جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بر اساس نصوص دینی انسان قبل از ورود به دنیا مراحلی را گذرانده و در هر یک از آنها اتّفاقاتی افتاده که در سرنوشت او مؤثر بوده‌است، امّا از طرفی انسان در دنیا موجودی مختار است لذا نمی‌توان سرنوشت انسان را در دنیا از پیش تعیین‌شده دانست. با این حساب لازم است تحقیق شود وقایع جهان‌های پیشین چه تأثیری بر سرنوشت انسان در دنیا دارد و چگونه خود را نشان می‌دهد؟ بر اساس آیات و روایات انسان قبل از دنیا سه مرحله‌ی خلقت ارواح، خلقت بدن‌های ذرّی و خروج از صلب آدم (ع) را گذرانده‌است. در این مراحل بر خلاف آزمون‌ها و ابتلائات دنیا که صورت تفصیلی دارد خداوند انسان را به صورت اجمالی در معرض آزمون ایمان قلبی و اطاعت عملی قرار داد لذا سرنوشتی که برای انسان‌ها حاصل شده اجمالی است. همان طور که خلقت انسان از ماقبل دنیا آغاز شده، تکوّنی اجمالی یافته‌است و در دنیا به تکامل تفصیلی می‌رسد، سرنوشت او هم که ابتداءً اجمالی بوده با توجّه به نحوه‌ی عمل‌کرد انسان در دنیا صورت تفصیلی به خود می‌گیرد؛ به تعبیر دیگر آنچه قبل از دنیا واقع شده قضاء مشروط است، اگر انسان از امکانات دنیا به نیکی بهره گیرد می‌تواند موقعیت خود را بهبود بخشد و به کمالات برتر دست یابد و الّا قضاء مشروط به قطعی تبدیل می‌شود. تعالیم اهل‌بیت (ع) در باب حیات پیشینی انسان تبیین خوبی در باب بینش‌ها و گرایش‌های فطری به دست می‌دهد. بر این اساس معرفت عمیق قلبی انسان نسبت به خداوند حاصل ارتباط مستقیم و بی‌واسطه‌ی انسان با خدا در عوالم ماقبل دنیاست و همانندی در طینت عامل گرایش انسان به خوبی‌ها یا بدی‌هاست. اگر آیات و روایاتی که مربوط به حیات پیشینی انسان است گردآوری و تدوین شود، راه برای پژوهش‌های این حوزه اوّلاً هموار و ثانیاً جامع می‌گردد.

مباحث اين كتاب رویكردی است روایی و قرآنی درباره مسأله «بداء» و پاسخ شبهات مربوط به آن. در این نوشتار ضمن بررسی معنای لغوی و اصطلاحی بداء به اثبات آن از منظر آیات و روایات پرداخته شده و به تبیین تغییر مسیر اعمال صالحه و غیر صالحه و سرنوشت انسان ‎ها با توجه به علم و حكمت الهی پرداخته شده است. نگارنده میزان تأثیر دعا، سنن الهی، صدقه و برخی دیگر از اعمال انسان ‎ها در تغییر سرنوشت آنها را بیان می‏ كند و سپس دیدگاه علمای امامیه مانند عبدالحسین شرف ‏الدین و محمدحسین كاشف الغطاء را در مورد بداء و معنای لفظی آن منعكس می‏ كند. آنگاه به آثار تربیتی ایمان به مسأله بداء اشاره نموده و برخی از حوادث مهم تاریخ بشر را كه در آنها بداء صورت گرفته است را گزارش می ‏نماید. در پایان نگارنده برخی از شبهات مربوط به بداء مانند شبهه حلول و تشكیك در علم و قدرت خداوند را مطرح و پاسخ می‏ دهد.