جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «الاقتصاد فیما یجب علی الرشاد» از تالیفات مهم شیخ طوسی «قده» است. این کتاب با وجود حجم کم، شامل مباحث مهمی از علم کلام و فقه می‌ باشد و به دلیل اهمیت آن از مصادر کتاب‌ های بحارالانوار و السرائر می‌ باشد. مباحث كتاب به طور كلى در دو بخش كلام و فقه تقسيم شده است. در قسمت اوّل، دو اصل توحيد و عدالت بررسى شده است كه در ضمن مسألۀ عدل، اصول نبوت، امامت و معاد نيز مطرح شده است. در قسمت دوم، كتاب‌ هاى پنج‌ گانه صلاة، صوم، زكاة، حج، جهاد مطرح شده است. قسمت فقه كتاب بصورت فقه موجز و رساله‌ هاى متداول نوشته شده و آنچنان كه مؤلف در مقدمه و انتهاى كتاب مى‌ نويسد سعى نموده كه در نهايت اختصار، مسائل اساسى و مورد نياز شامل واجبات، محرمات، مستحبات، مكروهات، مقدمات، اجزاء و شرايط و مبطلات هر يك از اين عبادات را در قالبى بسيار منظم بيان نمايد.

عنوان این پایان نامه فلسفه ی حج و اعمال آن از دیدگاه قرآن و سنت است که شامل پنج فصل به این ترتیب می باشد : فصل یکم : مفهوم و شرایط وجوب آن. معنی حج و تعریف آن، وجوب حج در قرآن و سنت، شروط وجوب حجة الاسلام. فصل دوم : فلسفه حج : 1- دین اسلام، دین انسان کامل 2- مساوات در اسلام 3- حج، نمایشی از سیر روحی انسان های کامل در مسیر تقرب به سوی خدا 4- حج و اتحاد 5- حج محل چاره جویی و حل مشکلات 6- کنگره حج، یک کنگره جهانی ( تفاوت کنگره حج با سایر کنگره ها) 7- حج و رجوع به طبیعت 8- حج و آیین جهانگردی 9- حج و جهاد 10- حج و پرورش معنوی. حج در قرآن و احادیث، گرایش مردم به کعبه، یک گرایش عادی نیست، و عبادت حج، جامع الامرین است. فصل سوم : فلسفه اعمال حج. فلسفه : میقات، احرام و تلبیه، فلسفه سعی میان صفا و مروه و نکته و رمز مکانی آن، وقوف در منا، رمی جمرات و قربانی، برداشت از آیات سوره حج در باب قربانی، فلسفه حلق و تقصیر. فصل چهارم : آداب حج : آداب پیش از فر سیدن حج، آداب در مراسم حج، آداب پس از حج، و آداب پس از بازگشت از حج. فصل پنجم : آثار فردی حج در احادیث و روایات و ، آثار اجتماعی آن که عبارتند از : 2-1- حج، تراکم قوای متکثره در نقطه واحده، و حج، سیر ارتقایی انسان به سوی عالم بالا است. 4-3- کعبه، ضامن بقای جامعه بشری و پناهگاه آن و خانه امن بشر است 5- حج، حق واجب خداست بر انسان و سپاسگذاری انسان به درگاه پروردگار است 6- حج، مایه قوت دین 7- کعبه، علم و نشانه اسلام 8- حج نابود کننده فقر و عصیان اجتماعی 9- تعطیل حج، مستلزم ضعف دین و استیلای کفار بر مسلمین است. واژه های کلیدی : 1- حج : قصد کرد، حج به زیارت کرد، با دلیل و حجت غلبه کرد، قصد طواف کعبه کردن، به زیارت کعبه رفتن، زیارت بیت الله در مکه که بر هر مسلمان بالغ و عاقل و تندرست اعم از مرد و زن بشرط داشتن استطاعت در تمام مدت عمر یک مرتبه واجب است. قاموس طبرسی می فرماید : آن در لغت به معنی قصد پی در پی و در شریعت قصد خانه خداست برای عمل. 2- تلبیه : پذیرفتن، اجابت کردن، لبیک گفتن در جواب کسی، لبیک گفتن در حج. 3- طواف : گرد چیزی گشتن، پیرامون چیزی گشتن، دور زدن، دور کعبه گشتن، رفت و آمد میان دو شیء را نیز طواف گویند که سعی بین صفا و مروه، دور زدن در اطراف آن دو نیست بلکه گردش میان آن هاست. 4- رمی : پرتاب کردن، انداختن. اعم از آنکه شیء باشد، مثل : تیر و سنگ و یا نسبت دادن چیزی به کسی باشد. راغب گوید : استعمال آن در دومی به طریق کنایه است. افکندن، تیر انداختن، سنگ انداختن. 5- سعی : کارکردن، کوشیدن، کوشش کردن(قصد کردن)، راه رفتن، دویدن، کوشید سعی کرد. 6- حلق : آرایش کرد، تراشید، اصلاح کرد. حلق : ترشید و اصلاح کرد، پرواز کرد و اوج گرفت و دور زد ، گلو ، راغب در مفردات گوید : اصل حلق به معنی گلو است و گویند : « حَلَقَه» یعنی گلوی او را برید سپس در قطع مو ( تراشیدن) بکار رفته است. 7- احرام : در حرم آمدن، آهنگ حج کردن، حرام آمدن چیزی، بر خود حرام کردن بعضی چیزها و کارهای حلال را چند روز پیش از زیارت کعبه و دو تکه جامعه نا دوخته که در ایام حج یکی را به کمر بندند و دیگری را به دوش می اندازند. 8- تقصیر : تقاصر، اظهار کوتاهی کردن، کوتاهی نمودن. 9- میقات : وقت، هنگام، وقت کار، جائی که برای اجتماع در آن تعیین وقت کرده باشند، مواقیت جمع و نیز محل احرام بستن حجاج، موضعی که حجاج در آنجا احرام می بندند. 10- قربان : در اصل مصدر است به معنی نزدیک شدن مثل : عدوان و نیز اسم به کار می رود مثل برهان و آن هر کار خیری است که بنده بوسیله آن بر خدا تقرب جوید چنانکه در مجمع و مفردات و اقرب الموارد گفته است. ع به ( فتح قاف) هر چیزی که بوسیله آن به سوی خداوند تقرب پیدا کند، آنچه در راه خدا تصدق کند مثل گاو، گوسفند و شتر که بکشند و گوشت آن را پخش کنند.

حج یکی از مهمترین و شکوهمندترین عبادتهای اسلامی است که دارای دو بعد ظاهری و باطنی می باشد. هر عملی در حج نکته ها و معارف فراوان و والایی دارد که هدف اصلی حج بوده و رسیدن به آن نیازمند دانایی و آموختن اسرار بی پایان حج است و در مجموعه حاضر سعی شده به این ضرورت مهم پرداخته شود. در آیات متعددی به اهمیت حج اشاره شده است و پیشوایان معصوم دین عظمت و جایگاه آن را در روایات فراوانی تبیین نموده اند در جامعه امروزی نیز بیانات ارزشمندی در وصف فریضه الهی حج از علماء و بزرگان دین موجود می باشد، که هر قسم به گونه بیان می نمایند : سفر حج معراج زائر و سیر او به سوی خداست بنابراین زائری که به اسرار حج آگاه نباشد حج کامل انجام نداده و اعمالش مطلوب نیست. گرچه حج یکی از فروع دین است اما با توجه به اسرار و رموز بی پایانی که در خود دارد تجلی گر اصول عقاید مسلمانان می باشد به گونه ای که رابطه ای تنگاتنگ بین این اصول و مناسک حج وجود دارد و می توان گفت حج تجسمی از اصول عقاید بوده و در برگیرنده دیگر فروع دین نیز می باشد. حج تنها مناسک ظاهری نیست ، بلکه سیر و سلوک باطنی و طی منازل روحانی است و هر یک از این منازل و مشاهد رازهای عرفانی ، اخلاقی ، تربیتی ، ارشادی خاص خود را در بر دارد و همین هاست که به حج معنا و روح می بخشد و دگرگونی اخلاقی و معنوی در زائر پدید می آورد . از سوی دیگر حج با تمام عظمتی که در خود جای داده است بدون زیارت امام? و اعلام ولایت به مقام شامخ ایشان امری ناقص بوده و حج حاجی زمانی کامل می گردد که به این مهم دست یابد . ویژگی این مجموعه نسبت به تحقیقات مشابه علاوه بر نوع تدوین و تقسیم بندی که در آن به صورت بدیع صورت گرفته این است که به دور از هر حاشیه و اضافه گویی به طور خاص به بیان اسرار حج پرداخته است. امید است که بتواند در جهت معرفت زائرین خانه خدا به خصوص نسل جوان، هر چند اندک مثمر فایده باشد .

بدون تردید امروز وحدت میان امت اسلامی که اعم از ملتها و دولتهای اسلامی است، از ضروری ترین نیازهای مسلمانان در برابر دشمنان قسم خورده به ویژه استکبار جهانی و صهیونیسم بین المللی به شمار می رود. هم اکنون در کشورهای اسلامی شاهد وحشتناک ترین و تأسف بارترین صحنه قتل عام مسلمانان توسط یکدیگر که با توطئه ها و نقشه های دشمنان طراحی و به دست مزدوران تکفیری در جریان است، می باشیم. یقیناً این تلاش دشمنان در راستای مقابله و ترس از موج بیداری اسلامی است که منطقه را فرا گرفته و می رود تا تمدن اسلامی را احیا و جهان تشنه معنویت حقیقی را سیراب سازد. رهبران مذهبی و عالمان دینی، در راس آنان امام امت(ره) و مقام معظم رهبری در طول بیش از سه دهه بعد از انقلاب همواره تلاش و همت خود را برای تحقق آرمان وحدت امت اسلامی و تقریب بین مذاهب مصروف داشته اند و به شکرانه الهی این تلاشها ثمرات ارزشمند فراوانی داشته است که از جمله شیرین ترین آنها، نفرت جهان اسلام از قدرتهای استکباری و آغاز نهضت بیداری اسلامی در منطقه می باشد. در این مقاله نویسنده سعی نمود با توجه به حجم و ظرفیت مقاله و بضاعت علمی، اهتمام ویژه مقام معظم رهبری برای ایجاد وحدت و تقریب مذاهب اسلامی را که ناشی از دغدغه های ایشان در خصوص سرنوشت مسلمانان است، ترسیم نموده و تدابیر و رهنمودهای ایشان را مطرح و مورد بررسی قرار دهد. از این رو در این نوشتار مباحثی همچون مفهوم و مقصود از وحدت، ضرورت و اهمیت تقریب مذاهب، راهبردها و راهکارهای تحقق وحدت، موانع تقریب، ظرفیتهای جهان اسلام، راهبرد و اهداف دشمن در تعمیق اختلاف، وظیفه طیفهای مختلف جوامع اسلامی و ... مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

«صحیفه حج» مجموعه‌ اى است از سخنرانى‌ ها و پیام‌ هاى امام خمینى (ره) و مقام معظم رهبری پیرامون مناسک سیاسى - عبادى حج که به زبان فارسى و در سال 1382 ش، منتشر شده است. در مقدمه، به این نکته اشاره شده است که پیروزى‌ انقلاب اسلامى، در پرتو اندیشه‌ هاى تابناک امام‌ خمینى (ره) حج را نیز همچون سایر معارف و احکام اسلامى، در جایگاه واقعى خویش نشاند و سیماى راستین و محتواى غنى آن را نمایاند. جلد اول، در بردارنده مجموعه 99 عنوان سخنرانى و پیام از امام خمینى (ره) مى‌ باشد که بدون تبویب و فصل‌ بندى خاصى و بر اساس تاریخ صدور، از بهمن 1349 ش، تا 29 تیر 1367 ش، تنظیم شده است. در این پیام، به ضرورت چاره‌ اندیشى مسلمانان براى مقابله با استعمار و اهمیت اجتماع آنان در مناسک حج، به این منظور اشاره شده است. ایشان سپس به انتقاد از انقلاب سفید شاه پرداخته است. در پیام دیگرى که در 15 شهریور 1360 ش، در جماران و به‌ مناسبت فرا رسیدن ایام حج، صادر گریده، امام به تبیین فلسفه و اسرار حج پرداخته است. جلد دوم، دربردارنده پیام‌ هاى مقام معظم رهبرى به حجاج و دست‌ اندرکاران حج، از تیرماه 1368 تا اسفندماه 1381 مى‌ باشد. در نخستین پیام، حج کانون معارف اسلام و مظهر توحید دانسته شده و با اشاره به اینکه حج بدون برائت، حج نیست، به این نکته اشاره شده است که تفکیک دین از سیاست، یکى از بزرگ‌ ترین مظاهر شرک مى‌ باشد.

«الاحتفال بذكري الانبياء»، اثر علامه سيد مرتضي عسكري به زبان عربي مى‏ باشد كه موضوع بزرگداشت ياد انبياء و بندگان صالح خدا را به بحث نشسته است. فرقه وهابيت با هدفي ظاهرى كه عبارت از اخلاص در توحيد و جنگ با شرك و بدعت باشد، شكل يافته، اما با نگرشي واقع گرايانه بر اين جنبش از جهت اعتقادي، فكرى و عملى، در مي ‏يابيم كه هدفي ديگر را دنبال كرده و اهداف باطنى و پنهاني ديگري را مد نظر دارند كه با نيم نگاهي به كارنامه عملي آن، جز كشتار مسلمانان و افروختن آتش فتنه و جنگ، ميان صفوف مسلمانان در جهت خدمت به دشمنان اسلام چيز ديگري نمي‏ توان يافت. وهابيت بزرگداشت تولد و وفات اولياء و رجال آسمانى و اجتماع در تولد و وفات آنان را بدعت و حرام مى‏ دانند؛ گويى آنان دشمن سرسخت بزرگان دين و اولياى الهى هستند. ريشه اين اشتباه در يك كلمه خلاصه مي‏ شود و آن اين كه: براى شرك و توحيد و به خصوص مفهوم عبادت حد و مرزى تعيين نكرده ‏اند؛ از اين جهت هر نوع بزرگداشت را عبادت و پرستش تصور نموده ‏اند. مولف با ارائه دلائل قائلان به استحباب احتفال (بزرگداشت) كتاب را آغاز نموده و به اين نكته اشاره نموده است كه غالب مناسك حج، بزرگداشت ياد انبياء و اولياء الهي مي ‏باشد و براي تاييد اين مطلب به آياتي از قرآن كريم استشهاد نموده است‏. علامه سيد مرتضي عسكري شواهد قرآني فوق را با رواياتي كه از متون روائي معتبر اهل سنت از قبيل صحيح مسلم و بخاري مثال آورده تحكيم نموده و با اين شواهد روائي در صدد شفاف سازي اين نكته برآمده است كه با وجود ادله قرآني و روائي معتبر نزد اهل سنت ديگر جايي براي انكار اين موضوع از سوي وهابيت باقي نمي‏ ماند كه اين موضوع را از مصاديق بدعت، شرك و يا تكفير و مشرك دانستن بخش بزرگي از مسلمانان بدانند.

برای رساندن پیام الهی، اولین و اصلی ترین هدف پیامبران، به ویژه نبی مکرم اسلام(ص) تبلیغ بوده است. مقاله حاضر می کوشد به این سؤال پاسخ دهد که چگونه پیامبر(ص) توانست در فرصتی محدود و با امکاناتی ناچیز، چنان تحولی در مردم به وجود آورد که بعد از مدتی جامعه ای کاملاً متفاوت با آنچه پیش از آن بوده به وجود آید؟ فرضیه مورد آزمون این است که نبی اکرم(ص) با استفاده از راه کارهای خاص تبلیغی مبتنی بر رویکرد پیامبرانه، مخاطب خود را قلوب و دل های مردم قرار داد و توانست به این مهم نایل شود. مقاله با دلایل و استنادات و با رویکرد توصیفی به اثبات این فرضیه می پردازد.

کتاب «در راه برپایی حج ابراهیمی» نوشته عباس علی عمید زنجانی، در آن سعی بر آن شده که طبق بیانات نصوص معتبر اسلامی ‌با ارائه مدارک اصیل گوشه هایی از اسرار و فلسفه حج عنوان گردد، و زمینه هایی که در مراسم و مناسک حج برای تأمین قدرت لازم جهت انجام مسؤولیت خطیر جهانی نمودن اسلام و استقرار حاکمیت مستضعفان وجود دارد بیان شود. فهرست مطالب کتاب به این شرح است: گام اوّل: بررسی فلسفه حجّ شامل جایگاه حج در اسلام، منابع دستیابی به فلسفه و اسرار حج، بررسی فلسفه حج، به ما چه میآموزد؟ حج آخرالزمان از زبان پیامبر اکرم، آگاهی از فلسفه احکام منافات با روح تعبّد ندارد، فلسفه حج نمی تواند بهانه های برای کمترین تغییر شکل حج باشد، بعد معنوی و سیر روحانی حج، نقش خلّاق حج در ارتقا و تعالی فرهنگی، بعد سیاسی و آمادگی های رزمی در حج، حج، عامل قیام مردم، حج آزمایش بزرگ خدا، بُعد اقتصادی حج، تجلی نظام امت و امامت در حج. گام دوم: بازگرداندن حجّ به شیوه ابراهیمی شامل سابقه تاریخی مکّه و کعبه، سابقه تاریخی حج و مناسک آن، حج آدم، حج فرشتگان، حج ابراهیم، حج انبیای عظام، آغاز دوران تحریف، انتقال حج به یمن، قریش کعبه را ویران میکند، حج پیامبر خدا، دو نکته اساسی در حجة الوداع، حج شرک آلود جاهلی، برخی از ویژگی های حج جاهلیت، رمز توحیدی بودن حج اسلام، بازگشت به حج ابراهیمی و حج محمدی، امیدها و فرداهای با شکوه. گام سوّم: فلسفه سیاسی برائت از مشرکان شامل برائت از دیدگاه قرآن و سیره پیامبر، معنا و مفهوم اعتقادی و سیاسی برائت، چرا برائت در ایام حج؟ چرا اذان و فریاد در برائت؟ شمول و عموم برائت از مشرکان، برائت از مشرکان از دیدگاه سنت. گام چهارم: تحقیقی پیرامون جدال ممنوع در حجّ شامل طرح تضاد در درون مکتب، رد مذهب با مذهب! جدال در قرآن، نظریات فقها در مورد جدال در حج. گام پنجم: حرم و آینده آن شامل خصایص حرم، احکام ویژه حرم. گام ششم: محدودیت مکانی شامل حرم سرزمین اسرار آمیزی که جنگ در آن حرام است، ویژگی های طبیعی مکه، اماکن مقدس تاریخی تخریب شده در مدینه.