جامع الافكار و ناقد الانظار، مفصلترين و كاملترين كتاب نراقى است كه دربارۀ توحيد نوشته شده است. نراقى اين كتاب را در سال 1193ق؛ يعنى در اوج اقتدار علمى و توان
... ن نويسندگى خود نگاشته است، از اينرو آراء حكماء و متكلمين متقدم؛ همچون فارابى، شيخ و بهمنيار، شيخ اشراق، خواجۀ طوسى، قوشجى، خضرى و نسفى را مورد نقد و بررسى قرار داده است.
او گرچه در كتاب خود به تفصيل سخن گفته، اما مسائلى باعث شدهاند در مباحث پايانى كتاب، از نقل و بررسى اقوال ديگران چشمپوشى كند.
مسائل و مصائبى؛ مانند ناامنى پديد آمده از فوت سلطان عصر، بيمارى عمومى، هجرت از وطن مأنوف، دورى از اولاد و... كه مصنف در خاتمه به تلخى از آنها ياد مىكند.
مؤلف وجه تسميه اين كتاب را جامعيت آن بر افكار الهى و نقد آنها بيان مىكند.
به خصوص نقد آرائى كه متعلق است به حواشى به كتاب شرح جديد قوشجى بر كتاب تجريد الاعتقاد خواجه. او در اين مورد مىگويد: «و لاشتماله على جميع الافكار الالهية و نقدها سيما مع ما تعلق بالشرح الجديد للتجريد من الحواشى سميته بجامع الافكار و ناقد الانظار».
بیشتر