جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

"نویسنده در این مقاله تلاش نموده است تا از طرفی علل اجتماعی ـ اقتصادی، و از طرف دیگر آرا و نظریاتی (داخلی / خارجی) را در خصوص انقلاب سفید و بویژه اصلاحات ارضی تحلیل نماید. اشرف با اشاره به فشارهای مختلفی که در خصوص انجام اصلاحات بر دولت شاه وارد می شد، اساساً بنیان تفکر مبتنی بر انجام اصلاحات را در بیرون از دولت محمدرضا پهلوی جستجو می نماید. وی در این مقاله به بررسی روابط دهقانی / زمینداری در ایران پیش از اصلاحات می پردازد و بر اساس این بررسی مختصر جامعه شناختی بر آن است تا اثرات برنامه های اصلاحی شاه را بر طبقات اجتماعی ایران و بالاخص روستاییان ارزیابی کند. رونق شهرها، رشد جمعیت، مهاجرت فزاینده از روستاها به شهرها، از بین رفتن تنظیمات و ترتیبات اجتماعی پیشین در مناطق روستایی و بسیاری تحولات و دگرگونیهای دیگر منجر به تغییراتی در ساختار اجتماعی و طبقاتی جامعه ایران شد که مهمترین آنها شکل گیری اقشار و طبقات جدیدی بود که نقش آنها در تحولات اجتماعی بعدی قابل توجه گردید. بنابراین اجرای برنامه های اصلاحات موجب تغییرات وسیعی در حوزه های مختلف اجتماعی / اقتصادی جامعه ایران شد. با این حال، گرچه انقلاب سفید به بنیانهای سنتی اقتدار پاتریمونیالیستی (علما، بازار و طبقات زمیندار) که ارتباط بین الیگارشی پیشین و نیز بین آنها و توده های شهری، روستایی و قبیله ای را برقرار می کردند، خاتمه داد؛ اما در دهه 1970 منجر به شکل گیری اتحادهای انقلابی جدیدی شد که از ترکیب گروههای کوچک علمای انقلابی، پیروان بازاری آنها و فعالان فکری به وجود آمده و از منابع سرشار انسانی، مالی و فرهنگی بازار، مسجد و شبکه های مدرسه / دانشگاه برخودار بودند. و از سوی دیگر نیز دولت اتوکراتیک رانتیر مواجه با بحران فقدان اراده برای اعمال قدرت در ایام بحرانی بود. روی هم رفته مجموعه این عوامل به همراه ضعفهای ساختاری طبقات متوسط جدید منجر به سقوط رژیم شاه شد. "

مقاله های متعددی درباره تجدد و اصلاح گری در کشورهای مختلف از جمله مصر که بارویکرد روشنگرایی نگاشته شده اند.

وزارت در نظام دیوانی دوره سلجوقی از لحاظ کارکردی و حقوقی جایگاهی بس والا داشت. این جایگاه بلند عمدتا حاصل توان و قابلیت دیوانسالارانی بود که براین مسند تکیه می زدند. در واقع اینان بودند که در تقویت و گاه تضعیف نقش نهادی آن بسیار اثرگذار بودند. کمال الدین محمد خازن از شمار آن نخبگانی بود که با داشتن خصلت ها، توانایی ها و مهارت های فردی و هم چنین تفکر و اراده اصلاح و داشتن تجربیات موفق در امور دیوانی به جایگاه وزارت دست یافت و با انجام برخی اقدامات اصلاحی بر آن بود بخشی از بحران ها و مشکلات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دوره سلطان مسعود (529-547هـ) را رفع و راه برون رفت از این بحران ها و مشکلات را پیدا کند. وی علی رغم اقدام به برخی اصلاحات فوری به شیوه ضربتی در زمینه های سیاسی، اجتماعی، مالی و مالیاتی، در چالش با نخبگان سیاسی رقیب که مخالفان اصلاحات تلقی می شدند، قرار گرفت. نخبگان سیاسی رقیب که طرح های اصلاحی کمال الدین خازن را در تقابل با منافع و امتیازات خود می دیدند، در این کشمکش توانستند وی را از سر راه بردارند.

مقاله پیش رو به بررسی یکی از دوره های اصلاحی عصر ناصری، یعنی بازه زمانی 1278-1275 می پردازد، بازه ای که معمولا از آن غفلت می شود. در این مقاله، با رویکرد انتخاب عقلانی، به روایت علی استدلالات مخالفان در قالب سه گروه روحانیان، درباریان، و دیوانیان پرداخته شده است و پس از بررسی استدلالات هر یک از این سه دسته، (بر اساس روش تطبیقی جان استوارت میل) که عمدتا بر آموزه های فراموش خانه متمرکز است، استدلالات مشترک در میان گروه های استدلال کننده عبارت بود از: «در خطر افتادن کیان پادشاهی ناصرالدین شاه»، و «عدم پایبندی مصلح و / یا همراهان وی به سنت». در کنار این استدلالات پرتکرار، «مغایرت اقدامات اصلاحی مصلح و / یا همراهان وی با دین»، دین دار نبودن شخص مصلح و / یا همراهان وی»، به همراه استدلالات «تلاش برای تغییر نظام پادشاهی»، «برهم خوردن امنیت داخلی»، «بی توجهی به جایگاه طبقاتی مخالف و تهدید منافع طبقاتی آنان»، «نگرانی از امتزاج فرهنگی» و «ویژگی های رفتاری مصلح و / یا همراهان وی» استدلالاتی اند که دو گروه استدلال کننده عنوان کرده اند. و «فساد اقتصادی مصلح»، «از بین رفتن تمامیت ارضی»، «مستعمره شدن ایران»، «وابستگی به روسیه» و «عدم رعایت حقوق شهروندی» استدلالاتی اند که فقط یکی از گروه های استدلال کننده عنوان نموده اند.

رشیدالدین فضل اله همدانی 645-718) ه( از وزیران روشنفکر در ایران دوره اسلامی است که توانست به کمک افکار بلند، همراه با دوراندیشی و آگاهی وسیعی که بر اندوخته های علمی و عملی سیاستمداران ایران پیش و پس از اسلام داشت، با ارائه برنامه های آبادگری تحسین برانگیز خود، اصلاحات اقتصادی و اجتماعی دوران حکومت غازان خان و الجایتو را رقم زده و صفحه درخشانی در تاریخ ایران بعد از حمله مغول پدید آورد. مورخان اعم از قدیم و معاصر، او را به سبب توجه ویژه اش به عمران و آبادانی، با سیاستمداران بزرگ ایران پیش از اسلام همچون داریوش هخامنشی و انوشیروان ساسانی و بزرگمهر بختگان مقایسه کرده اند. رشیدالدین فضل اله بر خلاف دیگر وزیران ایرانی بعد از اسلام، چون بلعمی ها، جیهانی ها، صاحب بن عباد و خواجه نظام الملک و ...، علاوه بر برخورداری از فضیلت علمی، از فضیلت توانایی در مدیریت اجرایی برخوردار بود. او به سبب آگاهی بر ویرانی ها و کشتارهای ناشی از حمله مغول و پیامدهای بعدی آن، همانند یک روانشناس خبره تلاش می کرد تا با توجه به قسمت های مختلف جامعه و بدون گرفتار شدن در دام تعصبات مذهبی و قومی )قاشانی، 95)، برنامه های اصلاحی خود را به مورد اجرا گذارد و با ارائه طرح های مناسب برای آباد کردن شهرها و روستاها و رونق کشاورزی و عمران راه ها، روح امید به زندگی را در کالبد جامعه ایران بدمد. در این مقاله، اندیشه های رشیدالدین به عنوان یک اندیشه زیر بنایی و برنامه کلان اصلاحی و عمرانی که در نامه های او تجلی یافته، بررسی و تجزیه و تحلیل می شود.

روش های جدیدی در اصلاحات مالیاتی از اواخر دهه 1970 به اجرا در آمده است. مهمترین رویکرد این اصلاحات کاهش اختلال زایی مالیات ها و رفع موانع تولید و عرضه و تاکید بر عدالت افقی به جای عدالت عمومی بوده است. گسترده تر کردن پایه های مالیاتی، کاهش نرخ های بالایی مالیاتی و کاهش تعداد نرخ ها و هماهنگی نظام مالیاتی با توانیی اجرای مالیاتی راه کارهای اصلی بوده است. نظام مالیاتی ایران علیرغم تدوین قوانین و کاهش نرخ های مالیاتی و همچنین اتخاذ تدابیری در جهت تقویت اجرای مالیاتی همچنان از ساختار ضعیف و سنگینی درآمد مالیاتی بر دوش شرکت ها رنج می برد. البته اصلاحات جدی که از سال 1380 شروع شده است در این حوزه گام های تازه و امیدوار کننده ای شمرده می شود.

لطفا برای مشاهده متن چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

نویسنده در این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش است که جریانات سیاسی کشور طی ادوار پنج گانه گذار، دفاع مقدس، سازندگی، اصلاحات و اصولگرایی چه تحولات فکری سیاسی را پشت سر گذارده است؟ در این راستا به جریان شناسی تحولات فکری سیاسی جمهوری اسلامی ایران پرداخته، طیف بندی ها و چالش های عمده جناح های سیاسی حاکم را بررسی و تحلیل کرده ایم. این مقاله می کوشد ضمن ارایه نمایی از تحولات سیاسی فکری و چالش های فراروی جریانات سیاسی در هر دوره سیاسی، نقاط عطف و چرخش های فکری سیاسی جریانات سیاسی درون نظام را بررسی و تحلیل کند.