جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از منظر حکمت، وجود انسانی حاصل پیوندی عمیق میان نفس و بدن است و این دو، در کنار یک‏دیگر هویت انسان را رقم می­زنند. در دوگانه نفس و بدن، نفس جایگاهی به مراتب رفیع­تر به خود اختصاص داده و عموم حکمای مسلمان ازجمله ابن‌سینا در مباحث انسان‌شناختی خود کوشیده‌اند تا «نفس» را به‌عنوان اساس و شالوده وجود انسان مورد شناسایی قرار دهند و جایگاه آن را در منظومه هستی‌شناسی خویش، تبیین کنند. بدیهی است که به جهت محوریت مباحث «نفس» در نگاه پژوهشگران، نقش و جایگاه «بدن» از مرکز توجه خارج شده و کمتر مورد عنایت و التفات قرار گرفته است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که در اندیشه فیلسوفی چون ابن‏سینا، جایگاه «بدن» و شناخت آثار و احوال آن به چه میزان در شناخت نفس انسان شایسته توجه و اهتمام است؟پاسخ اجمالی به این پرسش، این است که در نگرش طبیعی و فلسفی ابن‌سینا، بدون شناخت بدن انسان و خصوصیات آن، شناخت نفس، امری ناممکن می‌نماید و مباحثی چون تعریف نفس، اثبات وجود نفس، جوهریت و تجرد نفس، مغایرت نفس و بدن، ادراک نفس و اثبات روح بخاری، به­مدد شناخت ماده بدنی و از طریق تبیین ویژگی‌های بدن امکان‌پذیر است.

موضوع نوشتار حاضر تبیین کیهان‌شناسی آیین جین است. گرچه در این آیین برای جهان خالقی متصور نیست، با وجود این، تبیینی منحصر به‌فرد و آکنده از مفاهیم فلسفی دارد. در تفکر جین، جهان ازلی و بدون آغاز است که علاوه بر لُکه(جهان مادی و محسوس) شامل اِلُکه (جهان نامحسوس) هم می‌شود. در آیین جین، موجودات جهان به دو دسته «چیتنه» یا «شعورمند» و «اِچیتنه» یا «غیرشعورمند» تقسیم می‌شوند و موجودات گوناگونی در ذیل هر یک قرار دارند. در جهان‌شناسی جینی، جهان مادی سه بعد دارد و از چهار طبقه تشکیل شده است که در هر کدام از طبقات آن موجودات خاصی سکونت دارند. از مهم‌ترین مفاهیم جهان‌شناختی جینی «درَوْیَه» یا «جوهر» است که نه به‌طور مطلق، ثابت و نه پیوسته در حال تغییر است؛ بلکه هر دو را دربر می‌گیرد.