جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این پژوهش عبارت است از بررسی تحلیلی و مقایسه ای آرای ابوحامد غزالی و آلبرت بندورا در باره تربیت اخلاقی در حیطه نظری و تعیین میزان انطباق و آنها با یکدیگر در حیطه کاربرد. سوال اصلی این است که دیدگاه های غزالی و بندورا در زمینه تربیت اخلاقی چیست و مشتمل بر چه عناصری است؟ این پژوهش رویکردی میان رشته ای دارد و در آن از روش کتابخانه ای و سپس تحلیل محتوایی متون علمی به شیوه تعقلی استفاده گردیده و تلاش شده است تا آرای آنان در حوزه های پنج گانه اهداف، مبانی انسان شناختی، اصول، روش ها و عوامل تربیت اخلاقی استخراج شود. دستاوردهای پژوهش نشان داد که در برخی از «مبانی انسان شناختی» بین دو دیدگاه، هماهنگی، و در برخی موارد اختلاف قطعی وجود دارد. در محور «اهداف تربیت اخلاقی» نیز، غزالی فضیلت گرای مبتنی بر ایمان به خدا است اما بندورا به دنبال فضائل اخلاقی نیست بلکه روی کردی عمل گروانه معطوف به موقعیت و ناظر به مهارت خودکنترلی اخلاقی دارد. پس در هدف گذاری تربیتی اختلاف فراوان دارند. در «اصول تربیت اخلاقی» نیز موارد تشابهی دارند؛ اگر چه گاهی، در تفسیر یک اصل تربیتی، مختلف می شوند. در مجموع، آرای تربیت اخلاقی غزالی گسترده تر و جامع تر از آرای بندوراست ولی آرای بندورا از انسجام و مویدات تجربی بیشتری برخوردار است.

هدف از آفرینش انسان، همانا بندگی و طاعت برای وصول به قرب الهی است. دستیابی به این کمال وسعادت واقعی، زمانی میسر است که زمینه وبستر مناسب برای برانگیختن و شکوفایی استعداد های فطری بشر مهیا باشد . روش فعال در تربیت اخلاقی، روشی است که با برانگیختن ذهن مخاطب و تحرک عقل و وجدان مخاطب را به کار وا داشته و او را برای دستیابی به نتیجه مطلوب به طور غیر مستقیم هدایت می کند. دراین روش، فعالیت متربی و فراگیر، محور فرایند یاددهی یادگیری است. شیوه های این روش در قرآن و سیرة معصومان فراوان به چشم می خورد که در قالب شیوه هایی مانند تمثیل و تشبیه، قصه گویی و استفاده از داستان، استفاده از حرکات وعبارات قابل توجه در سخنرانی ها و موعظه ها، مقایسه و پرسش از بدیهیات، عینی کردن مفاهیم عقلی و ذهنیت بیان حالات نفسانی در قالب امور محسوس و ملموس، استفاده از مظاهر و پدیده های طبیعی، ارائه الگوها و نمونه های عینی، بیان وقایع و حوادث تاریخی، ابتلاء و امتحان، نمایش و تصویرگری مفاهیم، ایجاد زمینه واستفاده از موقعیت مناسب برای بیدار سازی وجدان های خفته، بیان اهداف به جهت ایجاد انگیزه، دعا و... مشهود است. از آنجا که اسلام دین عمل است، در آموزش مفاهیم و قواعد اخلاقی، زمینه سازی و ایجاد آمادگی روانی و عاطفی برای تبدیل حکم اخلاقی به رفتار اخلاقی، ضرورت دارد لذا به کارگیری روش فعال توسط اولیا و مربیان با در نظر گرفتن مراحل رشد اخلاقی در کودکان و نوجوانان به درون سازی عمیق و پیدار مفاهیم اخلاقی در آنان کمک می کند. در این نوشتار به بررسی روش فعال در تربیت اخلاقی مبنی بر قرآن و سیرة معصومان و انطباق آن با فطرت انسان و شیوه های اجرای آن در این دو منبع گران قدر پرداخته شده ومصادیق آن ذکر گردیده است. صفحات پایانی این رساله، به ارائه راهکار ها و پیشنهاد هایی در راستای یافته های نگارنده برای اقشار مختلف جامعه، به خصوص اولیا و مربیان گرامی اختصاص یافته است.