جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پیش از این، تحول های دینی عصر صفویه و اهمیت مهاجرت فقیهان عاملی از جنبه هایی بررسی شده است، هرچند اختلاف نظرهای جدی درباره اهمیت و تاثیر مهاجرت فقیهان عاملی به ایران در عصر صفویه وجود دارد. در این نوشتار اهمیت و تاثیر مهاجرت فقیهان عاملی از زاویه نقش آنها در تحول در گفتمان های دینی عصر صفویه، با تکیه بر آرای محقق کرکی و شهید ثانی بار دیگر ارزیابی شده است. همچنین ادعا شده که عالمان عاملی نقش مهمی در تحول گفتمان حاکم بر مراکز علمی ایران از نگاه فلسفی به فقهی داشته اند.

كتاب «رحلة الى جبال العلويين»، تأليف ليون كاهون، به زبان عربى است. اين كتاب يكى از منابع مهم درباره منطقه جبال شامات و لبنان در دوران حكومت عثمانى مى‌باشد كه حاوى اطلاعات مفيدى از اين مناطق است. مؤلف، در حين گزارش سفر، اطلاعات خوبى را از اوضاع سياسى و اجتماعى و اقتصادى و فرهنگى منطقه به دست مى‌دهد كه در نوع خود حايز اهميت است؛ اطلاعاتى مانند اينكه مردم اين منطقه يكى از فرق شيعه به نام نصيريه مى‌باشند كه از اسماعيليه منشعب شده‌اند. در مقدمه كتاب از اينكه منطقه جبال علويين در ارتفاعات لبنان قرار گرفته است و محدوده آن، سخن به ميان آمده است. اين سفرنامه حاوى اطلاعات خوبى از سفر اين شرق شناس فرانسوى به مناطق جبال سوريه است كه داراى مذهب نصيريه هستند كه يكى از فرق شيعه است كه در سال‌هاى دور براى رهايى از چنگال دولت‌هاى عامه مذهب به اين مناطق صعب العبور سوريه و لبنان پناه برده و در اين مناطق زندگى كرده‌اند و امروزه نيز در اين منطقه حضورى فعال دارند.

تاريخ الشيعة في لبنان، از آثار سعدون حماده، در دو جلد است كه در آن، مباحث تاريخ شيعيان لبنان را به‌صورت مستند و علمى - تحليلى بررسى كرده است. بى‌ترديد مطالعه اين اثر مى‌تواند پژوهشگران را در شناخت و تحليل بهتر اوضاع فرهنگى، اجتماعى و سياسى و... شيعه در لبنان از قرن‌ها قبل تاكنون، يارى رساند. زبان و ادبيات اين اثر، زبان عربى جديد و رسا و شيواست، ولى البته براى كسانى كه عادت به عربى قديمى و سنتى دارند، مشكل است و چندان گويا نيست. نويسنده از كتاب‌هاى مهم و متعدد تاريخى، رجالى، تراجم و... از آثار علمى انديشمندان قديم و جديد به زبان عربى و همچنين زبان انگليسى و فرانسه و... و چند نسخه خطى، براى توليد اثر حاضر بهره برده است. يكى از ابتكارات نويسنده اين است كه مجموعه‌اى متناسب از نقشه‌هاى جغرافيايى، جداول، تصاوير اشخاص و امكنه و اسناد خطى و دست‌نوشته‌ها و... را در مباحث گوناگون كتاب، به‌مناسبت آورده است . متأسفانه نويسنده، تاريخ آغاز و انجام نگارش كتاب حاضر و ساير مشخصات آن و نيز انگيزه و اهداف خودش را مشخص نكرده است و نيز در فهرست منابع، در بسيارى از موارد به ذكر نام كتاب و مؤلف و ناشر اكتفا كرده و ساير مشخصات كتاب‌شناختى (مانند سال انتشار، نوبت چاپ، مكان نشر و...) را بيان نكرده است . كتاب حاضر مستند است و نويسنده، ارجاعاتش را به‌صورت پاورقى در پايان هر صفحه آورده است. در اين پاورقى‌ها به‌صورت عموم، منابع بحث با ذكر نام نويسنده و كتاب (يا نام كتاب و نويسنده) و شماره جلد و صفحه مورد نظر آمده است . كتاب حاضر از دو جلد به ترتيب ذيل تشكيل شده است: "جلد اول" شامل مقدمه و پنج باب: 1. شيعه در دولت عثمانى؛ 2. لبنان شيعى در قرن شانزدهم؛ 3. حكومت شيعى در لبنان؛ 4. حكومت شيعى در بقاع؛ 5. حكومت شيعى در جبل عامل.

شیخ الاسلام بهاء الدّین عاملی، از چهره های برجستۀ تاریخ مسلمانان و تشیّع است. ضرورت معرّفی او، به خصوص جایگاه وی در علوم قرآن و حدیث، «دانشکدۀ علوم حدیث» را بر آن داشت تا همایشی را در بزرگداشت این عالم بزرگ، برگزار کند. آنچه در پی می آید، گزارشی است از این گردهمایی با شکوه که به همّت معاونت پژوهشی دانشکدۀ علوم حدیث، در اردی بهشت ماه 1387 در تالار علاّمۀ مجلسی «مؤسّسۀ علمی ـ فرهنگی دار الحدیث»، برگزار شد. در بخش اوّل این نوشتار، به زندگی شیخ بهایی پرداخته شده است. بخش دوم، گزارشی کلّی از همایش و اهداف آن است و بخش سوم، به جزئیّات برنامه ها از آغاز تا پایان، اختصاص دارد. بخش چهارم، به معرّفی وبلاگ شیخ بهایی می پردازد و بخش پنجم، حاوی گزارشِ ویژه های همایش است. گفتنى است مقالات برگزیدۀ همایش در شمارۀ پیشین مجلۀ حدیث اندیشه نشر یافت و از این رو دوستداران را برای آگاهى از این مقاله­ها به شمارۀ چهارم نشریه ارجاع مى­دهم

در دوره شاه اسماعیل علمایی چون محقق کرکی به ایران آمده بودند، ولی این موضوع در دوره شاه طهماسب اول جدی تر مطرح شد و به صورت یکی از سیاست های اساسی دولت در آمد.در سایه همین سیاست صفویان بود که گروهی از علمای دینی جبل عامل به ایران آمدند و طبعاً بر اوضاع و احوال فرهنگی، دینی و سیاسی جامعه عصر صفوی تاثیر گذاشتند.علمای جبل عاملی با انتقال افکار و دانش خود در زمینه های گوناگون، نسلی از فقیهان ایرانی را تربیت کردند که بعدها امور سیاسی دولت صفوی را به دست گرفتند. تلاش آنان برای مشروعیت بخشیدن به دولت صفوی بسیار مؤثر واقع شد. این علما از سویی توانستند فقه شیعه را در ابعاد سیاسی و حکومتی آن غنا بخشند و از سوی دیگر به حکومت صفویه به مثابه حکومتی شیعه یاری رسانند تا در نظر مردم به منزله حکومتی مشروع پذیرفته شود.