جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ريچارد فولي درزمرة نظريه پردازان مشهور درباب معرفت شناسي و معقوليـت محسـوب مي شود. نظرية او در معرفـت شناسـي «مبنـاگرايي انفسـي» (subjective foundationalism) است. با مطالعة آثار او مشخص مي شود كه اتخـاذ چنـين موضـعي در معرفـت شناسـي به دليل پروراندن نظرية معقوليت سازگار با آن بوده اسـت. «مبنـاگرايي» حاضـر در ايـن نظريه وجه مميزة آن با ديدگاه هايي همچون انسجام گرايي و «انفسي بودن» آن در تقابل بـا نگاه آفاقي نحله هايي مثل اعتمادگرايي است. فولي براساس اين موضع معرفـتشـناختي نظريــه اي بــديع دربــاب معقوليــت مــي دهــد كــه معرفتــي بــودن و مهــمتــر از آن معطوف به هدف بودن (goal oriented) از ويژگي هاي آن است. وي همچنين بـاور مقبـول (reasonable belief) را جـايگـزين بـاور معقـول ( rational belief) در نظريـة معقوليـت مي كنـد. نظريـة معقوليـت فـولي، بـه دليـل احتـوا بـر مفـاهيمي چـون منظـر، اسـتدلال مناقشه ناپذير (uncontroversial argument) ، تأمل عميق، عميقتـرين مـلاك هـاي معرفتـي (deepest epistemic standards)، و غيره، نوعي ذهني گرايي و نسبي گرايي را تداعي مكند كه البته از آن مبراست. در اين مقاله تلاش مي شـود، ضـمن بررسـي و بازسـازي نظريـة معقوليت فولي، معقوليت حاكم بر خود اين نظريه نيز ازطريق پـيگيـري اسـتلزامات آن كشف شود. اين تلاش با احالـة هريـك از عناصـر مقـوم نظريـة معقوليـت او بـه بنيـاد وجودي آن عنصر صورت ميگيرد. مـدعاي مقالـه دربـارة معقوليـت حـاكم بـر نظريـة معقوليت فولي آن است كه اين معقوليت نه به اعتبار ملاك هاي منطقـي، بلكـه بـه اعتبـار احوال و عناصر وجودي آدمي تأمين مي شود.

مبناگرایان، اعتمادگرایان و انسجام‌گرایان نقدهای جدی به یکدیگر وارد می‌کنند و استدلال‌های یکدیگر برای موجه دانستن یک باور را، نامعقول می‌خوانند. این در حالی است که با موج جدید معرفت‌شناسی در نیمه‌ی دوم قرن بیستم، «معقولیت» (به جای معرفت معقول) خود تبدیل به پرسشی محوری شده است. ریچارد فولی، استاد و رئیس دانشکده هنر و علوم دانشگاه نیویورک، یکی از همین نسل نوین شناخت‌شناسانی است که «معقولیت» موضوع اصلی پژوهش‌های فلسفی اوست. وی که دستاوردهای شناختی علم را زیر سئوال می‌برد، ادعا می‌کند طرح معقولیت شناختی او، منجر به کسب صادق‌ها در زمان حال خواهد شد.