جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در ادامه سه نشست گذشته با حضور هر یک از اساتید این نشست مناظره­ای علمی میان تلقی اساتید محترم از مفهوم مرجعیت و قیدهای مورد نظر آنان است. استاد سبحانی معتقد است در نتیجه بحث اختلاف نظری وجود ندارد و همه ما خواستار این هستیم که میراث اهل بیت علیهم السلام را از لحاظ سند و دلالت تمام کنیم، تا بتواند به‌عنوان منبعی غیر قابل مناقشه و معارضه‌ برای معرفت لحاظ شده و ضرورت مراجعه به آن اثبات شود. ولی ممکن است در زوایای بحث علمی یا به‌کار بردن برخی قیود، اختلافاتی باشد. ایشان بر این باور است که قید غیرقابل حذف بودن که استاد طالقانی اضافه کردند نه تنها ضرورت ندارد، بلکه مشکل هم ایجاد می‌کند چون مرجعیت را از عمومیت انداخته و آن را محدود می­کند به مواردی که گزارۀ مشابهی از منابع دیگر نداریم به علاوه هدف ما اثبات مرجعیت و پایگاه اهل بیت علیهم السلام پیش از مراجعه به روایات درحالیکه بحث شما پسینی است. در مقابل استاد طالقانی ضمن دفاع از نظریه خود و ضرورت وجود قید توضیح می دهد: مواردی که در آنها مدعیات تجربه یا عقل متعارف عرفی یا فلسفۀ عرفی یا مضامین روایات عیناً یکی باشد، اندک است. این موارد در بهترین حالت، متداخل و عام و خاص و مطلق و مقید است به اعتقاد ایشان همانطور که کتاب الطهاره و الصلاه وسائل الشیعه دقیق و کلمه به کلمه بررسی و مطالعه می شود باید السماء و العالم بحار نیز به عنوان یک منبع معرفتی مورد مداقه قرار گیرد. همچنین ادعای پسینی بودن ادله را نپذیرفته و می­گوید در صورت پسینی بودن اثبات منبعیت نیز پسینی می­شود. استاد رضوی معتقد است تعریف استاد طالقانی از مرجعیت به گفته خودشان جعل اصطلاح است که اگر بتوانند از حدود آن دفاع کنند، به یک اصطلاح تبدیل می‌شود. درباره مرجعیت، باور استاد رضوی این است که باید میان مرجع و منبع فرق گذاشت. ویژگی مرجعیت با توجه به روایت سفینه فصل‌الخطاب بودن است، یعنی اهل بیت علیهم السلام به تنهایی فصل‌الخطاب هستند در مقابل عقل و وحی که منبع هستند. در مقابل استاد سبحانی این قید را هم نپذیرفته و توضیح می­دهد صرف وجود منبعیت اهل بیت علیهم السلام هم فصل‌الخطاب درست می‌کند و هم افتراض طاعت و هم ضرورت مراجعه به کل میراث اهل بیت علیهم السلام را تمام می کند؛ از این‌رو ما نیازمند افزودن قید خاصی نیستیم.

این نشست به بیان مفهوم مرجعیت اهل بیت علیهم السلام و تعیین مصداق اهل بیت علیهم السلام اختصاص دارد. دکتر سبحانی با توضیح این مطلب که مرجعیت دارای سه لایه معنایی است، معتقد است مرجعیت اهل بیت علیهم السلام به معنای لایه سوم یعنی اعتبار مطلق و الزام مطلق است که این مفاهیم در روایات با حجیت، افتراض طاعت و عالم ربانی آمده است. وی پس از بیان مفهوم اهل بیت در قرآن از طریق حدیث ثقلین، حدیث سفینه و روایت خلفای اثنی‌عشر و تواتر آنها در منابع شیعه و اهل سنت به تعیین مصداق اهل بیت علیهم السلام می­پردازد.

دکتر رسول رضوی در این نشست با بیان تفکیک بحث جانشینی دنیوی و جانشینی معنوی اهل بیت علیهم السلام در سده اخیر معتقد است: بحث نخست، بحثی تاریخی است و از نظر عملی نزاع بر سر آن فایده‌ای ندارد اما بحث دوم مسئله‌ای تاریخی و کلامی است که امروزه نیز می‌تواند در حل مسائل و مشکلات و بحران‌های دینی راه‌گشا باشد. وی توضیح می­دهد وقتی از مرجعیت امام سخن گفته می‌شود، به این معناست که گفتار، کردار و تقریر او حجیت دارد و برای فهم و حل و اختلاف و داوری باید به او رجوع نمود یعنی سخن‌شان دلیل و برهان است؛ از این‌رو به طلب دلیل دیگر نیاز نیست. علاوه بر وجود ادله­ای از قرآن و روایات بر این مطلب، شواهد تاریخی نیز آن را تایید می­کند. از شواهد تاریخی آشکار بر این ادعا، رجوع خلفا به ائمه‌ علیهم السلام در مواقع و مواضع مختلف است. منظور از علم در مرجعیت علمی، مطلق دانش و آگاهی است. برخی روایات نشان می‌دهد این مرجعیت تنها مختص علوم دینی نیست بلکه حتی در حوزۀ علوم تجربی، جهان‌شناسی و کیهان‌شناختی نیز جاری است.