جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اشکال معروف وجود ذهنی، بر خلاف تصوری که پس از صدرالمتالهین رایج شده برای ابن سینا آشنا بوده است؛ او نه تنها این اشکال را مطرح می کند بلکه حتی پاسخی روشن به آن درپیش می نهد. این پاسخ، درحقیقت همان پاسخی است که قرنها بعد صدرالمتالهین با توسل به تفکیک میرداماد در دو گونه حمل شایع صناعی و حمل ذاتی اولی از یکدیگر، و بدون ارجاع به شیخ الرئیس، مطرح کرده است. همچنین پاسخ ابن سینا، برخلاف تصور ملاصدرا، نه تنها همه وجوه اشکال را کفایت می کند، بلکه پاره ای از ایرادهای پاسخهای بعدی را، که در اثر غفلت از هویت وجود ذهنی رخ می نمایند، با روشن سازی معنای آمدن ماهیت به ذهن هنگام علم به امری خارجی، و از راه روشن سازی معنای عین و اعیان، از میان برمی دارد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 187 تا 196

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

ملاصدرا و رویکردهای سه گانه در تعقل

نویسنده:

سعیده فخارنوغانی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره),

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

عقل فعال , افاضه , مشاهده عقلی , فنا , تعقل(معرفت شناسی)

کلیدواژه‌های فرعی :

وجود ذهنی , ذات الهی , عقول مجرده , تجلی الهی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین

چکیده :

ادراک عقلی در حکمت متعالیه ملاصدرا با سه رویکرد گوناگون بیان شده است. رویکرد نخست، مشاهده صورت های عقلیه از دور است. آنچه مشاهده می شود مثل نوریه یا عقول فعاله است. رویکرد دوم، افاضه صورت از عقل فعال است. در این رویکرد، نفس انسانی با صورت های معقوله موجود در عقل فعال متحد شده و در پی این اتحاد، صورت های معقوله برای او حاصل می شود. در رویکرد سوم که برای سالک واصل قابل تحقق است، نفس انسانی با اندکاک در ذات الهی و فنای باله به حقیقت امور خواهد رسید و در نتیجه، خلاق صورت ها خواهد بود.نگارنده در این نوشتار می کوشد تا با بررسی سخنان صدرالمتالهین به تبیین واپسین دیدگاه وی در ادراک عقلی که همان رویکرد سوم است بپردازد. افزون بر این به واکاوی و تبیین دو رویکرد نخست در نظام معرفت شناسانه ملاصدرا و هماهنگی آنها با مبانی حکمت متعالیه نیز خواهد پرداخت.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 211 تا 244

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تاثیر مکاشفات عرفانی ابن عربی بر اندیشه های حکمی ملاصدرا

نویسنده:

بهزاد مرتضایی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

قم: مرکز پژوهشی دایره المعارف علوم عقلی اسلامی,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

ملاصدرا , اصل علیت , ابن عربی , اصالت وجود , وحدت وجود , تجلی , اصطلاحنامه عرفان , عرفان نظری

کلیدواژه‌های فرعی :

وجود ذهنی , جهان هستی , صور علمیه , عالم مثال , صورت عقلی ( مجرد ) , اعتباریت ماهیت , عقل فعال , نسبت حق با خلق , رابطه نفس با صور عقلی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین , عبدالله جوادی آملی , ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

بسیاری از نوآوری های ملاصدرا در حکمت متعالیه، همچون «اصالت وجود»، «تشکیک در وجود»، «وحدت وجود»، «اصل علیت»، «حرکت جوهری»، «حدوث و قدم عالم» و «معاد جسمانی و روحانی» رنگ و بوی مکاشفات عرفانی دارد. بررسی هر یک از این مسائل مهم، تاثیرگذاری مکاشفات عرفانی ابن عربی را بر اندیشه های حکمی ملاصدرا به خوبی نشان می دهد. در جای جای آثار و نوشته های ملاصدرا، سخنان ابن عربی به عنوان موید بیان می شود. مهم ترین تحول فکری ملاصدرا فروگذاردن نظریه اصالت ماهیت، و اثبات اصالت وجود است. این تحول فکری و گرایش او به اصالت وجود، وام دار عوامل گوناگونی بود که بیشتر این عوامل به جنبه های مختلف عرفان و شخصیت های عرفانی هم چون ابن عربی بازمی گردد.دیدگاه فکری و مشرب ذوقی ملاصدرا، در مساله وحدت وجود و عدمی بودن ممکنات، به مکاشفات ابن عربی بسیار نزدیک است.البته اثبات مراتب مختلف هستی در مقام بحث و تعلیم، با مساله وجود و موجود منافاتی ندارد.ملاصدرا قائل به وجود ذهنی است و برای اثبات آن از سخنان ابن عربی بهره می برد. وی در مساله حرکت جوهری، نخست در برابر مخالفان برهان می آورد و سپس به آیات قرآن استناد می کند؛ آن گاه سخنانی از ارسطو نقل کرده و سرانجام برای تایید مطالب خود نمونه هایی از ابن عربی می آورد.این موارد نمونه هایی از تاثیرگذاری ابن عربی بر اندیشه های فلسفی عرفانی ملاصدرا است که در این مقاله مورد بررسی و تحقیق قرار می گیرد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 129 تا 164

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تطور تاریخی وجود ذهنی

نویسنده:

حجت کوثریان

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

کلیدواژه‌های اصلی :

وجود ذهنی , عینیت ماهوی , تطور تاریخی , اضافه , اشباح , کاشفیت علم

چکیده :

بررسی تاریخچه و سیر تطور بحث وجود ذهنی، موجب روشن شدن مسائل آن از میان رد و اثبات های حکیمان خواهد شد و این امر باعث مشخص شدن جایگاه امروز ما در این مبحث و بالتبع مقدمه حرکت در راستای پاسخ به مسائل آن خواهد بود. بررسی دگرگونی نظریه های وجود ذهنی نشان می دهد که رخنه های حاصل از ادراک معدومات و تبیین ناپذیری جهل و کذب و خطا، نظریه اضافه را با مشکل روبه رو کرده است. از سویی واقع گرایی معرفت شناختی، اصالت وجود، گزاره های الهیاتی و اصول فلسفی دیگر از مواضعی است که تعهد به آن، نظریه پردازی درباره وجود ذهنی را چه در بعد هستی شناختی و چه در بعد معرفت شناختی با صعوبت همراه نموده است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 189 تا 228

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

حلّ چالش ثنویت ذهن و عین در حکمت متعالیه ملّاصدرا

نویسنده:

رضا اکبریان، حسین قاسمى

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF چکیده

وضعیت نشر :

قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس‌سره,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

وجود ذهنی , اختلاف تشکیکی , عقل فعال , واقع‌گرایی = رئالیسم (مکتب فلسفی) , حقیقت هستی , صور محض , قیام صدوری صور نفسانی

کلیدواژه‌های فرعی :

نفس آدمی , مشاء , استکمال نفس , ظهور ظلی , وحدت شخصی وجود , واقع نمایی , سوفسطایی , صور محض , جعل وجود , حکمت متعالیه , اصالت وجود , وحدت تشکیکی وجود , رابطه عین و ذهن , ثنویت ذهن و عین ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین , ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

از دیرباز، مسئله نسبت ذهن و عین ـ و ملاک واقع‏ نمایى آن ـ در مکاتب مختلف فلسفى مطرح بوده است. افلاطون واقع ‏نمایىِ ذهن را براساس «وجود عینى مُثُل، وجود پیشینى نفس، و تذکّرى بودن معرفت» تبیین کرد. ارسطو نیز وحدت ذهن و عین را در «صور مجرّد» جست و جو نمود. در جهان اسلام، «تمایز وجود و ماهیت» باعث شد تا تقرّر ماهوى بیش از پیش برجسته گردد و معضل وجود ذهنى جدّى ‏تر پیگیرى شود. ابن ‏سینا بر این اساس بود که «خدا و عقل فعّال» را به عنوان موجوداتِ مجرّد، ضامن این حاکویت دانست. نویسندگان این مقاله تلاش مى‏کنند نشان دهند ملّاصدرا، بهتر از پیشینیان خود، به این مسئله پرداخته است. او ثنویت ذهن و عین را با استفاده از «اصالت وجود، اصل تشکیک در حقیقت وجود، اصل تعلّق جعل به وجود، قیام صدورى صور علمیه به نفس و حرکت اشتدادى نفس»، به وحدت مى ‏رساند. او با استفاده از این اصول، هر دو ساحت ذهن و عین را در حقیقت عینیه واحده وجود به وحدت مى‏رساند. تعبیر وى از وجود ذهنى در مرتبه وحدت تشکیکى وجود «وجود ظلّى»، و در مرتبه وحدت شخصى وجود «ظهور ظلّى» است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 11 تا 36

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

واقع نمایی نظریه وجود ذهنی با توجه به اصالت وجود و حرکت جوهری صدرا

نویسنده:

حسین واله، محمد رضایی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

ساوه: دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

وجود ذهنی , حرکت جوهری , ملاصدرا , اصالت وجود , واقع نمایی , معرفت شناسی ملاصدرا , معرفت شناسی اسلامی , حکمت متعالیه , حرکت جوهری , اصالت وجود , معرفت شناسی اسلامی , وجود ذهنی , تطابق ماهوی ذهن و عین

کلیدواژه‌های فرعی :

صور ذهنی , علم حصولی , حرکت جوهری نفس , ذهن و عین , ممکن الوجود , واقع‌گرایی = رئالیسم (مکتب فلسفی) , ادراک (معرفت شناسی) , علم حضوری , ادراک انسان , مفاهیم کلی , واقع نمایی علم , رئالیسم (مسائل جدید کلامی) , رئالیسم هستی شناختی(مسائل جدید کلامی) , ماهیت خارجی , شی ء ممتنع , قیاس استثنائی , علم به خارج , قیاس استثنایی , مطابقت با واقع , علم حصولی(مقابل علم حضوری) , ایده آلیسم معرفت شناختی , نظریه مطابقت , موجود خارجی , مقدمات وجود ذهنی , اتحاد ماهوی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین , مرتضی مطهری , محمدتقی مصباح یزدی , ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

نوشتار حاضر واقع نمایی نظریه وجود ذهنی را با توجه به اصالت وجود و حرکت جوهری در اندیشه صدرا بررسی می کند. در این راستا پس از اشاره ای به اهمیت و پیشینه بحث وجود ذهنی، دلایل اثبات این نظریه از دید صدرا تبیین شده و سرانجام این موضوع بررسی می شود که آیا نظریه مذکور با توجه به اصالت وجود و حرکت جوهری می تواند ویژگی واقع نمایی را برای معرفت آدمی تامین نماید؟ و البته پس از بررسی های لازم نتیجه گرفته می شود که مبانی هستی شناختی مذکور مانع از آن است که معتقد باشیم نظریه وجود ذهنی سازگار با سیستم فلسفی صدرا می تواند ویژگی مذکور را به نمایش بگذارد و همین مطلب است که بسیاری را بر این نگرش رهنمون ساخته است که نظریه وجود ذهنی دیدگاه اصلی صدرا محسوب نمی شود و بلکه نگرش بدیع ایشان به مسئله علم و معرفت آدمی در نظریه اتحاد عاقل و معقول به عرصه اندیشه عرضه شده است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 57 تا 85

مشخصات اثر

ثبت نظر