جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف نوشتار ذیل بررسی این مساله است که واژگان بسیط قرآن در چه نوع معنایی استعمال شده است و با چه روشی می توان معنای مقصود آنها را باز یافت؟ در این مقاله با اشاره به سه نوع حقیقت لغوی، عرفی و شرعی و تحلیل مفاد وضع به ویژه از منظر اصولیان شیعه و بیان نقش بافت سخن و فرهنگ قرآن در ترسیم معنای واژه های آن، مفردات قرآن در سه گروه مفهوم لغوی، معنای عرفی و معنای خاص قرآنی دسته بندی می شود و آنگاه پی جویی گام به گام سه سنخ معنای وضعی، معنای عرفی متداول در عصر نزول و معنای برخاسته از بافت و فرهنگ خاص قرآن، به عنوان مولفه های موثر در شناخت مفاهیم قرآن معرفی می گردد که با روش تدریجی و گام به گام قابل دستیابی است.

ترسیم نمایی از فرهنگ عصر نزول قرآن با استفاده از قرآن، روایات و تاریخ است. نویسنده ابتدا گذری بر وضعیت سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و نیز فرهنگ های رایج در زمان نزول قرآن داشته و سپس به منطق و روش قرآن در برخورد با فرهنگ جاهلیت پرداخته است. وی در ادامه به تحول آفرینی قرآن در زمینه های اعتقادی، اخلاقی، فقهی، آداب و رسوم، تأثیر قرآن در پیدایش علوم مختلف، ادبیات و هنر بر حسب تاریخ و آراء مستشرقان توجه نموده است و به نمونه هایی عینی از فرهنگ آفرینی قرآن و تحول به وجود آمده در بین مردم عصر نزول قرآن اشاره کرده است. نویسنده در خاتمه چنین نتیجه گرفته که قرآن کتاب وحیانی است که بیش از هر کتاب دیگر در جهان، کانون توجه پیروان و مخالفانش قرار گرفته است و بیشترین تأثیر را بر فرهنگ فردی و اجتماعی جوامع بشری داشته است.

این کتاب از جمله قدیمی ترین و ارجمندترین کتب موجود به زبان فارسی است که از جنبه های مختلف لغوی، تاریخی، تفسیری، داستانی، سبک شناسی و... قابل تأمل و بررسی است و هنوز هیچ کس آن گونه که باید و شاید به این کتاب نپرداخته، مهمترین کاری که تاکنون بر روی این تفسیر انجام گرفته تصحیح آن توسط مرحوم حبیب یغمایی است (که خود نیاز به یک بازنگری اساسی دارد). در این پایان نامه هر چند اصل بر نوشتن فرهنگ لغت گذاشته شده است به دلیل اهمیت تفسیر، در مقدمه به بحث سبک کتاب و اختلاف قرائت های موجود در کتاب پرداخته شده است که همین امر باعث شده که مقدمه حاضر از مقدمه های معمول قدری طولانی تر شود. محقق در بخش سبک شناسی به نکات اصلی و اساسی توجه نموده و برای هر مورد چند مثال آورده و در قسمت اختلاف قرائت ها به بیش از بیست مورد اختلاف اشاره کرده است. نکتة جالب، اینکه در اکثر موارد مترجمین قرائتی جز قرائت طبری در تفسیر جامع البیان (تفسیر طبری) را پذیرفته اند. در قسمت فرهنگ، یک یک واژگان قرآن کریم فیش نویسی شده است و با، برابر فارسی و عربی آنها در کتاب تطبیق داده شده است و اگر برای یک واژه قرآنی در قسمت های مختلف چند برابر فارسی آورده شده همه آنها با شاهد مثال در یک جا به ترتیب الفبائی گرد آمده اند. پژوهشگر در بخش آخر در نهایت اختصار به شرح و توضیح مشکلات تفسیر از نظر لغوی، دستوری یا تفسیر پرداخته است و سرانجام به عنوان ضمیمه فهرستی از واژگان فارسی و برابر قرآنی آنها ترتیب داده شده است.

این نوشتار به نقش و جایگاه «فرهنگ قرآن» در تدوین پایان نامه ها می پردازد. نویسنده نخست از ضرورت تدوین «فرهنگ قرآن» و ضوابط رعایت شده در آن سخن می گوید،سپس چالش های فراروی تدوین پایان نامه ها را مطرح می کند که عبارتند از: یافتن موضوع مناسب، دستیابی به مرجع مطمئن، طراحی دقیق، راهیابی به مفاهیم مربوط به موضوع، فقدان تولید علم، دسترسی دشوار و ناقص به اطلاعات، بی خبری از واژه های مشابه، فقدان منابع جامع. آنگاه از کارکرد «فرهنگ قرآن» در از بین بردن چالش های یاد شده و آسان کردن تحقیق و تدوین پایان نامه ها سخن می گوید و در این زمینه از مثالها و نمونه هایی یاد می کند.

نوشتار حاضر ادامه معرفى و ارزیابى معجم هاى موضوعى قرآن است. در قسمت نخست نویسنده به بررسى تعدادى از فرهنگ هاى موضوعى پرداخت و از مزایا و کاستى هاى آنها سخن گفت. در این نوشتار ارزیابى و بررسى یاد شده ادامه مى یابد و برخى دیگر از فرهنگ هاى موضوعى معرفى مى شود.

این مقاله به معرفى و ارزیابى معجم هاى موضوعى قرآن مى پردازد. نویسنده نخست از ضرورت معجم موضوعى سخن گفته سپس اهداف معجم نویسى موضوعى را مطرح مى کند. آنگاه پیشینه معجم هاى موضوعى را به صورت فشرده بررسى مى کند و سپس معجم ها و فرهنگ هاى موضوعى قرآن را که به زبان عربى و فارسى منتشر شده است به صورت جداگانه بررسى و ارزیابى کرده نقاط قوت و ضعف آنها را بیان مى کند و در پایان به ارزیابى «فرهنگ قرآن» فراهم آمده توسط آیت الله هاشمى رفسنجانى و پژوهشگران مرکز فرهنگ و معارف قرآن پرداخته و ویژگى هاى ممتاز آن را توضیح مى دهد.

معارف بلند و عمیق قرآنی، آن چنان گستردگی و ژرفایی دارد که طبقه بندی شایسته آن، فقط در صورت اعمال دقت و به کار بستن ظرافت ممکن است. آثار سامان یافته قرآنی با هدف اطلاع رسانی از الفاظ قرآن، با همه تنوع و گستردگی، تاکنون نتوانسته اند پاسخی عام و جامع به نیاز مسلمانان و قرآن پژوهان بدهند. برآوردن این نیاز جز از رهگذر همدلی و همیاری گروهی کاردان و قرآن شناس که فرصت و فراغت لازم را داشته باشند ممکن نیست.

این مقاله به معرفى و ارزیابى معجم هاى موضوعى قرآن مى پردازد. نویسنده نخست از ضرورت معجم موضوعى سخن گفته سپس اهداف معجم نویسى موضوعى را مطرح مى کند. آنگاه پیشینه معجم هاى موضوعى را به صورت فشرده بررسى مى کند و سپس معجم ها و فرهنگ هاى موضوعى قرآن را که به زبان عربى و فارسى منتشر شده است به صورت جداگانه بررسى و ارزیابى کرده نقاط قوت و ضعف آنها را بیان مى کند و در پایان به ارزیابى «فرهنگ قرآن» فراهمآمده توسط آیت الله هاشمى رفسنجانى و پژوهشگران مرکز فرهنگ و معارف قرآن پدراخته و ویژگى هاى ممتاز آن را توضیح مى دهد.

پاره ای از مکاتب فلسفی در روزگار ما، فلسفه خود را بر محور مرگ بنا کرده اند؛ اما مقصودشان به هیچ وجه این نبوده که آدمی را متوجه عوالم دیگری کنند. بیتردید یکی از تعلیمات مهم ادیان، توجه دادن انسان ها به مرگ است. یکی از عرصه ها در فرهنگ شیعی که فراوان به این مهم پرداخته، مضامین ادعیه است. این مقاله برآن است تا این مقوله را در صحیفه کامله سجادیه بررسی کند. این کتاب نگاهی مثبت به مرگ داشته، آن را امری مطلوب معرفی مینماید.