جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الصحيح من سيرة الامام على علیه السلام به قلم علامه سيد جعفر مرتضى عاملى در قرن معاصر، به زندگى نامه و سيره عملى مولاى متقيان حضرت على ابن ابى‌طالب علیه السلام مى‌پردازد. ساختار كتاب حاضر شامل سه بخش و طى بيست جلد مى‌باشد كه هر بخشى جدا، شامل چند باب و داراى چندين فصل مربوط به خود مى‌باشد. بخش دوم كتاب، شامل 17 باب مى‌باشد. جلد سیزدهم شامل دو باب ششم و هفتم، از قسمت دوم كتاب مى‌شود كه باب ششم آن در 5 فصل به جنگ‌ها و فتوحات در عهد عمر، و باب هفتم در سياست‌هاى عمر در 5 فصل اشاره كرده است.

تا آنجایی که از حدود دو سده قبل از ظهور اسلام از تاریخ زبان عربی که قرآن به آن نازل شده است، اطلاع داریم، زبانی در جزیره العرب رواج داشته است که برای شعر و خطابه به کار می رفته است. این زبان از هر گونه خطای گفتاری مصون بوده است تا این که پس از ظهور اسلام و آغاز فتوحات اسلامی غیرعربها وارد جامعه عربی شدند و همین امر سبب شد توسط آنان که این زبان را از توده مردم می آموختند، خطای در گفتار (= لحن) به زبان عربی وارد شود. مسلمانان برای پاسداری از این زبان تلاش هایی کردند. در این مقاله می کوشیم ضمن یک بررسی تاریخی در خصوص زبان عربی به یکی از این تلاش ها یعنی نقط و تالیفاتی که از رهگذر آن و برای پاسداری از قرآن به وجود آمده و مالا سبب تکامل خط عربی گردیده است، بپردازیم.

در 18 ذیحجه 35 هجری (17 ژوئن 656 م)، سومین خلیفه راشدین به دست مسلمانان بدوی کشته شد و مسلمانان حضری از او حمایت نکردند. در این رویداد، چند نکته از تاریخ آن روزگار در خور بررسی است که تاکنون چنانکه باید مورد مداقه قرار نگرفته اند و می توان آنها را در سه حوزه بخش بندی نمود: بدویان مسلمان و پیشینه آنان، برتری امویان در دوره خلافت عثمان، و سیاست های اقتصادی آن خلیفه - که این نوشتار به بررسی آنها می پردازد.

موقعیت تجاری، ثروت سرشار و وضعیت جغرافیایی برتر خوارزم، موجب شد فاتحان مسلمان از همان سال های اولیه ی یورش به خراسان، به خوارزم توجه کنند. حمله های شش گانه ی اعراب به خوارزم، در منابع تاریخی به صورت پراکنده و متفاوت روایت شده است. از سه لشکرکشی اول، داده های بسیار ناقصی در دست است که به دلیل محدود و یکتا بودن روایت، نقدپذیر نیستند. تنها از سه حمله ی واپسین، روایت هایی با داده های متعدد و گاه متعارض در منابع نقل شده است، که یک حمله توسط یزید بن مهلب، و دو لشکرکشی دیگر به وسیله ی قتیبة بن مسلم انجام گرفت. این روایت ها با منشأهای متفاوت در چهار منبع مهم، یعنی آثار بلاذری، طبری، ابن اعثم و بیرونی، آمده است. روایت بیرونی، به دلیل منشأ آن، با روایت های سه گانه ی دیگر جهت گیری متفاوتی دارد. روایت های مورخان سه گانه ی نخست نیز، با وجود تفاوت درحجم داده ها، به دلیل تشابه در منشأهای روایت، رویکردی طرفدارانه از حمله ی اعراب به دست می دهند. این مقاله درصدد است با بهره گیری از نقد روایت، به تحلیل انتقادی روایت های فتح خوارزم بپردازد. براساس بررسی های انجام شده، به نظر می رسد مورخان سه گانه ی نخست، باوجود ارائه ی داده های متفاوت، به دلیل منشأ واحد خبر، نتوانسته اند روایت منصفانه ای از دو جناح قدرت ارائه کنند. آنان با موضع گیری طرفدارانه ی خویش درصدد مشروعیت بخشی به حملات قتیبه هستند. منابع، با خلط دو حمله ی قتیبه، از آن روایتی ارائه کرده اند که به علت بهره گیری از روایت های متعدد، دارای ساختاری ناپیوسته و از نظر محتوا نامنسجم هستند.