) استاد بازنشسته مدرسه شرق‏شناسى (SOAS) دانشگاه لندن است. وى سال‏ها مشغول تدریس تاریخ خاورمیانه بود. او تجربه سال‏هاى تدریس خود را به‏ویژه در این کتاب آورده است. یپ صاحب آثار متعددى در زمینه شرق‏شناسى و خاورمیانه است. در واقع این کتاب براى دانشجویان شرق‏شناسى و اساتیدى که مى‏خواهند در باره این منطقه تدریس کنند، طراحى شده است. در این نوشته اصطلاح «Near East» اعم از خاور نزدیک و میانه است. این کتاب داراى یک مقدمه، شش فصل، راهنما و کتابنامه، واژه‏نامه تخصصى، شجره‏نامه، نقشه و یک ضمیمه است. در این مقاله، ضمن شرح و معرفى فصول مختلف این کتاب، به نقد و بررسى آن نیز پرداخته مى‏شود.

امروزه، اهمیت جهانی انقلاب اسلامی ایران و اخیرا نیز نظریۀ گفتگوی تمدن ها، ایجاب می نماید که مساله غرب و شناخت غرب بیش از پیش در کانون اندیشه و پژوهش اندیشمندان و محققان انقلاب اسلامی قرار گیرد. هرچند ایرانیان از دیر زمان همواره با غرب و غربیان ارتباط داشته اند ولی این ارتباط در دورۀ حاکمیت صفویان رنگ و اهمیت دیگری یافت و در عهد قاجاری بود که ما در نفوذ اندیشه ها، آراء و تحولات غرب قرار گرفتیم و در اثر آن، ارتباط ما با غربیان نه تنها بیش از پیش افزایش یافت بلکه از لحاظ کمی و کیفی دچار تحول گردید.

این رساله در پاسخ به این سوال اصلی که شکل ناقص دولت مدرن در ایران ناشی از چیست؟ بحث ایدئولوژی های دولت ساز را مطرح کرده است. ایدئولوژی دولت ساز به مجموعه باورها و ارزشهایی اطلاق می شود که دولت بر پایه آن شکل می گیرد خود را تعریف می کند و سلطه خود را بر جامعه تحمیل می نماید. در واقع ایدئولوژی دولت ساز که در هسته اصلی نظام فرهنگی جامعه اس به دولت ماهیت وجودی می بخشد و چگونگی شکل گیری و سیر تکوین آن را تعیین می نماید. در همه جوامع دو نوع ایدئولوژی دولت سازی کرده اند: در نظم ماقبل مدرن ایدئولوژی دینی و در نظم مدرن ناسیونالیسم. در واقع حضور دولتهای مختلف در اشکال متعدد عمدتا ناشی از ماهیت این ایدئولوژی هاست. ایدئولوژی های دینی در نظم ماقبل مدرن برحسب ماهیت تجددگرا یا تجددگریز خود نظم های سیاسی متفاوتی می آفرینند. ایدئولوژی های دینی تجددگرا زمینه های مناسبی را برای گذرا به نظم جدید فراهم می کنند و درادامه با خالی کدرن عرصه سیاست نقش ناسیونالیسم را به عنوان یگانه ابزار ایدئولوژی دولت ساز در نظم جدید به رسمیت می شناسند. در جهت عکس ایدئولوژی های دینی سنت گرا زمینه های گذرا به نظم را فراهم نمی کنند و رد نظم جدید نیز در کنار ناسیونالیسم مدعی امر دولت سازی اند. دولت مدرن الگوی عام و فارگیری نیست بلکه برامده از نشانه های فرهنگی خاص تمدن غرب و در هسته اصلی آن ناشی از نشانه های فرهننگی مسیحیت است. در اروپای غربی مسیحیت به عنوان ایدئولوژی نظم ماقبل مدرن زمینه های گذرا به نظم جدید را بنیان نهاد و در ادامه هر چهار عنصر دولت مدرن بر پایه آن شکل گرفتند. کارکرد ناسیونالیسم در امر دولت سازی نیز در کشورهای اروپای غربی بیش از هر چیز مبتنی بر نشانه های فرهانگی مسیحیت بود. برعکس در ایران اسلام به عنوان ایدئولوژی دینین نظم ماقبل مدرن نظم سیاسی متفاوتی را آفرید که گذرا به نظم جدید را برنمی تابید. افزون بر این نشانه های فرهنگی دین اسلام در عرصه های مختلفسیاسی اقتصادی و اجتماعی نظم سیاسی را در قابل اندیشه ای امت محور بنیان ریخت. در نظم جدید نیز ناسیونالیسم ایرانی همواره در پرتو مذهب معنا یافت و بدین سان حاکمیت و حکومت به عنوان دو عنصر اصلی نظام دولت مدرن غربی که رد پرتو نشانه های فرهنگی دین مسیحیت مرجعی زمینی یافته بودند در ایران در پرتو ایدئولوژی اسلام شیعی مبنای آسمانی یافتند. بدین سان می توان گفت نظام دولت مدرن الگوی سیاسی خاص جوامع غربی است که در پرتو نظام فرهنگی آن و بویژه نشانه های فرهنگی دین مسیحیت شکل گرفته است. در ایران ایدئولوژی دولت ساز یعنی اسلام و ناسیونالیسم بنیان های فرهنگی شکل گیری نظام دولت مدرن غربی را برنمی تابند.

موضوع اصلی سه نمایشنامه تاریخی گتس فن برلیشینگن اثر گوته، ویلهلم تل اثر شیلر و نبرد هرمان اثر کلایست خود یاری در مقابل اشکال مختلف ظلم و استبداد در دوران ازهم گسیختگی سیاسی و اجتماعی است. در این آثار خودیارانی همچون آرمینیوس، گتس فن برلیشینگن و ویلهلم تل معرفی می شوند که خودیاری آنها در مقابل استبداد و استیلای خارجی در سه دوره مختلف تاریخی مطرح می گردد. بدین ترتیب نویسندگان مذکور با دیدگاه های متفاوت کوشیده اند که غیر مستقیم راه های مقابله با ظلم را در زمان حیات خود، قرن 18 و 19 میلادی در اذهان عمومی تداعی کرده و حد و مرز خودیاری را نشان دهند. روند این سه نمایشنامه نشان می دهد که گوته و شیلر موضوع خودیاری را دقیق تر بررسی کرده، با دید نسبی و محتاط تر به آن می نگرند و مشروعیت آن را فقط با شرایطی خاص تایید می کنند. در مقایسه با آنها کلایست که افسری وطن پرست بود به دلیل تاثیر پذیرفتن از اوجگیری روح ناسیونالیسم و وطن پرستی در آرزوی آلمان متحد و قوی، به موضوع خود یاری بسیار یک طرفه و رادیکال می نگریست. موضوع خود یاری منحصر به این سه نمایشنامه نخواهند ماند و تا زمانی که مستبدین روند تاریخ را رقم می زنند، این مساله همچنان موضوع مهم حال و آینده خواهد ماند.

سبک زندگی اسلامی، به مجموعه موضوعات و مسائل مورد قبول اسلام در عرصه زندگی اشاره دارد. برای فهم اینکه سبک زندگی ما، اسلامی است یا خیر، باید معیار سنجش داشته باشیم. اما پیش از این باید سبک زندگی اسلامی را به درستی بشناسیم. معیار رفتار ما در جامعه اسلامی باید مبتنی بر اسلام و آموزه های اسلامی باشد. خدامحوری، حاکمیت ارزش های اسلامی در زندگی از مهم ترین معیار اسلامی بودن سبک زندگی اسلامی است. باید زندگی فردی و اجتماعی ما مبتنی بر اسلام و رهنمودهای قرآنی باشد. در این صورت، می توان امیدوار بود که زندگی ما به سبک و شیوه اسلامی است.

این مقاله روشنفکری معاصر ایران را پدیده ای بیمار می داند که از اساس به صورت ناسالم به وجود آمده و در طول تاریخ معاصر به مخالفت با دین ، روحانیون ، همکاری با استعمار و کمک به حکومت های استبدادی پرداخته است. این مقاله با بررسی تاریخی حوادث مهم دوران معاصر ایران از جمله تحریم تنباکو، مشروطیت و ظهور سلطنت پهلوی به توجیه دیدگاه خود پرداخته است.

در مطالعه سیاست خارجی ج.ا.ایران و عوامل موثر بر آن ،دانش پژوه می خواهد تا از نگاه سخت افزاری یعنی قدرت ،تسلیحات نظامی ،ژئوپلیتیک و حتی اقتصاد به سمت دیدگاههای نرم افزاری یعنی ساختارهای معنایی ، فرهنگ وگفتمان حرکت کند.با پارادایم نظریه های جریان اصلی و عقل گرای ابزاری در مطالعه روابط بین الملل وسیاست خارجی توجه در تحلیل موضوعات اجتماعی همچون سیاست خارجی معطوف به ماده گرایی - سودگرایی گردید واز نقش معنا وهنجار غفلت گردیده است.من معتقدم نظام ج.ا.ایران به عنوان یک کنش گر در نظام بین الملل ساختارهایی معنایی وهنجاری آن که خاص آن است برجسته می باشد.در واقع ما استدلال می نماییم که رفتار متفاوت ج.ا.ایران از سایر بازیگران نظام بین الملل به خاطر محیط متفاوت فرهنگی آن می باشد.بنابراین با رویکردی که دولتها را بازیگران یکپارچه می داند که منافع از پیش تعیین شده دارند انتقاد دراد و معتقد است که بازیگران متفاوت می باشند ومنافع شان از پیش تعیین شده نیست بلکه حاصل هنجارهایی است که ریشه در تاریخ آن جامعه دارد.شاخص های متغیر مستقل (ساختارهای هنجاری ومعنایی داخلی ) :عدالت خواهی ، استقلال خواهی و استکبار ستیزی شاخص های متغیر وابسته (هویت چالش گر ) :حمایت از مقاومت ملت لبنان وفلسطین ، تاکید بر دستیابی به تکنولوژی صلح آمیز هسته ای و مبارزه با امریکا یا امریکا ستیزیبرای اثبات این فرضیه روش تحلیلی به کارگرفته شده تحلیل گفتمان هوتا ولز می باشد که تلاش دارد نشان دهد چگونه منافع ملی در سیاست خارجی شکل می گیرد.وی روش تحلیلی گفتمانی را مطرح می کند که بر اساس آن نخبگان اجرایی با توجه به وجود منابع فرهنگی وزبانی موجود در آن جامعه واقعیت را تفسیر می کنند ومردم با آنم احساس یگانگی می کنند.در واقع می توان گفت نخبگان ومردم خود ودیگری را تعریف کرده و رفتار را بر آن اساس بازنمایی می کنند.