جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

فردوسی قبل از ورود به داستان عشق بیژن و منیژه که به دلیل سیاهکاری های افراسیاب با درد و رنج و گرفتار شدن بیژن در چاه تاریک اهریمنی همراه است، در دیباچه داستان به توصیف شبی می پردازد که بسیار معنادار است. آنچه در دیباچه آمده است، در واقع براعت استهلالی است بر داستان و دشواری هایی که قهرمانان داستان در سرزمین توران بدان گرفتار می آیند. فردوسی در این داستان، علاوه بر التزام خود به طرح کلی تضاد بین نیکی و بدی یا به تعبیری، روشنی و تاریکی در آموزه ایرانی، که چشمگیرترین نمونه زمینی آن در شاهنامه، نبرد میان ایران و توران است، در دیباچه، برای توصیف شب از تشبیهاتی استفاده می کند که نشان می دهد از باورهای ایران باستان منشا گرفته است. روایت این باورها به شکل اسطوره در کتب پهلوی، به تفصیل آمده است و فردوسی از طریق مطالعه این منابع به طور مستقیم و یا غیرمستقیم، در خلق صور خیال خود از آن بهره برده است؛ از جمله فلزین بودن گوهر آسمان و حمله اهریمن به پیکر مار به جهان هرمزدی. در این مقاله، با تکیه بر منابع دوره میانه چون بندهش، روایت پهلوی، مینوی خرد و گزیده های زادسپرم، کوشش شده است تا پیوندهای پنهان فردوسی با اندیشه ها و روایات باستانی ایران در دیباچه داستان بیژن و منیژه نشان داده شود.

شب موعد دیدار با معبود است. از هر طریقی می شود به قرب الهی راه پیدا کرد چه با ذکر و تفکر و چه با شب زنده داری، ما با دعا و مناجات در این زمان می توانیم توشه ی اعمالمان را سنگین تر کرده و قدم به ملک ملکوت بگذاریم. در قرآن مجید هفت بار به شب سوگند یاد شده است و این خود نشانه ی اهمیت شب است در آیات قرآن، کمتر عمل مستحبی را می توان یافت که همچون نماز شب، آیات متعددی درباره ی آن نازل شده باشد. بیش از ده آیه ی قرآن به طور صریح یا ضمنی پیرامون این امر مستحب است. سحرها بهترین زمان برای پیدا کردن خود است و بهترین وقت برای فکر کردن و خواستن از خداوند و قوی کردن توکل ها، از طرفی دیگر، سجده های شبانه یکی از نشانه های بندگان صالح خداست و سحرخیزی و مناجات در شب در سیره ی معصومین وجود داشته چنان که امام علی ( ع) نسبت به شب و تاریکی وحشت انگیز آن دلبستگی و انس و علاقه ای بس شدید اظهار می داشت. همچنین اغلب افراد سحرخیز با نشاط هستند و روحیه ای قوی دارند. پس یاد خدا یکی از سرچشمه های آرامش دل است و این آرامش جز با شب زنده داری و سحرخیزی به دست نمی آید.

رساله حاضر به موضوع شب ورازورمز ان در ایات وروایات می پردازد.شب یکی از ایات الهی است واز جمله موضوعاتی میباشد که خداوند بارها در قران به ان سوگند یاد کرده که بیانگر اهمیت ونقش موثر ان در زندگی دنیوی واخروی است. همچنانکه نور و روشنایی مایه حیات و وسیله بقای زندگی است تاریکی شب نیز یک امر حیاتی برای انسان محسوب می شود.قدر شب را باید دانست زیرا که بزرگترین نزول: إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ : ما آن [= قرآن ] را در شب قدر نازل کردیم.(1قدر) وشریفترین عروج : سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَی بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَی الْمَسْجِدِ الأَقْصَی الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ البَصِیر:ُپاک و منزّه است خدایی که بنده اش را در یک شب، از مسجد الحرام به مسجد الاقصی - که گرداگردش را پربرکت ساخته ایم- برد، تا برخی از آیات خود را به او نشان دهیم؛ چرا که او شنوا و بیناست.(1 اسراء) در ان روی داده است. این تحقیق که از منظر ایات وروایات مورد بحث وبررسی است اهداف ومقاصدی را دنبال می کند: 1. استفاده درست از سرمایه عمر با توجه به زمانی که در اختیار ما گذاشته شده است . 2. بهره وری از ساعات و زمان های مورد تأکید در قرآن و روایات برای عبادت و نیایش پروردگار. 3. کار اهتمام بیشتر به خواب وارامش روانی شبانه. 4. تفکر در نعمت شب و روز و هر چه بیشتر پی بردن به قدرت و عظمت خداوند . این ها ودهها مورد دیگر همه و همه نشان دهنده اهمیت پدیده شب می باشد . برای دستیابی به اهداف مورد نظر و قابل استناد بودن مطالب که بتواند رضایت خواننده را جلب نماید. سعی شده از متون و منابعی استفاده شود که مورد قبول همگان است مانند تفاسیر نمونه، المیزان ، رازی و ... . براین اساس ساختار کلی تحقیق در 4 بخش تنظیم شده است که بدین قرار می باشد: . بخش اول با موضوع شب در قران به تعریف لغوی واصطلاحی شب ،علت پیدایش ان،رابطه شب با ستارگان و ماه سوگند به شب در قران و... میپردازد. در بحث شب وجهان بینی توحیدی از شب بعنوان یکی از راههای خداشناسی واختلاف شب و روز سخن به میان امده. در بخش شب ومعنویت به موضوعاتی همچون نماز شب ،معراج پیامبر(ص)،اهدای تورات به موسی،سحرخیزی وشب زنده داری و... اشاره می شود. اخرین بخش که شب و تنظیم نظام زندگی است به فوائد شب،خواب و ارامش روانی وبرنامه ریزی در زندگی پرداخته است. نتیجه کلی که از جمع مباحث مطرح شده بدست می آید از این قرار است: شب به عنوان یکی از پدیده ها و نعمت های الهی است که در قرآن بار ها ذکر شده است و آن چنان دارای اهمیت و ارزش است که خداوند بارها بدان قسم یاد نموده است . شب فرصت خوبی برای آرامش و فراغت ازکار روزانه است تا روح و جسم به آسایش نسبی دست یابند در شب و سحر است که میتوان به مدارج بالای معنویت دست یافت و شب آن قدر اهمیت دارد که بسیاری از حوادث و اتفاقات مهم در آن رخ داده است مانند معراج پیامبر، نزول قرآن در شب قدر و ... .

مجموعه ای که پیش روی شماست در مورد « شب در قرآن» است. شب فاصله ی زمانی از غروب آفتاب تا طلوع صبح صادق است و یکی از آیات الهی به شمار می آید که بیش از 70 بار در قرآن تکرار شده و خداوند بارها به آن قسم یاد کرده که خود بیانگر اهمیت و نقش مؤثر آن در زندگی بشر است و تدوین یک اثر جامع پیرامون شب از منظر قرآن را ضروری می سازد. ارتباط شب و روز با تعابیر مختلفی در قرآن به کار رفته از جمله اختلاف شب و روز، ایلاج و... در این کتاب الهی از شب بهشت، شبهای با فضیلتی نام برده شده است، مانند: شب قدر یا مبارک که نزول قرآن و امر بر صاحبان امر و تقدیر و سرنوشت یک ساله انسانها در آن مقدّر می شود؛ شب معراج که شریف ترین عروج در آن واقع شده، شبهای ده گانه ( دهه ذیحجه)که تتمه میقات موسی پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم) با خداوند بود و برخی شبها که در سبب نزول بعضی از آیات قرآن یاد شده اند مانند لیله المبیت. شب دارای فواید مادی از جمله: آرامش و سکون، خوابیدن، پوشانندگی و... و معنوی که شامل: راز و نیاز شبانه، نیل به مقام محمود،کسب آمادگی برای کارهای روزانه و فرصتی برای انجام کارهای خیر، می باشد. مطالب با استفاده از روش کتابخانه ای، توصیفی و تحلیلی فراهم شده و علاوه بر طرح تحقیق در چهار بخش شامل: 1- تعریف و توصیف شب در قرآن 2- شبهای با فضیلتی در قرآن،3- فواید مادی شب 4- فواید معنوی شب و در سیزده فصل تدوین شده است. منابع مورد استفاده با مرکزیت قرآن عبارتنداز: تفاسیری چون: تفسیر المیزان علامه طباطبایی، نمونه مکارم شیرازی و نورالثقلین عروسی حویزی و مجمع البیان طبرسی و کتب روایی چون اصول کافی کلینی، بحارالانوار مجلسی و... از مجموع مطالب این پژوهش در می یابیم: شب از نظر قرآن آفریده خداست و هر چیزی که آفریده ی الهی است در راستای اهداف کلان و اصلی خلقت و آفرینش در دنیاست؛ بهشت سراسر روشنایی است و شب ندارد. و شب از جایگاه خاصی برخوردار است و دارای فواید و آثار فراوان مادی و معنوی است. براین اساس به مسئولان فرهنگی توصیه می شوند که با ترویج آموزه های قرآنی در این خصوص بتواند توجه مردم را به این فواید بویژه معنوی، جلب کند تا از آن برای تعالی و تکامل و تقرب بهره گیرد.

بینش دوگانه پرستی یا دوآلیسم، نمودار جدال مستمر میان قوای دوگانه در طبیعت است. در پرتو این نمایش آیینی، همواره نیکی، روشنی، زندگی، فرشته و... بر بدی، تاریکی، مرگ، دیو و... پیروز می شود. اما بر مبنای عصیان و نواندیشی در شعر معاصر خصوصا در اندیشه سپهری تاریکی، مرگ، شب، مرداب، لجن و... مقولاتی قابل ستایش هستند و همواره روشنی از دل تاریکی بر می آید و مرگ پایان حقیقت تصور نمی شود. در این مقاله این نازنین بینی و بینش عارفانه که تا اندازه ای مطابق با تفکرات بودائی است در هشت کتاب سپهری مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است.

قبل از هر چیز، کویر فضایی است که از لحاظ جغرافیایی دارای شرایط آب و هوایی خشک و کم آب است. و با همین عنوان معرف مکانی ایده آل و مناسب برای شکوفایی خلاقیت ادبی می شود. کویر مکانی واقعی و در عین حال ذهنی است که تبدیل به جولانگاه خیال می شود. در پهنه گسترده فضایی تهی و بی انتها، ذهنیت خود را آزادانه به معرض نمایش می گذارد. با این حال نمی بایست تشویش ناشی از گستردگی کویر را نادیده گرفت. تنها پویایی خیال است که با به ارمغان آوردن تسلی و قوت قلب برای ماجراجویانی که مبارزه عینی با گستره های بیابانی را به جان خریده اند، قادر به پاسخ گویی به این حس نگرانی و اضطراب است. چنین رابطه ای به وضوح نزد نویسنده ایرانی، علی شریعتی، به چشم می خورد که در کتاب خود با عنوان کویر، با ظرافت و ریزبینی یک ادیب و حتی یک شاعر، به مضمون بیابان می پردازد. در این مقاله سعی بر آن داریم که در اثر شریعتی، نمونه هایی را بازیابیم که به ما در ارایه انواع پیوندهای بین خیال بشری و کویر، یاری می رسانند.