جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

"اما شیخ اشراق درست در نقطه مقابل پاسکال قرار گرفته و به معنای دقیق کلمه از فیلسوفان بزرگ محسوب می‌شود که درتمام مباحث و مسائل فلسفه بحث و تحقیق نموده تا جایی که نظریات ابداعی گوناگونی چه در فلسفه نیز از خود به یادگار باقی گذاشته است. (12)5-از ویژگیهای مشترک آنها این است که شهود را نقطه آغازی برای اثبات بی‌واسطه واقعیب و سر منشأ شناخت آن به حساب می‌آورند (13) از نظر آنان شهود باطنی طریقی در مقابل استدلال و بخشی از علم در مقابل علم حصولی(البته از نظر شیخ به معنای دقیق‌تر برای دستیابی به معرفت‌های حقیقی، معرفی شده است. (18)و اما نقاط افتراق این دو شخصیت از این قرار است:1-از آنجا که پاسکال در باره ادراک حسی و عقلی تردید روا می‌دارد و دست آنها را از شناسایی عالم فوق طبیعی و مباحث الهیات کوتاه می‌کند و صریحا می گوید که عقل ما نمی‌تواند در مورد هستی و یا عدم وجود خدا و نیز چیستی او چیزی ادراک کند. 2-قلمرو معرفتهای حسی و عقلی از نظر پاسکال نهایتا در ریاضیات و هندسه و علوم تجربی است و خارج از مرزهای یاد شده حس و عقل کار آیی ندارند، بلکه این دل است که امور مربوط به ما بعد الطبیعه را درک می‌کند. 83-24(18)-مجموعه مصنفات شیخ اشراق ج 3، پیشین، ص 431- 429-447-446 و محمد شهرزوری(1372)شرح حکمة الاشراق، ص 509، و فلاسفه بزرگ، پیشین ص 66-65 و اندیشه‌ها و رسالات، بلز پاسکال(1351)ترجمه رضا مشایخی، ص 433."

بحث فطرت از جمله مباحث بسیار مهم و حیاتی در دین مبین اسلام میباشد. فطرت هر شخصی پاک و خدا جوست. علامه جوادی با محوریت قرآن به بررسی بحث فطرت و رابطه آن با عقیده به خدا می پردازد.

«شرط‌بندی»، در نظر پاسکال، نه استدلالی جداگانه برای اثبات حقانیت ایمان مسیحی بلکه تنها شیوه‌ای برای توصیف دوگانگی انسان هبوط‌کرده بر اثر گناه اولیه است که باید آن را در کنار دیگر فقرات متن اندیشه‌ها و با توجه ویژه به کارکرد دوگانه قوه قلب درنظرگرفت. شرط‌بندی همچنین از موادی است که پاسکال در برنامه دفاعیه خود درصدد آن بوده تا آموزه هبوط مسیحیت را در مقام بهترین تبیینش عرضه کند. تضادی که در منطق شرط‌بندی در خصوص مسئله درخواست تضعیف انفعالات از سوی پاسکال و در عین حال عدم امکان این امر به موجل فساد ذاتی اراده انسان، و حتی تضاد دیگری که در سطحی بالاتر میان جبری‌بودن ایمان و نفس دفاعیه‌نویسی پاسکال به چشم می‌خورد نه ناشی از بی‌توجهی یا غفلت پاسکال و نشانه شکست وی در برنامه دفاعیه‌اش بلکه آگاهانه و در سازگاری کامل با انسان‌شناسی و مبانی الهیاتی آگوستینی-یانسنیستی‌ای می‌باشد که پاسکال خود را بدان متعهد می‌دانسته است. و تنها بدین نحو است که می‌توان فهم صحیحی از «شرط‌بندی پاسکال» بدست آورد و آن را به دقت از «استدلال شرط‌بندی» متمایز ساخت.

فیشته در فلسفه متأخرش با مبنا قراردادن خدا در مقام معیار امر اخلاق، می‌خواهد یک پیوندی میان اخلاق و بیلدونگ شکل دهد که باعث تعالی و شکوفایی افراد در زندگی شود. فیشته برای رهایی از ثنویت دکارتی و برخلاف اسپینوزا که جوهر همه چیز را طبیعت درنظر می‌گیرد، خدا یا واحد را وجود نابی می‌داند که با نوری که بر هستی می‌تاباند زندگی را در عالم پدیدار می-کند. درواقع برای فیشته خدا در برون‌شدگی خود نوری بسیط است که این نور می‌تواند در عین مطلق بودن زندگی و هارمونی را در هستی آشکار کند. اساساً فیشته متأخر زندگی و وحدت شکل گرفته در عالم را وابسته به خدا یا همان نور ناب می‌داند. درنتیجه اگر انسان‌ها در زندگی می‌خواهند همانند واحد در وحدت قرار گیرند باید به‌وسیله یک بیلدونگ به اتحاد برسند که محور آن امر اخلاقی است. در اصل ایجاد وحدت فراگیر و فهم خدا در مقام معیار امر اخلاقی و خالق زندگی دو رسالت اصلی انسان در فلسفه متأخر فیشته است.

این کتاب شرح و تفسیری موجز از دوره‌ای بسیار کوتاه، ولی غنی، از تاریخ فلسفه غرب، مشهور به ایدئالیسم آلمانی است. با توجه به گستردگی موضوع، به منظور تدقیق مباحث، دو اثر انقلابی و سرنوشت‌ساز این جنبش فلسفی، یعنی نقد عقل محض کانت و پدیدارشناسی روح هگل، مبدأ و مقصد کتاب تعیین شده‌اند. بنابراین در عین اشاره به سایر آثار، مسیری حتی‌الامکان پیوسته و منسجم از نقد عقل محض تا پدیدارشناسی روح طی شده است. همچنین تلاش شده است حق مطلب درباره آراء دو فیلسوف به غلط مغفول مانده و بسیار مؤثر بر اندیشه هگل و تاریخ فلسفه پساهگلی، یعنی فیشته و شلینگ، ادا شود.

مسئلۀ معرفت‌شناختیِ کانت و دیلتای عینیت و اعتبار معرفت، یکی معرفت در علوم طبیعی و دیگری معرفت در علوم انسانی، است و در همین چهارچوب به نقد و تعیین حدود عقل و ارائه مفاهیم و مقولاتی که در شناخت اعمال می‌شود، می­پردازند. اما کار این دو فیلسوف تفاوت­های مهمی با هم دارد: در کانت شاهد نقد عقل نظری و تعیین مفاهیم و خصوصیات قوۀ صدور حکم هستیم، در حالی که در آثار دیلتای با ایدۀ نقد عقل تاریخی و علوم انسانی و ملاک تمایز آنها از عقل نظری و علوم طبیعی روبرو هستیم. هر دو برای رسیدن به این هدف به ارائۀ مقولات و مفاهیم کلی دخیل در کسب معرفت و توجیه لزوم کاربرد آنها پرداخته‌اند. در این مقاله ضمن مقایسۀ مقولات فاهمه و مقولات حیات، نشان داده می­شود که با توجه به فراگیری و بنیادی­بودن مقولات حیات نسبت به مقولات فاهمه و رابطه هرمنوتیکی بین آنها، نه مقولات فاهمۀ کانت همتا و هم­ارز مقولات حیات دیلتای است و نه علوم طبیعی هم­سطح علوم انسانی است؛ بلکه نسبت این دو از سنخ ابتنای یکی بر دیگری یا اشتقاق یکی از دیگری است و دیلتای سعی کرده مبنا و بنیاد مقولات فاهمه و علوم طبیعی را که همان مقولات حیات و علوم انسانی است کشف و بیان کند.