جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فضای مجازی، کتاب «مالکیت در فضای مجازی از نظر فقهی» اثر حجت الاسلام ابوالحسن حسنی توسط دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی پژوهشگاه فضای مجازی در 60 صفحه منتشر شد. مهم ترین تحول زندگی انسان­‌ها در عصر حاضر، پیدایش فضای مجازی بود که شاهد گسترش و فراگیری آن در تمام ساحات بشری هستیم. این پیشرفت در کنار خود مسائل و پرسش‌های جدیدی را به وجود آورد که حتی می­‌توان آن را در قالب نظام مسائل فضای مجازی گردآوری کرد؛ یکی از این پرسش‌­ها مالکیت در فضای مجازی است. این مسأله به عنوان یکی از مسائل بنیادین حقوقی باید از منظر شرعی و اسلامی مورد بررسی قرار بگیرد چرا که بسیاری از فعالیت‌­های بشری از طریق آن اتفاق می­‌افتد و بسیاری از امور فضای زندگی واقعی در آن شبیه سازی شده است. یکی از این مسائل، بحث مالکیت اشیاء در فضای مجازی است که این پژوهش در پی تبیین و تعریف آن است. پژوهشگر در بخش اول کتاب به بیان مفاهیم بنیادی فقهی نظیر مالیت، مالکیت و حق پرداخته و مبانی کلی آن را از دیدگاه فقها بررسی کرده و سپس به تحلیل و تفصیل آن به صورت تخصصی در فضای مجازی پرداخته است. وی در بخش دوم به واکاوی مفهوم شی مجازی پرداخته و سپس نحوه مالکیت اشیاء را از جهات مختلف مورد بررسی قرار داده است؛ مالکیت اشیاء، هویت و محیط، نحوه مالکیت معنوی، مالکیت بر اپلیکیشن‌­ها و پلتفرم‌­ها و مالکیت بر پول در فضای مجازی از مهم­‌ترین قسمت های این بخش می‌­باشد. مؤلف در بخش پایانی کتاب، مبتنی بر دو مقدمه قبلی به جمع‌­بندی و نتیجه گیری می‌­پردازد و مفهوم جدیدی را با نام «مالکیت تو در تو» ابداع می‌­کند که شامل بخشی از مالکیت‌­ها در فضای مجازی می­‌باشد.

گزارش «نظام موضوعات، مسائل و کاربردهای فقهی تکنولوژی هوش مصنوعی» اثر روح الله شمسی کوشکی به همت دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی پژوهشگاه فضای مجازی در 42 صفحه منتشر شد. در دنیای مدرن با گسترش سطح ارتباط و تاثیرگذاری تکنولوژی هوش مصنوعی بر زندگی بشر، پاسخگویی به موضوعات و مسائل فقهی حاصل از این اثرپذیری ضرورتی انکارناپذیر است. اما قبل از کشف پاسخ، داشتن دید و تصویری کلی از موضوعات و مسائل فقهی مرتبط با عرصه هوش مصنوعی بسیار مهم است؛ مسائلی همچون حکم فقهی گسترش فناوری­های مربوط به تکنولوژی هوش مصنوعی، حکم فقهی انتقال کارکردهای انسانی به ربات­های انسان­نما، بررسی عملکردهای مجرمانه ربات­ها در ارتکاب جرائم، تجاوز به حقوق افراد و یا گسترش ناهنجاری­ها، طرح ملاحظات شرعی و فقهی در استفاده از فناوری­های جدید حوزه هوش مصنوعی در عرصه­های قضائی، پزشکی، سیاسی و اجتماعی، دولت الکترونیک، تجارت­های الکترونیکی و بانکداری الکترونیک. این مسائل و ده­ها مسئله دیگر، همگی از مطالبی است که پژوهش پیش­رو بدان پرداخته است.

شماره دوم از مجموعه مقالات «سیاست­های کلان شرعی در فضای مجازی» با عنوان « سیاست­ توسعه عقل درفقه فضای مجازی » اثر حجج الاسلام ابوالحسن حسنی و رضا حاج حسینی توسط دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی پژوهشگاه فضای مجازی در 70 صفحه منتشر شد. در نظام معرفتی اسلام، عقل، برترین جایگاه را دارد؛ به گونه ای که در برخی روایات، جایگاه عقل را برتر از جایگاه دین دانسته اند. در آثار برخی فقیهان، حفظ عقل جزء مصالح عالیه (برتر) شرعی به شمار آمده است، بدون آنکه تحلیل روشنی از این مصلحت ارائه شود. مقاله حاضر که در چارچوب فقه نظام نگاشته شده، به جای مفهوم «مصلحت حفظ عقل» از «سیاست توسعه عقل» سخن می­گوید. بر این اساس، مسئله پژوهشگران این اثر، تبیین فقهی سیاست توسعه عقل با نگاه به تعینات آن در فضای مجازی بوده است. در اثر حاضر نویسندگان ابتدا با بررسی تاریخی نگاه فقیهان به عقل در فقه و اصول فقه، تصویری از نگاه آنان به عقل را ارائه داده و در ادامه با تحلیل مفهوم عقل و آیات و روایات مربوطه، عقل را معناشناسی کرده و نسبت آن با جنون و جهل را به دست آورده­اند. در نهایت ایشان با نگاه به ادله نقلی و تحلیل آنها، مفهوم توسعه عقل و سیاست توسعه عقل را تبیین کرده و این سیاست را به عنوان یک سیاست کلان شرعی تثبیت و اجمالا بر مسائل فضای مجازی تطبیق داده­اند.

شماره اول از مجموعه مقالات «سیاست‌های کلان شرعی در فضای مجازی» با عنوان «سیاست‌های شرعی و اصول استنباط آن‌ها از ادله شرعی» اثر حجج الاسلام ابوالحسن حسنی و رضا حاج حسینی توسط دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی پژوهشگاه فضای مجازی منتشر شد. توضیحات: به گزارش روابط عمومی دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی پژوهشگاه فضای مجازی، شماره اول از مجموعه مقالات «سیاست­‌های کلان شرعی در فضای مجازی» با عنوان «سیاست­‌های شرعی و اصول استنباط آن­ها از ادله شرعی» اثر حجج الاسلام ابوالحسن حسنی و رضا حاج حسینی توسط دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی پژوهشگاه فضای مجازی در 38 صفحه منتشر شد. فقه فردی، متشکل از مجموعه احکامی است که بیانگر تکالیف‌­اند؛ اما تکالیفی که صرفاً از تعبد حاصل شده­‌اند و سیاست‌­هایی که آن­‌ها را تحت نظام آورد مورد توجه نبوده است. به همین دلیل، در مواجهه با پدید­ه‌­های جدید مانند فضای مجازی، تنها راهی که پیش پای خود می­‌بیند این است که این پدیده­‌ها را به­‌سان موضوعاتی ببیند که مکلف باید در مواجهه با آن­‌ها تکالیف خود را رعایت کند. رجوع به منابع معرفتی شریعت نشان می­‌دهد که آموزه­‌های شریعت بیش از این احکام است و نظامی خاص در آن وجود دارد. این نظام با آموزه‌­هایی که جهت‌­گیری‌­های کلی احکام شرعی را نشان می­‌دهد به دست می­‌آید. نگارندگان این آموزه‌­ها را با عنوان سیاست­‌های شرعی معرفی کرده‌­اند. این مقاله در دو بخش نگارش یافته است: در بخش اول، به ماهیت سیاست‌­ها پرداخته شده و در بخش دوم ادله آن­‌ها معرفی شده است.

یازدهمین شماره از آثار پژوهشی دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی پژوهشگاه فضای مجازی با عنوان «نظام مسائل و کاربردهای فناوری هوش مصنوعی در اجتهاد» اثر روح الله شمسی کوشکی منتشر شد. توضیحات: گزارش «نظام مسائل و کاربردهای فناوری هوش مصنوعی در اجتهاد» اثر روح الله شمسی کوشکی توسط دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی پژوهشگاه فضای مجازی در 30 صفحه منتشر شد. امروزه با پیشرفت­ های چشمگیر و روزافزون سطوح کاربردی فناوری «هوش مصنوعی»، سیستم های مجهز این فناوری، عملکردی شبیه عملکرد ذهن انسان دارند که در آینده نزدیک، این قرابت عملکردی بیش از پیش خواهد بود. فناوری یاد شده در حل بسیاری از معضلات و خواسته های پیچیده بشر، نقش آفرینی موثری دارد. در همین راستا، اندیشمندان عرصه معارف اسلامی به دنبال راهکارهایی برای استفاده از قابلیت های این فناوری در حل مسائل دینی هستند. مهم ترین سوالی که ممکن است به ذهن پژوهشگران این حوزه خطور کند این است که آیا با توجه به پیشرفت های چشمگیر فناوری های حوزه هوش مصنوعی در عصر کنونی، می توان برای این فناوری، کارکردی شبیه کارکرد ذهن فقیه در جریان فرایند استنباط معارف و احکام دین تعریف کرد؟ آیا نتایج استنباط فناوری هوش مصنوعی، حجیت شرعی خواهد داشت؟ پیش از پاسخ به این سوال، پرسش مهم تر این است که اساساً مصادیق کاربردی استفاده از این فناوری در طول فرآیند اجتهاد کدام­ اند؟ در اثر حاضر نویسنده کوشیده به طرح مسائلی حول مسئله نخست – و نه پاسخ به آن – و نیز ذکر مصادیق کاربرد هوش مصنوعی در عرصه های مختلف فرآیند اجتهاد بپردازد.

گزارش «مسائل فقهی فناوری زنجیره بلوکی و رمزارزها» اثر روح الله شمسی کوشکی به همت دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی پژوهشگاه فضای مجازی در 28 صفحه منتشر شد. فناوری زنجیره بلوکی با تمام خصائص و کاربردهایش (خصوصاً مقوله رمزارزها) – مانند هر مسأله نوپدید دیگری- قطعاً دارای اثرات و ابعاد فقهی و شرعی می­باشد و می­تواند موضوع حکم شرعی واقع شود. فقه، علاوه بر پاسخ­گویی به مسائلی که پیرامون این پدیده ایجاد شده، موظف است برای رفع بسیاری از چالش­ها و گره­هایی که در خصوص کاربردهای این فناوری پدید آمده به ارائه را­ه­کار بپردازد. ارائه نظام موضوعات و مسائل فقهی پیرامون فناوری زنجیره بلوکی و رمزارزها، آن چیزی است که در اثر پیش­رو بدان پرداخته­ شده است. در اثر حاضر 116 مسأله فقهی استخراج گردیده و در قالب 6 فصل ارائه شده است.

به گزارش روابط عمومی دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی پژوهشگاه فضای مجازی، کتاب «نظام موضوعات فقه فضای مجازی » اثر حجت الاسلام ابوالحسن حسنی به همت دفتر مطالعات اسلامی و ارتباطات حوزوی پژوهشگاه فضای مجازی در 54 صفحه منتشر شد. در این درختواره، موضوعات موضوعات مربوط به فضای مجازی در چند بخش تدوین شده است. بخش اول، معرفی فقه فضای مجازی و برخی مسایل پیرامونی است. بخش دوم درختواره به شناسایی الگوهای مفهومی فقهی مربوط به فضای مجازی اختصاص دارد و موضوعاتی را برای تحقیق عرضه کرده تا از جوانب مختلف موضوعات مربوط به فضای مجازی بررسی شود. در بخش سوم مفهومی جدید به نام سیاست های کلان شرعی در عرصه­ی فضای مجازی مطرح می شود. این عنصر جدید مقوم فقه نظام است و ملاکاتی برای تصمیم­گیری شرعی در مواجهه با فضای مجازی به دست می­دهد. در بخش چهارم اصول و قواعد فقهی مربوط به فضای مجازی بررسی می­شود. بسیاری از این اصول و قواعد، فی حد نفسه اختصاص به فضای مجازی ندارند، اما با توجه به ویژگی­های فضای مجازی این قواعد ممکن است صورت دیگری پیدا کنند و دست کم نحوه تطبیق این قواعد بسیار متفاوت از فضای واقعی خواهد بود. در بخش پنجم به مسایل فرعی فضای مجازی توجه شده است، اما این توجه از منظر فقه نظام است و از این جهت، مسایل فرعی مطرح شده در این بخش باز متفاوت با نگاه فقه فردی به فضای مجازی است. در آخرین بخش به مسایل مربوط به مقام امتثال در فقه فضای مجازی توجه شده است.