جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «بازگشت به نهج‌ البلاغه» اثر آیت الله خامنه‌ اى سخنرانى نوشته شده ایشان در کنگره نهج‌ البلاغه است. این اثر هر چند که سخنرانى و براى همایش نهج‌ البلاغه آماده شده است، ولى اثرى محققانه و ارزشمند مى‌ باشد که مولف در آن سه موضوع را از دیدگاه امام مورد بررسى قرار داده است. مقدمه ناشر درباره نهج‌ البلاغه و مولف کتاب مى‌ باشد. «نهج‌ البلاغه، آینه اندیشه‌ هاى سیاسى، تربیتى و کارنامه حکومتى امام پاکان و پیشواى پروا پیشگان، على (ع) است که در بحران سده اوّل اسلام و هنگامه برخورد دو جهان بینى کاملا متضاد، در معرض دید تاریخ قرار گرفت... رهبر معظّم انقلاب اسلامى حضرت آیت اللّه خامنه‌ اى که از آغاز نسبت به نهج‌ البلاغه عنایت ویژه داشته و در تحقیق و تدریس آن پیشگام بودند، در دوران ریاست جمهورى خویش ریاست شوراى عالى علمى بنیاد نهج‌ البلاغه را پذیرفتند و این بنیاد همواره مورد حمایت‌ هاى علمى و معنوى ایشان بوده است. لذا در سه کنگره از کنگره‌ هاى بین المللى نهج‌ البلاغه براى ایراد نطق افتتاحیه شرکت فرمودند که اینجا شاهد آن‌ ها هستید.» مقاله اول با نام «حکومت در نهج‌ البلاغه» مى‌ باشد. مفهوم حکومت یکى از مباحثى است که مورد بحث قرار گرفته است. مسأله اول، مسأله مفهوم حکومت است. مسأله بعدى، مسأله ضرورت حکومت است. مسأله سوم، منشأ حکومت است. مسأله دیگرى که در نهج‌ البلاغه بسیار حائز اهمیت است، این است که آیا حکومت، یک حق است یا یک تکلیف و امیرالمؤمنین «ع» در بیانى خلاصه و موجز، حکومت را هم یک حق مى‌ داند و هم یک تکلیف. مقاله دوم، «نگاهى به ویژگى‌ هاى دوران زمامدارى على (ع)» است.

كتاب «مفاهيم القرآن» اثر آيت‌ الله جعفر سبحانی، نخستين تفسير موضوعی قرآن كريم و به زبان عربی می‌ باشد كه در ده مجلد به نگارش درآمده و به چاپ رسيده است. مفسر در آغاز كتاب با مقدمه‌ ای در اهميت قرآن و تفسير در جامعه اسلامی به بايستگی انقلاب در جهان تفسير اشاره كرده و دانشمندان را از تكرار در شيوه تفسير برحذر داشته است، آنگاه به مباحثی در زمينه نهايت ناپذيری قرآن و سير تطور تفسير و انواع تفسير و روش تفسير موضوعی اشاره كرده است. جلد دوم: موضوع مطرح شده در اين جلد، حكومت اسلامی، برنامه‌ ها و ويژگی‌ ها است كه با نام «مبانی حكومت اسلامی» به فارسی ترجمه شده است.

كتاب «أسس النظام السياسي عند الإمامية» تأليف آیة الله محمد سند بحرانی است كه در آن نظام حاکمیت را طبق نظر تشیع مورد بررسى قرار داده است. اين كتاب به زبان عربی و در سال ۱۴۲۴ ق نوشته شده است. لازم به ذكر است كه مباحث كتاب به صورت درس بيان شده و توسط دو نفر از شاگردان فاضل ايشان مكتوب گرديده است. طبق بيان خود استاد اين كتاب قسمت اول مباحث حكومتى را در بر گرفته و بقيه مطالب به حول و قوه الهى در مجلدات بعدى عرضه خواهد شد. ايشان ابتدا محورهاى اساسى نظام سیاسی را به سه محور مهم تقسيم بندى مى‌ كند. كه محور اول درباره عناصر اساسى در حاكميت تشریع الهى و صلاحيت‌ هاى حاكمى كه حكم به وى تفويض گرديده مى‌ باشد. مولف در ادامه به تفویض ولايت‌ هايى كه از سوى خداوند متعال به انبيا صورت گرفته، اشاره مى‌ نمايد و حجت الله را تشريح نموده، ويژگى‌ ها و مختصات حجت الهى را مشخص مى‌ نمايد. محور دوم كه از چند بعد تشكيل شده به اين صورت مى‌ باشد: بعد اول، عمليات انتخاب حاكم كه در واقع توکیل است براى حاكم و نه توليت، بلكه صلاحيت حاكم منشعب از ولايت و صلاحيت امام عليه السلام مى‌ باشد الا اينكه در غير امام مردم عهده‌ دار پيدا كردن شخص واجد شرايط ذكر شده مى‌ باشند. بعد دوم تأكيدى است دوباره بر حجيت قول اهل خبره و در بعد سوم مراقبت مردم را از حاكم و حكومت مورد بررسى قرار داده است. بعد چهارم بعد اعلامى است كه به بررسى چگونگى اداره امور به لحاظ علمى پرداخته است. آخرين محور از محور هاى مهم نظام سياسى، بررسى رابطه بين دو محور سابق مى‌ باشد. آخرين مطلب مؤلف در مقدمه اين است كه در صورت شك در شرايط حاكم، گاهى به حسب اصل عملى و گاهى به حسب دليل اجتهادى بايد عمل كرد.

«آفتاب در سایه» مجموعه ای از سخنرانی های مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای می باشد. اثر، در صدد است تا جریان ولادت حضرت مهدی (عج)، وعده های الهی در باب استقرار عدل و داد در سراسر جهان، شکوه و اهمیت نیمه شعبان، انتظار، ابعاد آن و وظایف منتظران را با سبکی متفاوت بیان کند.

اگرچه تاکنون در رابطه با دیدگاه های حضرت علی‏‏ (ع)‏‏ پیرامون سیاست و مدیریت سیاسی بر اساس خطبه ها و نامه های ایشان در نهج البلاغه تحقیقات متعددی صورت گرفته است لکن تاکنون مطالعه مورد مشخصی در رابطه با نحوه مواجهه ایشان با معاویه و چگونگی مدیریت این روابط بر مبنای مکاتبات صورت گرفته در دوران حکومت کوتاه آن حضرت ‏‏(ع)‏‏ و به روش تحلیل محتوای کیفی کلام صورت نگرفته است. حضرت (ع) در مکاتبات متعدد خود با معاویه، پرده از حقایقی برمی دارند که در آن زمان بر اکثریت مردم آشکار نبوده است و در مواردی مشکلات اخلاقی و شخصیتی معاویه را به وی گوشزد کرده و در نهایت وی را مجبور به عذرخواهی و قبول مقبولیت و مشروعیت خود برای خلافت مسلمانان می نمایند. رسیدن به این مراحل در مواجهه با یک دشمن، به تدابیر و سیاستی نیاز دارد که در این مقاله تنها به بخش کوچکی از آن اشاره شده است. در حقیقت در این مقاله به دنبال این هستیم که با بررسی و تحلیل محتوای مضامین نامه های مبادله شده بین حضرت علی‏ (ع)‏ و معاویه در دوران حکومت ایشان و با استفاده از روش تحلیل محتوا، به نگاهی جامع در مورد مبانی فکری و عقیدتی حضرت علی ‏(ع)‏ در رابطه با مفهوم حقیقی سیاست و نحوه مدیریت سیاسی آن حضرت دست پیدا کنیم.

این نوشتار به بررسی و نقد کتاب «عصر حیرت و امکان حکمرانی دینی در عصر غیبت» تألیف آقای مهدی نصیری اختصاص یافته است. ادعای آقای نصیری در این کتاب را به‌اختصار می‌توان شامل این دیدگاه کلی دانست که در عصر غیبت و یا در عصر حضور غیر مبسوط الید و همراه با تقیه امام معصوم علیه‌السلام به‌ویژه وقتی‌که با سیطره تمدن ماتریالیستی و اومانیستی مدرن همراه می‌شود، نمی‌توان دولت و تمدنی در تراز دین محقق ساخت و حتی اگر هم در عصر غیبت بتوان یک حکومت دینی با محوریت ولایت‌فقیه تأسیس نمود، اما امکان تحقق تمدنی در حد مطلوب و قابل‌قبول که مبتنی بر آموزه‌های دینی مستنبط از قرآن و سنت باشد، وجود ندارد. این ادعا به همراه برخی از مهم‌ترین دیدگاه‌های آقای نصیری در کتاب عصر حیرت، ذیل چند عنوان در نوشتار حاضر مورد تحلیل و نقد قرار گرفته است.

عدالت علوی و شیوه حکومت امام علی(ع) که بر پایه مساوات و رعایت عدالت در تمامی جنبه های حکومت بر مردم بنیان نهاده شده را می توان همان گمشده نسل بشری در بحث حکومت بر مردم دانست. هر چند بررسی این موضوع در چارچوب علوم سیاسی و اجتماعی قرار می گیرد، ولی بازتاب این امر در ادبیات، بر عهده اندیشمندان حوزه ادبیات خواهد بود. بنابراین در این مقاله تلاش شده تا با واکاوی دیوان برخی از شاعران معاصر عرب اعم از شیعه و سنی و مسیحی، به شیوه حکومت امام علی(ع) بر مردم و بازتاب مسائل مربوط به آن پرداخته و با استناد به اشعار، برخی از جنبه های عدالت مداری ایشان و بازتاب آن در شعر و ادب معاصر عربی مورد بررسی قرار گیرد و در نهایت به حقانیت ایشان نیز اشاره شود. شیوه کار در پژوهش حاضر به صورت کتابخانه ای و توصیف و تحلیل داده های به دست آمده استوار است. از جمله نتایج به دست آمده این پژوهش عبارتند از: رویکرد هدایت محور حضرت در شیوه حکومتی ایشان بر مردم، اجرای عدالت در جامعه، حق مدار بودن در هر شرایط، دستگیری از محرومان و یتیمان.