جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ب‍ی‌گمان سترگ‌ترين انديشناكی آدمی، در جملگی دورانها و سامانها، چگونگی سرنوشت و فرجام كار او است. در اين ميان آسمان‌باوران را نگرانی افزون‌تر است؛ چه مرگ از نگاه ايشان پايان كار نيست و آدمی را در سرای ديگر، زندگی ديگر و جاودان است. پرسش سرينه آنان اين است كه برای خوشبختی در جهان بازپسين چگونه بايد بود و چه بايد كرد؟ كارگزار و كاردار آفرينش، كه از اين سترگ‌ترين پرسش آدمی‌زاده آگاه بود، آيين خويش را با پيامبران خويش گسيل داشت تا پاسخ آن فراهم آيد. اسلام، فرجامين و برترين نمود آيين ايزدی است؛ از اين رو بهترين پاسخ را برای بشر گرد آورده است، اما پرسش ديگر آن است كه چنانچه پس از فرو آمدن اسلام، گروهی آن را برنتابند و به فرمان پيام‌‌آورش سر ننهند، سرنوشت آنان در ديگرسرای چگونه خواهد بود؟ آيا از آن رو كه مسلمان نيستند جملگی دوزخی‌اند؟ يا از راه آيينهای ديگر نيز می‌توان رستگار شد؟ آشكار است كه هيچ كس را يارای آن نيست كه بهتر از قرآن و حديث چنين پرسشی را پاسخ گويد. نوشتاری كه پيش رو است بر آن بوده است تا نگرگاه اين دو چشمه پاک يزدانی را در اين باره بكاود. گزيده بايد گفت كه از نگرگاه قرآن و حديث، اسلام آيين بهی است و از پسِ فرود آن جملگی آدميان را، بر هر آيينی كه باشند، شايسته و بايسته است تا در برابر پيام‌‌آورش كرنش كنند، به او و آيين او باور آورند و فرمان‌اش را بر ديده نهند و چنانچه دانسته چنين نكنند، ستمگرند و دوزخ سزای ايشان است. آيين خداوندگار يكتا يكی است؛ چه حق را دويی نيست و در هر دوران به فراخور پيامبری كه بر او فرود آمده نمودی كرده است؛ از اين رو جملگی حق است، ولی پس از برانگيختگی محمد امين ـ درود پروردگار دانا بر او و خاندانش باد ـ ديگر آيينها را دوران به سر آمده و اينک فرمان، فرمان محمد است، ولی با اين همه رستگاری تنها از آنِ مسلمانان نيست؛ چه نه اين است كه رستگاری تنها با راست‌كيشی فراهم آيد. چنانچه كسی آيين خويش را آيين بهی می‌‌دانسته و در انديشه گمان جز اين نمی‌برده و آن را پايبند و فرمانبردار بوده، رستگار است و پاداش كردار نيک خويش را خواهد گرفت؛ نيز چنانچه كسی در دريافت آيينی كه پيروی از آن بايسته است كوتاهی كرده، ولی نه از سر غرّه‌گی و كين‌ورزی، بلكه از آن رو كه ناتوان بوده، رستگار است. ناتوانی او از هر گونه‌ای كه باشد بخشودنی است؛ برای نمونه می‌توان از ناتوانی در انديشه، ناتوانی در پيكره، ناتوانی در رفتن به جايی كه می‌توان آموزه‌های آيين استوار را در آن آموخت يا زيستن در جايی كه در آن از آيين پيروی‌بايسته خبری نبوده و آموزگاری نيامده است تا آن آیین را به مردم بياموزد ياد كرد.