جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در جهان انسان مدار امروز، سؤالات جدیدی فراروی دین پژوهان و دین داران قرار دارد که با وجود تلاش درخور عالمان دینی در پاسخ گویی بدان ها، همچنان جای پژوهش دارد. در این میان، پرسش از قلمرو دین که با نگاهی نو در جامعه دینی و علمی ما مطرح شده، در کشاکش پاسخ های گوناگون گرفتار آمده است. در این پژوهش، پاسخ قرآن کریم به این سؤال جست و جو می شود: در بخش اول، به کلیات و نیز تعریف دین و مراتب و منابع آن پرداخته شده؛ در بخش دوم، با بحث از راه های بیرون دینی در تعیین قلمرو دین و وافی به مقصود نبودن آنها، نیاز به قرآن کریم در تعیین قلمرو دین ثابت گردیده و با پاسخ به برخی شبهات در باب رجوع به قرآن از جمله نظریه تأثیر تام انتظارات در فهم، جواز رجوع به قرآن و حجّیت پاسخ آن در این زمینه اثبات گردیده و در بخش سوم نیز از اهداف بعثت در قرآن، آیه اکمال، جامعیت قرآن و نمونه هایی از آیات برای هر یک از قلمروها ذکر شده است.

جامعیت قرآن در شمار مبانی مهم تفسیر قرآن است. دیدگاه علامه طباطبایی به عنوان مفسر تأثیرگذار معاصر، در این زمینه حایز اهمیت بسیار است و میتواند راهگشای حل برخی از مباحث نظری در حوزة اندیشه، مدل و عمل دینی باشد. به نظر علامه جامعیت قرآن به معنای کامل بودن آن است و بر سه گونه میتوان آن را تصویر کرد: 1. جامعیت به معنای بیان کامل و همه جانبة مسائل؛ 2. جامعیت به معنای کامل بودن گستره موضوعات و مسائل؛ 3. جامعیت از هر دو جهت؛ هر یک از موارد یادشده یا در قیاس با کتب پیشین آسمانی لحاظ میشود یا فینفسه. جامعیت فینفسه قرآن در هر یک از انواع نیز دو گونه است: در جمیع جهات؛ در محدودة خاص مانند نیازهای هدایتی که مجموعاً نه قسم میشود. مستندات هفت قسم از اقسام جامعیت را در کلام علامه، میتوان یافت که متضمن دلایل وی نیز بر هر یک از آنهاست. عمده مطالب علامه مربوط به جامعیت قسم ششم یعنی کامل بودن گستره مسائل قرآن، فینفسه و در محدوده ای خاص مانند نیازهای هدایتی است. به نظر علامه جامعیت قرآن در همة اقسام و صور آن، مبتنی بر مجموع ظاهر و باطن قرآن است. در ظاهر قرآن تنها تفاصیل اخلاق فاضله را میتوان جست، اما معارف و شرایع و احکام در حد کلیات و اصول در ظاهر قرآن آمده اند و تفاصیل و جزئیات آنها در روایات بیان شده یا به طریق دیگری قابل دستیابی است.