جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شیخ شهاب ‌الدین یحیی سهروردی (شیخ اشراق) یکی از متفکران بزرگ ایران است که بیشتر در حوزه فلسفه و کلام اسلامی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است و چنانکه باید منتقدان ادبی، آثار او؛ به ویژه رساله‌ های فارسی او را که به شکل حکایت ‌های تمثیلی -‌ رمزی نوشته شده ‌اند، مورد نقد و بررسی قرار نداده‌ اند. به‌ کارگیری نظریه ‌های نقد ادبی جدید در تحلیل روایت‌ های سهروردی و دیگر نویسندگان دوران کلاسیک می‌ تواند ارزش ‌های نهفته این ‌گونه آثار را بهتر نمایان سازد. در این پژوهش سعی شده است با تمرکز بر علم «روایت ‌شناسی» انسجام ساختاری و روایی داستان‌ تمثیلی «رساله ‌الطیر»، نقد و بررسی شود. نتایج تحقیق نشان می ‌دهد سهروردی استفاده مناسبی از راوی اول شخص داشته و در بهره‌ گیری از شگردهای مختلف از جمله در استفاده از زمان، ایجاد زمان سمبلیک و تعلیق مانند داستان‌ نویسان مدرن امروزی عمل کرده است.

روایت‌شناسی یکی از حوزه‌های مطالعاتی است که به دنبال بررسی نظام حاکم بر روایت‌ها و کشف و دریافت مناسبات و پیوندهای درونی اجزای سازنده‌ی روایت است. در واقع می‌توان گفت روایت‌شناسی به این موضوع می‌پردازد که چگونه حوادث- که یک داستان بخصوص را می‌سازند- روایت می‌شوند. بدون تردید پژوهش‌های فرمالیست‌های روسی را می‌توان سرآغاز علم روایت‌شناسی قلمداد کرد. تزوتان‌تودوروف روایت را عبارت از گذر از یک مرحله متعادل (وضعیتی که همه چیز عادی است و زندگی به خوبی پیش می‌رود) به مرحله‌ای دیگر می‌داند. جوامع‌الحکایات‌‌ مهم‌ترین اثر عوفی و از جمله‌ی معتبرترین کتبی است که به زبان فارسی تألیف شده و متضمن فواید تاریخی و ادبی است که در کتاب‌های دیگر به دست نمی‌توان آورد. این کتاب قصه‌هایی با محتواهای گوناگون دارند، از معرفت آفریدگار و معجزات پیامبران و کرامات اولیا و تاریخ پادشاهان و احوال شاعران و گروه‌های مختلف مردم. این پژوهش تلاشی است برای بازنمایی ساختار روایی داستان‌های جوامع‌الحکایات‌عوفی بر اساس نظریه‌ی روایت‌شناسی تزوتان‌تودوروف. پس از تحلیل روایت‌شناسانه‌ای که از بیست داستان جوامع‌الحکایات ارائه شد می‌توان به این نتیجه‌ رسید که حکایت‌های جوامع‌الحکایات‌ در بسیاری از موارد بر اساس نظریه‌ی‌تودوروف از نظر ساختارروایت قابل تبیین هستند. بدین صورت که هر روایت از یک یا چند پی‌رفت تشکیل شده است و ترتیب این پی‌رفت‌ها در آن به صورت زنجیره‌ای و در بعضی موارد به صورت درونه‌گیری است، و ترتیب پی‌رفت تناوبی در این بیست داستان مورد بررسی ما مشاهده نشده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

از جمله بررسی ‌های مفید برای آشکار شدن سازوکار روایت ‌ها و به طور خاص قصه ‌های عامیانه، روش تجزیه و تحلیل تودوروف، نظریه ‌پرداز عرصه ساختارگرایی است که در تحلیل روایت ‌های اسطوره ‌ای به کار گرفته شده است. وی این نوع قصه ‌ها را از جنبه ‌های مختلف مورد توجه قرار داده و در بررسی اجزای کلام قصه‌ ها، آنها را همچون پاره ‌های گفتمان به سه دسته اسم، صفت و فعل تقسیم کرده است. بنابراین با تجزیه و تحلیل روایت، می ‌توان به واحدهایی صوری دست پیدا کرد که با اجزای کلام دستوری شباهت چشمگیری دارند.این نوشته «جنیدنامه» را از جنبه اجزای کلام بررسی می ‌کند و می ‌کوشد، با تکیه بر نظریه تودوروف به درک ارتباط متقابل شخصیت ‌های «جنیدنامه» دست یابد. برای دستیابی به این هدف ابتدا توضیح مختصری در مورد نظریه تودوروف در زمینه اجزای کلام داده می ‌شود و سپس اجزای کلام؛ یعنی اسم خاص (شخصیت)، فعل (کنش)، صفت (ویژگی) و همچنین چگونگی ارتباط شخصیت ‌های قصه با توجه به هر یک از این اجزا مورد توجه قرار می ‌گیرد. بررسی این ویژگی در درک پیکربندی روایت و نیز شناخت زنجیره ارتباطات شخصیت ‌ها که قصه بر اساس آن پایه‌ ریزی می ‌شود موثر خواهد بود.