جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آزادي، مفهوم جديدي است كه با ابعاد و عناصر مختلف آن، تنها در دوره اخير مورد توجه انديشمندان غربي قرار گرفته و در كشاكش نهضت ناتمام مشروطيت ، وارد انديشه ايران و ايرانيان و بيش از آن، متفكران مسلمان شده است؛ از اين رو دچار فقر ادبيات و غناي تئوريك است.در مقابل،برخي بر اين باورند كه گرچه مسئله آزادي با مصاديق جديد، تولد يافته ارزشها و توليدات مدرن است، اما نمي‌توان محتوا و مضاميني از مصاديق آن را در زندگي قديم و منابع دینی نيافت؛ به رغم استدلال‌هايي كه در اين زمينه ارائه مي‌شود، نگارنده ،مدعي است كه متفكران مسلمان ، به ويژه در دوره‌هاي اخير- از جمله آیت ا... جوادی آملی- هر يك، با نگره و رويكرد خاصيبه مسئله آزادي توجه کرده اند . گویی اينكه اين موضوع از سويي مسئله‌اي نو پديد نيز به شمار مي‌آيد. پرسش اصلی این است که مفهوم آزادی در اندیشه سیاسی آیت ا... جوادی آملی را چگونه می توان تبیین کرد؟فرضیه اصلی آن است که ایشان، از منظر و مشرب فکری حکمت متعالیه می کوشد از سویی دغدغه سازگاری و ناسازگاری مفهوم آزادی با آموزه های دینی را مورد توجه قرار داده و از طرف دیگر به یک مفهوم اسلامی از آزادی، دست یابد.همچنین وی با معرفی شریعت، به عنوان مرجع تحدید آزادی،با ارائه آزادی تشریعی و تکوینی، آن را به آزادی سیاسی پیوند می دهد و اقسامی از آزادی را شناسایی و نسبت آن با سایر مفاهیم مرتبط از قبیل عدالت،امربه معروف و نهی ازمنکر، ولایت، قانون ... در حوزه روابط سیاسی، اجتماعی را مشخص می کند. دانش سیاسی در منظومه فکری صدرالمتألهین، از چه جایگاهی برخوردار است ؟ فرض اولیه این است که، هر چند ملاصدرا ، اثر مستقلی درباره سیاست ندارد اما در آثار خویش به کرات و به صورت پراکنده از جوانب مختلف درباره معرفت سیاسی به تأمل پرداخته است.در پاسخ به پرسش فرعی جایگاه حکمت متعالیه در نظام اندیشگی آیت ا... جوادی آملی ، از نظر نگارنده در نظام اندیشگی آیت ا... جوادی آملی ، امتياز حكمت متعاليه از ساير علوم الهي، مانند عرفان نظری، حكمت اشراق، حكمت مشاء، كلام و حديث، با اشتراكي كه بين آنهاست، در اين است كه هر يك از آن علوم به يك جهت اكتفا مي‌نمايد ليكن حكمت متعاليه كمال خود را در جمع بين ادله ياد شده، جستجو مي‌كندو حکمت متعالیه در بحث معرفت و شناخت به مثابه میزان است .فصول مختلف پژوهش در جهت تحقق فرضیه های اصلی و فرعی سازماندهی شده استوحکمت متعالیه به عنوان مبانی نظری پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است . در این فصل سعی شده است ، به بازنمایی اندیشه آیت ا... جوادی آملی نسبت به حکمت متعالیه نیز، مبادرت شود. از مبانی فکری وی و نیز زندگینامه و زمانه آیت ا... جوادی آملی در فصل دوم گفتگو شده است . فصل سوم ، عهده دار تبیین مفهوم آزادی در اندیشه سیاسی آیت ا... جوادی آملی،در ابعاد؛ تبیین مفهوم آزادی ، حدود ، اقسام و نسبت آزادی با سایر مفاهیم مرتبط می باشد .یافته های پژوهش از این امر حکایت دارد که در منظومه فکری آیت ا... جوادی آملی ، هيچ ارزشي در اسلام به اندازه ارزش آزادي نيست و از منظر وی ، تبیین معناي آزادي از صنف مفهوم است و نه ماهيت؛ از اين‏رو، حدّ و رسم ماهوي ندارد و نمي‏توان آن را با جنس و فصل و... شناخت؛ بلكه فقط از راه تحليل مفهومي مي‏توان به معناي آن پي برد و حقيقت خارجي، يعني همان آزادي حقيقي از سنخ هستي است؛ از اين‏رو، دارایتشكيك و مراتبي فراوان است . در مقوله تشکیک وجود ،بالاترين مرتبه آزادي از آنِ ذات مقدس ربوبي است.در مرتبه بعدي آزادي وافر، از آنِ فرشتگان بزرگ الهي، عقول عاليه و ارواح متعالي انبيا و معصومان است. پس از آنان نيز ، در ميان انسان‏ها هر كس از بند تن و قيد طبيعتْ رهيده‏تر و با كمالات علمي و عملي هم‏آغوش‏تر باشد، سهم بيشتري از آزادي حقيقي خواهد داشت .در نظام اندیشگی استاد جوادی آملی ،انسان در انتخاب راه و عقيده اجبار پذير نيست. انسان در نظام تكوين آزاد است، امّا، نمي‏تواند فراتر از قانون عليّت، كاري انجام دهد. در نظام تشريع ،مطلقاً سخن از آزادي و اختيار نيست؛ بلكه انسان به لحاظ قوانين شرعي حتماً بايد مطيع باشد. پس از تبیین و اثبات لزوم محدویت آزادی از منظر ایشان، در منظومه فکری وی، مُحَدِّد آزادي نمي‏تواند عنوان عدالت، حقوق بشر، دمكراسي و مانند آن باشد؛ زيرا اگر تحديد كننده خودْ داراي حدود مشخص نباشد، هرگز توان تحديد چيز ديگر را ندارد. تنها عاملي كه مي‏تواند حدود آزادي را كاملاً تحديد كند، شريعت الهي است . وی همچنین با شناسایی اقسامی از آزادی، ضمن انتقاد ازآزادی موجود در فضای رقیب، نسبت آن با سایر مفاهیم مرتبط در حوزه روابط سیاسی اجتماعی را معین کرده است .

آزادى از دیدگاه امام خمینى(ره) «آزادى از دیدگاه امام خمینى(ره)»، مجموعه سخنان امام خمینى(ره) در باب آزادى است که توسط مرکز تحقیقات اسلامى تهیه و منتشر شده است. سخنان حضرت امام خمینى(ره)، به‌عنوان یک اسلام‌شناس بزرگ و شخصیّت برجسته‌اى که سالیان دراز براى آزادى ملت مسلمان ایران، سختى‌هاى فراوانى را به جان خرید، منبع بسیار غنى و سودمندى براى بازشناسى آزادى تعالى‌بخش اسلام از آزادى منحط غربى است (مقدمه کتاب، ص١۶). کتاب، گزیده‌اى از اندیشه‌هاى حضرت امام درباره آزادى است که در یک مقدمه و هشت فصل و یک ضمیمه سامان یافته است. فصل اول با عنوان کلیات، قصد دارد خوانندگان را براى ورود به بحث اصلى آزادى آماده و آشنا کند؛ لذا در این بحث مسائلى همچون مفهوم آزادى مطرح شده است. در این بخش، علاوه بر این، مطالبى همچون ارزش حیات در گرو آزادى، آزادى نعمت الهى است، با این نعمت چه کار باید کرد؟، از ویژگى‌هاى انقلاب اسلامى نوید آزادى به هم‌وطنان است، از مصادیق آزادى آزادى در اندیشه است و هر آنچه که این انقلاب به ما داد - که یکى از آنها آزادى است - توسط ملت صورت گرفته است، مطرح شده است. فصل دوم کتاب، به آزادى در اسلام و حکومت اسلامى، حدود آزادى و آزادى زن اشاره مى‌کند. گردآورنده به نقل از حضرت امام در این بخش، مسائلى را که باعث انحراف جامعه و انسان‌ها مى‌شود از مصادیق آزادى نمى‌داند؛ چنان‌که امام فرموده: «در اسلام تمام آثار تجدد و تمدن مجاز است، مگر آن‌هایى که فساد اخلاق بیاورند، فساد عفت بیاورند. اسلام آن چیزهایى را که مخالف با مصالح ملّت بوده است، آن‌ها را نفى کرده، آن‌هایى که موافق با مصالح ملت است، آن‌ها را اثبات کرده است» (متن کتاب، ص٣٩). درباره آزادى زنان که از دیگر مباحث این بخش مى‌باشد، چنین فرموده‌اند: «زنان همان‌طورکه قبلا گفتم، مى‌توانند در ارتش باشند. آنچه اسلام با آن مخالف است و آن را حرام مى‌داند، فساد است؛ چه از طرف زن باشد و چه از طرف مرد فرقى نمى‌کند» (همان، ص۴٢). فصل سوم کتاب، درباره آزادى مطبوعات است. در این فصل مطرح شده است که: مطبوعات نباید از آزادى سوء استفاده کنند. آزادى باید در چارچوب اسلام و قانون باشد. در این‌باره حضرت امام فرموده‌اند: «اینکه داده مى‌شود به ملّت، آزادى است، نه خیانت؛ آزادى قلم است، نه خیانت قلم؛ آزادى بیان است، نه بیان خائنانه» (همان، ص۵٢). از دیگر فصول کتاب، روشنفکران و آزادى، آزادى غربى، مدعیان دروغین آزادى، توطئه‌گران، رژیم پهلوى و آزادى، است. در پایان کتاب، ضمیمه‌اى آمده است که حاوى برخى از کلمات قصار حضرت امام درباره آزادى است.