جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاريخ اليمن الإسلامي من سنة 204ق إلى سنة 1006ق، اثر احمد بن احمد بن محمد مطاع (متوفاى 1367ق) است كه در آن، اوضاع سياسى و اجتماعى يمن را از اوايل قرن سوم تا اوايل قرن يازدهم هجرى قمرى توضيح داده است. اين كتاب را عبدالله بن محمد حبشى، تحقيق و تصحيح كرده است. اين كتاب، مشتمل است بر مطالبى از نويسنده كه در مجله الحكمة منتشر شده و مقدمه مصحح و متن اصلى بدون مقدمه نويسنده. براى كتاب حاضر، در پايان آن، فقط فهرست تفصيلى مطالب تنظيم شده و فهارس فنى (آيات، روايات، كتب و...) و حتى فهرست منابع آماده نشده است. مصحح، تصويرى از دو صفحه (صفحه نخست و صفحه‌اى ميانى) از نسخه خطى اثر حاضر را كه به قلم نويسنده نوشته شده، آورده است. مصحح يادآور شده است كه پاورقى‌هاى نويسنده با حرف «ص» يا تعبير «للمصنف نفسه» از پاورقى‌هاى مصحح تفكيك شده و براى پاورقى‌هاى مصحح هيچ نشانه جداگانه‌اى افزوده نشده است.

تاريخ اليمن المسمى فرجة الهموم و الحزن في حوادث و تاريخ اليمن، اثر عبدالواسع بن يحيى واسعى يمانى، درباره پيشوايان يمن از صدر اسلام تا زمان نويسنده و نيز جغرافيا و تاريخ سياسى يمن مى‌باشد كه به زبان عربى و در سال 1346ق، نوشته شده است. نويسنده پس از بيان سيره نبوى، به ذكر نام ائمه زيديه پرداخته و پس از آن، اقدام به تشريح جغرافياى يمن و تاريخ سياسى آن نموده است. مؤلف در مقدمه، پس از اشاره به اهميت تاريخ، از زمان آغاز نوشتن اين كتاب و كيفيت ترتيب آن و تعريف تاريخ و فوايد آن سخن گفته است. در بخش اول، علاوه بر تاريخ مختصرى از پيامبر (صلی الله علیه و اله و سلم)، از مدت حكومت بنى اميه و بنى عباس و تعداد حاكمان اموى و عباسى و اولين و آخرين هركدام و نيز از صحابه‌اى كه بعد از رسول خدا فرمانروايى يمن را بر عهده گرفته‌اند، سخن به ميان آمده است و در ادامه، نام هريك از ائمه زيديه ذكر کرده است. بخش دوم كه در دوازده فصل تنظيم شده، پيرامون موقعيت جغرافيايى يمن و تاريخ سياسى آن است. فصل دوم، پيرامون نام قبايل يمن مى‌باشد فصل سوم، در مورد شهرهاى يمن و تشريح موقعيت جغرافيايى و اوضاع اجتماعى، سياسى، كشاورزى و... آنها مى‌باشد.

قيام الدولة الزيدية في اليمن اثر حسن خضيرى احمد، كتابى است در موضوع برپايى دولت زيدى در يمن در سال‌هاى 280- 298 ق/ 893- 911 م. اين دولت در اوايل دوران اسلامى نقش مهمى در يمن ايفا كرده و بيش از هزار سال پايدار بوده است. كتاب به زبان عربى و در سال 1996م نوشته شده است. كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در چهار فصل و يك خاتمه تنظيم شده است. نويسنده در ابتدا، وضعيت يمن پيش از حكومت زيديان را بررسى نموده و پس از بحث پيرامون چگونگى پيدايش حكومت بنى‌رسى در صعده، موضع خلافت عباسى و قدرت‌هاى محلى يمن در برابر حكومت زيديان را بحث و در آخر به موضع‌گيرى خلافت عباسى و قدرت‌هاى محلى يمن در برابر حكومت زيديان پرداخته است.

یمن به­ سبب موقعیت ممتاز جغرافیایی و قرارداشتن بر سر راه ­های تجاری شرق و غرب، به­ ویژه مسیر جاده بخور پیوسته مرکز صادرات و واردات کالاهای مختلف بوده است. با سلطه رسولیان (626- 858ﻫ) بر یمن ارتباطات بازرگانی با مناطق گوناگون، به­ ویژه هند، مصر و حجاز رونق بیشتری یافت؛ بازرگانان کالاها و محصولات یمن را از طریق دریا و پس از گذر از بنادر و جزایر متعدد به بنادر هند و مصر می‌رساندند و در برگشت، کالاهای گوناگون آن مناطق را به یمن وارد می­ کردند. علاوه بر تجارت با هند و مصر، یمن از طریق زمین و دریا با مناطق داخلی جزیرةالعرب به ­ویژه حجاز هم ارتباط تجاری داشت. این مقاله در پی پاسخ‌گویی به این پرسش است که رونق تجاری یمن در دوره زمامداری رسولیان معلول چه عواملی بوده است؟ یافته­ های تحقیق، نشان می ­دهد که در این دوره، تجارت یمن شرایطی متفاوت با دوره‌های پیش از آن را تجربه کرد؛ زیرا به ­علت استیلای مغولان بر شرق دور تا بغداد، راه­ های تجاری این مناطق ناامن گشت و در نتیجه راه تجاری دریای سرخ اهمیت یافت؛ این تحول مهم و ظهور تجّار کارِمی که تجارت میان سواحل مدیترانه و سواحل اقیانوس هند تا چین را از طریق دریای سرخ در اختیار و انحصار خود داشتند، سبب رونق فعالیت­های تجاری در منطقه یمن گردید.