جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عبدالحسین خسروپناه: تاریخ فلسفه غرب از مباحت گسترده‌ای است که باید با توجه به اهمیت آن بدان پرداخت، اما آنجه در اینجا مدّ نظر است دوره ای اجمالی از این رشته می باشد. مقدمه: تاریخ فلسغه غرب را می‌توان به لحاظ های مختلف مورد بحث، پژوهش و مطالعه قرار داد، البته این لحاظ های مختلف اختصاص به تاریخ فلسغه غرب ندارد، در تاریخ فلسفه اسلامی، تاریخ کلام اسلامی، تاریخ کلام مسیحی و به طور کلی در تاریخ هر علمی قابل تصور است…

به همت موسسه قائم آل محمد علیهم الاسلام حوزه علمیه امام خمینی(ره) تهران،اولین جلسه «درآمدی بر فلسفه اسلامی» با حضور «حجت الاسلام بلندقامت» در حوزه علمیه امام موسی کاظم علیه الاسلام برگزار گردید، در این دوره به تدریس فلسفه در دوره مقدمات و سطح حوزه های علمیه که معمولا با خواندن بخش فلسفه از کتاب آشنایی با علوم اسلامی شهید مطهری شروع و بعد از کتاب بدایه الحکمه، با تدریس کتاب نهایه الحکمه پایان می یابد، پرداخته شد. اما کتاب شهید مطهری درعین دقت، بسیاری از مباحث و عناوین فلسفی را ندارد و مباحث موجود نیز بسیار اجمالی است به نحوی که برای ورود به مباحث گسترده کتاب بدایه الحکمه مناسب نیست. بنابر این لازم بود برای شروع تدریس کتاب بدایه الحکمه، تمامی مباحث فلسفی موجود در این کتاب به نحو اجمالی و بدون خواندن متن ارائه شود. برای رسیدن به این مقصود، مطالب همه مرحله ها و تقریبا همه فصول کتاب بدایه الحکمه در طی بیست جلسه ارائه شده است. به نظر می رسد آشنایی با مطالب بیان شده، فهم کتاب بدایه الحکمه را تسهیل می کند. مشروح این جلسه تقدیم میگردد.

فلسفه دین شاخه‌ای از فلسفه مشتمل بر همه مباحث فلسفی‌است که بن‌مایه آن‌ها پرسش‌هایی‌است که از دین سرچشمه می‌گیرد. فلسفه دین، ارزیابی مفاهیم و باورهای بنیادین سنت‌های دینی ویژهٔ جوامع مختلف است. موضوعات اصلی فلسفه دین، استدلال پیرامون طبیعت، وجود یا عدم وجود خدا، زبان دین، معجزه، دعا، مسئله شر، صفات خدا، پلورالیسم دینی، معرفت‌شناسی دینی و رابطه بین دین و دیگر نظام‌های ارزشی مانند اخلاق و علم تجربی است. فلسفه دین با فلسفه دینی متفاوت است؛ فلسفه دینی فکر فلسفی‌است که توسط دین هدایت می‌شود که نمونه‌هایی از آن را می‌توان در فلسفه مسیحی یا فلسفه اسلامی جستجو کرد، اما فلسفه دین تبیین عقلانی ماهیت دین به خودی خود است، بنابراین برای مطالعهٔ فلسفه دین نیازی به باورمندی به ادیان وجود ندارد. اصطلاح فلسفهٔ دین، اصطلاحی‌است که از اواخر قرن هجدهم رایج گردیده‌است. این اصطلاح تحت تأثیر هگل رواج یافت که گونه‌های مختلف فلسفه را در نظام فکری خود وارد کرده بود. فلسفه دین، با پرسش‌های بنیادی آغاز می‌شود که ادیان به وجود آورده‌اند. فلسفه‌ورزی در این پرسش‌ها بازتاب برداشت فیلسوف از کارکرد فلسفه‌است. بخش مهمی از فلسفهٔ دین را دلایل وجود خدا و دلایل عدم وجود خدا تشکیل می‌دهند. دلایل جهان‌شناسانه وجود خدا سابقه‌اش به افلاطون و ارسطو می‌رسد که به مفهوم علیت باور داشتند. دلایل وجودشناسانه که نخستین بار آنسلم آن را باب کرد، مرکز ثقلش مفهوم موجود کامل است. دلایل عدم وجود خدا و رد ادله سنتی اثبات خدا نیز همواره مورد توجه فلسفهٔ دین بوده‌است.

تحولاتی که پس از قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی با ظهور دانشمندانی نظیر گالیله، نیوتن و کپلر آغاز گردید و با ماکسول، فارادی، پلانک، هایزنبرگ ادامه پیدا کرد، فهم انسان از جهان را به‌صورت بنیادین تغییر داد. این تحول بزرگ گرچه در حیطهٔ علم رخ داد، اما تبعات فکری و فلسفی بسیاری نیز به‌همراه داشت و پرسش‌های جدید فلسفی ایجاد کرد که تا پیش از آن وجود نداشتند. فلسفه علم پیامدهای فکری-فلسفی علوم را از جنبه‌های گوناگون تاریخی، منطقی و روش‌شناسی تحلیل و بررسی می‌کند. فلسفهٔ علم نسبت به بسیاری از شاخه‌های دیگر، فلسفه بسیار تازه و جوان است. اگر برخی از اظهارِ نظرهایِارسطو، فرانسیس بیکن در قرنِ شانزدهم، و تعدادِ اندک‌شماری از متفکرانِ قرنِ نوزدهم مانندِ جان استوارت میل، ویلیام هیول، و جان هرشل را استثناء کنیم، بحث‌هایِ جدی، متمرکز و مفصل در این عرصه را نخستین بارپوزیتیویست‌هایِ منطقی در قرنِ بیستم گسترش دادند. بعدها بحث‌ها در موافقت و مخالفت با فرانسیس بیکن واستقراگرایان، و نیز با پوزیتیویست‌هایِ حلقهٔ وین منجر به پیدایشِ مکاتبِ بسیار مهمِ دیگری در فلسفهٔ علم گردید.ابطال‌گرایی، واقع‌گرایی (رئالیسمِ علمی)، و نسبی‌گرایی از آن جمله هستند. سلسله جلسات پیش روی، درس های دکتر مهدی نسرین در دانشگاه صنعتی شریف در سال ۱۳۸۳ می باشد. این درس ها برای آشنایی مقدماتی با مباحث فلسفه علم ارایه شده است.