جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زبان به عنوان ابزار اصلی ارتباط میان انسان ها، پدیده ای است آوایی/ صوتی با ویژگی های خاص که آن را از دیگر نمادهای غیرزبانی متمایز می سازد. از این منظر بایستة نخست پژوهش علمی در هر متن ادبی، بررسی آواهاست؛ زیرا آواها واحدهایی جداگانه هستند که از آنها هزاران کلمه و با معانی مختلف پدید می آید. قرآن کریم که بی چون و چرا، والاترین متن ادبی ابداعیه است، تمام توانایی های آوایی کلمات را به ویژه در دو سویة تصویرپردازی و تنغیم به کار برده است. این کاربست با هدفِ بیشترین و عمیق ترین تأثیر بر «گیرنده» صورت گرفته است؛ در نتیجه آوا در قرآن چهره ای متمایز در هماهنگی هنری، نمودی از تصویرپردازی معانی قرآن و نشانة اعجاز اسلوبی و بیانی والای آن به شمار می رود. از این روست که هر کلمه از قرآن و بلکه هر حرف و آوای آن در بهترین جای ممکن قرار گرفته است؛ همچنانکه تأثیر قرآن بر سامعه نیز به شیوه ای یکسان و یکنواخت نیست، بلکه بر حسب موضوعات مختلف، تنوع می یابد. در نتیجه گاه چنان نسیم آرام است و گاه چنان توفان توفنده، گاهی نیز نه این و نه آن است. پس آهنگ قرآن با دگرگونی معانی، تغییر می یابد. از این خاستگاه است که خداوند دستور داده است قرآن به بهترین وجه خوانده شود: ?وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتیلاً? (مزمل:4). بر این اساس و برخاسته از آیة شریفة?أفَلایَتَدَبَّرونَ الْقُرْآنَ..?(محمد:47). این پژوهش با هدف تبیین ارزش معنایی دقیق آواها، نشان دادن جایگاه آنها در اعجاز قرآن و توانایی منحصر به فردشان در ابلاغ پیام سامان یافته است. روشی که این پایان نامه برای رسیدن به این منظور در پیش گرفته است، بهره گیری از داده های دو دانش معناشناسی و آواشناسی و کاربست آن برای تبیین متن معجزه گون قرآن در سطوح مختلف معناشناسی آوائی آن است. این تحقیق، به بررسی «معناشناسی آوائی در قرآن کریم» در چهار سطح می پردازد. چهار سطحی که متن قرآن را تشکیل می دهد و ساختار آوائی منحصر به فرد قرآن بر آنها استوار شده است. این چهار سطح عبارت است از: 1- حروف یا صامت ها 2- حرکات یا مصوّت ها 3- الفاظ یا کلمات 4-ترکیب هایا آهنگ شاید از مهم ترین نتایجی که رسالة حاضر بدان دست یافته است، بتوان موارد ذیل را برشمرد: 1- در ابراز معنی، میان سویة بیانی و آوایی رابطه ای تنگاتنگ وجود دارد؛ و ساختار چهرة هنری جملات قرآن بر پایة درآمیختگی چهره بیانی با سویة آوایی و آهنگین آن است. 2- حتی کوچک ترین واحد آوایی در قرآن کریم ارزش معناشناختی دارد و می تواند موضوعی پژوهشی باشد؛ چرا که هر آوا در این کتاب گرانقدر درست در جایی که باید باشد قرار گرفته و آوایی دیگر نمی تواند جایگزین آن شود. 3- قرآن کریم از منظر آواها، کلمات و ترکیب هایش معجزه است؛ چرا که نه در معانی و نه در کلمات آن «باطل در حال و آیندة آن راه ندارد»؛ زیرا «فرودآمده از سوی فرزانه ای ستوده است.» ? لا یَأتیهِ الباطِلُ مِن بَینِ یَدَیهِ وَلا مِن خَلفِهِ تَنزیلٌ مِن حَکیمٍ حَمیدٍ? ( فصّلت/42).

زبان در حالت عام آن و قرآن کریم به مثابه یک زبان خاص، دارای ماهیتی سمعی و شنیداری است. پیدایی و شکل گیری و نیز فراگیری زبان به طور طبیعی، در تاریخ بشری و اتصال نسل ها، شیوه ای شنیداری داشته و دارد. هر زبان نیز آوا و آهنگ خاص خود را دارد که در بسیاری از موارد، تناسب لفظ و معنا در آن ها قابل تعقیب و بررسی است.در زبان قرآن نیز چنین حالتی وجود دارد و این زبان به دلیل توحیدی و الهی بودن، تابع نظم در زمینه های مختلف و از جمله تناسب و ائتلاف لفظ و معنا یا همان نظم آهنگ است. ازهمین رو، بررسی این جنبه از زبان دارای اهمیت و فواید قابل توجهی است. مقاله حاضر، این نظم و هماهنگی را در هجده سوره از قرآن کریم بررسی کرده است. موضوع ائتلاف لفظ، ریشه در ساخت انواع زبان ها و فطرت بشری دارد. مقاله به نمونه هایی از نظم و نثر فارسی را از همین زاویه توجه کرده و کوشیده است نمونه هایی تطبیقی را از الفاظ و عبارات برخی زبان های جهان ارائه دهد.