جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هنر در جوامع سنتی از طریق نقل و انتقال سنت‌ها تداوم می‌یابد. فلزکاری سلجوقی آبشخور سنن قبیله‌ای، ایرانی و اسلامی است، که با توجه به همبستگی دین و دولت در این عصر، سنت و فرهنگ اسلامی نقطه عطف درک هنر و تفکر حاکم بر جامعه سلجوقی است.فلزکاری و به‌ویژه استفاده از پیکره‌ها، طلا و نقره در جامعه اسلامی با محدودیت‌هایی مواجه می‌شود، که بر مبانی زیباشناختی سنتی سلجوقی تأثیر گذاشته، و جا دارد با هدف دستیابی به اصول و مبانی زیبایی‌شناسی فلزکاری سلجوقی مورد مطالعه قرارگیرد.برای شناخت و استدلال بهتر تفاوت‌های فلزکاری این دوره با دوران قبل از اسلام ایران، بیست اثر فلزی از عصر سلجوقی و ساسانی انتخاب نموده و با ارائه نمودارهایی جنس، تکنیک‌های ساخت و تزیین آثار فلزی این دو دوره را مطالعه و مقایسه نموده و در ادامه با بررسی ویژگی‌های سنن قبیله‌ای، ایرانی و اسلامی در جامعه آماری فلزکاری دوره سلجوقی، با ارائه نمودار، نتایج روشنی منطبق با سنن اسلامی به دست‌آورده‌ایم. نتایج نشان می‌دهد به ترتیب فراوانی، فلزات مورد استفاده سلجوقیان نقره، مفرغ، برنج و مس؛ تکنیک‌های ساخت و تزیین قلمزنی،[ریخته‌گری، حکاکی، سیاه قلم(با آمار برابر)]، کوفت‌گری، چکش‌کاری،[برجسته‌کاری و مشبک‌کاری(با آمار برابر)] و نقوش تزیینی[ نقوش گیاهی، هندسی، کتیبه(با آمار برابر)]، نقش حیوانی، نقش افسانه‌ای و نقش انسانی است.شیوه تحقیق در این پژوهش، تاریخی– توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است؛ و رهیافتی بر زیبایی‌شناسی فلزکاری سلجوقیان و درک هنر ایران از نگاه سنت و اسلام هدف این پژوهش بوده و نتایج آن را وابسته به سنن جاری و حاکم بر جامعه آن دوران یافته‌است.

سرزمین ایرانی در دوره اسلامی شاهد افت و خیزهای بسیاری در زمینه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و هنری بوده است. اما در تمامی ادوار تاریخی، هنر ایران، در جستجوی نیروهای آسمانی بوده و کوشیده تا با وسایلی که دارد با این نیرو ارتباط برقرار سازد و از قدیم ترین زمان، اگر چه هنر امری عادی و معمولی بود، اما ایرانیان برای زیبایی، مقامی بلند قایل بودند. هنر ایرانی بر تزیین مبتنی است. این تزیینات که گاهی نشان دهنده عادات و عقاید دینی بوده، می توانسته عمیق ترین تاثیر را در انسان و محیط زندگی او به وجود آورد. با روی کار آمدن سلاجقه در مشرق ایران، دوران درخشان فلزکاری اسلامی آغاز گردید. آثار باقیمانده از این دوره نشان دهنده اوج درخشش هنر فلزکاری در ایران است که نشانه ها و نقوش این آثار در دنیای معاصر می تواند پر از ناگفته ها و پیام های معنوی و اجتماعی باشد. در این پژوهش سعی شده با بهره گیری از نقوش انتزاعی شده فلزکاری دوره سلجوقی و انتقال این نقوش به محیط های زندگی اجتماعی، مردم را نسبت به فرهنگ، هنر، تمدن و هویت خویش آشنا نموده تا در کنار بهره گیری از این موارد، آرامش و زیبایی هر چه بیشتر را در فضاهای شهری، ایجاد نماید. فضاهای سبز اماکنی است که افراد را برای لحظاتی به آسایش جسم و روح فرا می خواند و از آن جایی که در این اماکن، انسان به آرامش و آسایش روحی و جسمی مورد نیاز دست می یابد، لذا کار بر روی این محیط های سبز، بیش از پیش نیازمند دقت و توجه است. فضاهای سبزی که عامه مردم از آن ها استفاده می کنند امکانات خاص خود را در حوزه مبلمان شهری می طلبد. وجود نیمکت، سطل زباله و روشنایی از بدیهی ترین عناصر مورد نیاز در فضاهای سبز شهری است.استفاده از منابع فرهنگی - هنری غنی ایرانی - اسلامی در گونه های مختلف هنر اسلامی به صورت بدیع و نو، می تواند در هماهنگ نمودن این غنای فرهنگی - هنری با نوآوری، ابداعات و ابتکارات امروزی جهت کاربرد در تزیین بناها و مبلمان شهری و سایر اقسام هنر، در جهت رفع نیازهای روحی، بصری و اقتصادی فردی و اجتماعی تاثیر به سزایی داشته باشد.در این بررسی، از نقوش و طرح های به کار رفته در فلزکاری دوره سلجوقی، برای آراستن مبلمان فضای سبز، استفاده شده که از این طریق با ارایه راه و روشی تازه، در آراستن فضاهای شهری، می توان هویت اصیل ایرانی - اسلامی را در این گونه فضاها، احیا نمود.در این مقاله، گامی نو در جهت به کارگیری آرایه ها و عناصر سنتی ایران، در زندگی امروزی و مدرن شهری برداشته شده، تا زمینه ساز فعالیت ها و پژوهش های آتی در این حوزه باشد.فرضیات:1- آرایه ها و عناصر تزیینی اسلامی - ایرانی دارای معنی و مفهوم هستند.2- مبلمان فضای سبز شهری از نظر فرم و معنا تاثیر مستقیمی در ترویج فرهنگ اسلامی و هویت بخشی به فضای شهری دارند.اهداف:1- ترویج فرهنگ و تمدن ایرانی - اسلامی از طریق انعکاس مفاهیم ملیتی - مذهبی در تزیین مبلمان فضای سبز شهری.2- استفاده از عناصر فرهنگی و هنری در گونه های مبلمان فضای سبز شهری از طریق پردازش و طراحی.3- دستیابی به شهری با هویت و ظاهری اسلامی.روش تحقیق: تاریخی، تحلیلی، توصیفی و تطبیقی.روش گردآوری اطلاعات: کتابخانه ای و میدانی.