جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موقعیت ویژه جغرافیایی جزیره العرب، نظر ایرانیان را برای تجارت سودآور به خود جلب کرده و با سلطه بر شهرهای ساحلی و گلوگاه های تجاری و آگاهی از رموز بازرگانی و نیز مهارت کافی در دریانوردی و کشتیرانی، تجارت شبه جزیره را در دست گرفته بودند؛ از سوی دیگر وسعت ایران، فراوانی مواد معدنی و شرایط اقلیمی مناسب، زمینه کشت محصولات متنوع و فراوان کشاورزی و تولیدات صنعتی را برای صدور به نواحی دیگر از جمله شبه جزیره فراهم می کرد و موجب رونق بازاهایش می شد. در این مقاله سهم چشم گیر ایرانیان در تجارت حجاز و شکوفایی شهرهای این سرزمین در سده های سوم تا ششم هجری/ نهم و دوازدهم میلادی و مستنداً تبیین شده است.

بندر سیراف با هدف گسترش بازرگانی و امنیت خلیج فارس در دوره ساسانی پدید آمد و به زودی چون ابله اهمیت بسیار یافت. پس از اسلام، خصوصا در قرون سوم و چهارم هجری، زمینه ها و عواملی باعث شدند تا سیراف به بندری طراز اول در خلیج فارس مبدل شود و دوره ای از رونق و شکوفایی را تجربه کند. از این عوامل، تنزل بصره به سبب آشوبهای سیاسی، موقعیت مساعد جغرافیایی سیراف و عمق مناسب سواحل آن، تجارب و تلاش های دریانوردان و تاجران سیرافی و از همه مهمتر عنایت ویژه پادشاهان آل بویه به این بندر و پس کرانه های آن در فارس در خور بررسی است. سیراف در دوره شکوفایی خود با بنادر و مناطق گوناگونی در چین، هند و سیلان، دریای سرخ و آفریقای شرقی و سواحل جنوبی و شمالی خلیج فارس ارتباط بازرگانی موثر منطقه ای و بین قاره ای داشت.

کهن‌روزگاری است که مردم جهان خلیج فارس رایک شاهراه بازرگانی ودریانوردی می‌شمارند.ارج وشهرت خلیج فارس نه تنهابه سبب یادشده است،بلکه به انگیزه‌ی آن است که کرانه‌ها وجزایرآن یکی از کهن‌ترین گهواره‌های تمدن بشری است.باتوجه به این‌که تا کنون دراین مورد تحقیقاتی انجام ومقالاتی نیزبه رشته‌ی تحریر در آمده است، اما در زمینه‌ی موضوع این رساله کمتر مطلب جامعی یافت می شود. بنابراین برای پژوهندگان تاریخ میانه‌ی ایران موانع ومشکلات عمده‌ای در این راستا به چشم می‌خورد که این رساله با انگیزه‌ی رفع این کمبود در تاریخ تحولات خلیج فارس انجام گرفته است. ویافته های آن نیز نشان می‌دهد که بنادر وجزایر خلیج فارس نقش برجسته‌ای درتحولات تجاری، فرهنگی وحتی سیاسی سرزمین ایران داشته‌اند وجزئی لاینفک از تاریخ آن بوده‌اند.موانع ومحدویت‌های میدانی برای تدوین این رساله عبارت بودند از نبود یک شناسنامه‌ی مدوًن از یافته های باستانی وباستان‌شناسی ومشخص نبودنمحوطه‌های باستانی‌از یک سووکمبود شدید منابع خارجی در کتابخانه‌های تخصصی در مورد موضوع ازسوی دیگر است. و اقدام در این زمینه به پژوهندگان این بخش توصیه می‌گردد.