جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آقای دکتر علوی در ابتدا عنوان کردند : نکته ی قابل توجه این است که هدف از این پژوهش چیست؟ به زیارت می توان از جهات مختلفی نگریست، گاهی به زیارت می توان به عنوان یک عبادت جمعی نگاه کرد و گاهی زاویه تحلیل و بررسی پژوهشگر به زیارت به عنوان یک سوژه فردی است. اگزیستانسیالیسم سوژه فردی را به یک سوژه جمعی، و به عبارت بهتر به یک سوژه فلسفی تبدیل می کند. در منشور اگزیستانسیالیست ها سه نکته کلیدی مورد توجه واقع شده است. مطابق مبانی اگزیستانسیالیستی منظور از انسان، وجود شخصی انسان است. از این رو مطابق این اندیشه، نگاه مجرد و انتزاعی طرد می شود و در مقابل انسان انتزاعی، انسان انضمامی وجود دارد، یعنی انسانی که ملزم و همراه با همه نسبت ها است. در نتیجه ما با وجود شخصی فرد روبه رو هستیم. نکته قابل توجه دیگر این است که ما چگونه باید نسبت به این انسان شناخت پیدا کنیم؟ در مبحث حاضر، یک رابطه سوژه با سوژه متصور است. از این رو معرفت متناسب، یک نوع معرفت درونی است و من بازیگر این معرفت هستم و نقش تماشاگری برای من متصور نیست. یعنی ما تماشاگر خودمان نیستیم بلکه مشغول بازیگری در این عرصه هستیم. دکتر علوی در ادامه بیان کردند که نکته سومی که در منشور اگزیستانسیالیست به آن اشاره شده است مفهوم آزادی است. آزادی برای اگزیستانس انسان است، و با آزادی می باید تجربه زیستن را آموخت. آزادی در اینجا به معنی بهره برداری از امکاناتی است که در اختیار انسان می باشد و تا زمانی که انسان از این اختیار استفاده نکند به او اصالت داده نمی شود. از این رو انسان آینده خود را خودش می سازد. در انتها دکتر علوی به بیان اصطلاحاتی در باب زیارت پرداختند: اولین اصطلاح و فعلی که عمدتا در زیارت صورت می گیرد مقوله عزیمت است که بین وجود فی نفسه و وجود لنفسه در این باره تفاوت وجود دارد. اصطلاح دیگر موقعیت مرزی است. در زندگی روزمره برخی موقعیت های عادی که معنای آن برای ما مشخص است وجود دارد. عافیت طلبی جزو موقعیت های عادی در زندگی موجب می شود. اما عزیمت نفی این موقعیت های عادی و حرکت به سوی مطلوب است. عزیمت در واقع نفی مبدا و حرکت برای ساختن است. در انتها دکتر علوی به تعریف زیارت پرداختند و اشاره کردند که زیارت یک پدیدار سابجکتیو است که انسان با آن زندگی کرده و دل کندن از آن آسان نیست. نقطه اثر گذار در زیارت، نوع برخورد و حضور فرد در برابر کمال مطلق است. در این مرحله فرد باید بداند که زیارت شونده کمال مطلقی است که زائر در برابر آن هیچ است. برخی به اشتباه تصور می کنند که آخرین نقطه در زیارت رسیدن به مقصد است، اما در واقع آخرین نقطه در زیارت تعالی است. تعالی یعنی از نفی خود به حقایق برسیم. غفلت اصلی انسان در این دنیا نسبت به خود حقیقی است که زیارت آن را به انسان خاطر نشان می کند. (تهیه کننده: محمد پاینده)

دکتر احمد کریمی در ابتدای ارائه خود محوریت بحث را روایات کتاب کامل الزیارات معرفی کرده و افزودند: در این بحث یک نگاه پدیدارشناسانه به کتاب ابن قولویه داشتم. پدیدارشناسی روشی است که تلاش می کند به سمت یافتن آنچه در آگاهی و فاهمه انسان خالق اثر و پدیدار بوده حرکت کند. در این روش، پژوهشگر سعی می کند بدون تصدیق و تکذیب قضایا و احکام اثر، با نگاه همدلانه، فاهمه پدیدآور را بشناسد. دکتر کریمی در ارائه خود سعی کردند تا با استفاده از همین روش پدیدار شناسی، ادبیات روایی را بررسی کنند و توصیفات و مولفه های جدیدی از زیارت ارائه دهند. ایشان با اشاره به وجود روایات متعدد در رابطه با زیارت مشاهد مشرفه معصومین و قبور مؤمنین، تمرکز اصلی بحث را روی زیارت امام دانسته و مسئله را اینگونه مطرح کردند: آیا علاوه بر مباحث مرتبط با فضامندی زیارت و تشرف به مشاهد مشرفه، وجه دیگری نیز برای این زیارت متصور است؟ آیا می توان در همین کتاب کامل الزیارات و بر اساس روایات آن اضلاع دیگری برای زیارت ائمه بیابیم؟ ایشان یکی از آسیب‌هایی که باعث شده تا ما نتوانیم به وجوه دیگر زیارت بپردازیم، اطلاق باطنی گری به این نوع نگاه است. در واقع در برداشت از روایات متهم می شویم به باطنی گری که این اتهامات باعث غفلت از بخش مهمی از نهاد امامت و خود معصوم شده است. دکتر کریمی یکی از این ابعاد مغفول را «وجود امام» عنوان کردند و افزودند : امام در فرهنگ شیعی یک حقیقت زنده و پویاست که حیات جهان و انسان وابسته به وجود امام است. این وجه وجودی معنادهنده به حیات انسان شیعی است. حتی هدایتگری امام به مثابه اساسی ترین کارکرد امامت دارای وجه وجودی است. دکتر کریمی در ادامه به اصلی ترین مقوّم های زیارت ائمه پرداختند. یکی از اضلاع مهم، زیارت به مثابه معرفت به مزور است. اساسا زیارت شکل نمی‌گیرد مگر اینکه یک معرفتی به مزور داشته باشیم. در کتاب شریف کامل الزیارات هم باب مستقلی برای معرفت اهل بیت علیهم السلام و امام وجود دارد. ایشان اتصال وجودی زائر با مزور را یکی دیگر از مقوم های زیارت برشمرده و افزودند : این موضوع در امتداد همان معرفت به مزور است. در روایات، تعابیر و اشکال متعددی برای این اتصال و ارتباط وجودی ذکر شده است. تعابیری مانند حُبّ به مزور، بُغض به دشمنان مزور، توجه و التفات به مزور، و هم احساسی با رنج مزور، از جمله این اشکال است. همچنین مسئله حضور مزور است که باب مستقلی هم برای این موضوع در کامل الزیارات باز شده است. در بحث حُب به مزور و بُغض به دشمنان مزور روایات متعددی وجود دارد که نشانگر همزمانی و ملازمه این دو موضوع با یکدیگر است. این امر شکل دیگر توجه و التفات به وجه وجودی مزور است. این توجه و التفات لزوما در مکان زیارتی نیست و طبق روایات، توجه و تمرکز بر وجود اهل بیت از دور هم زیارت محسوب می شود. مورد دیگر در اَشکال ارتباط با وجود ائمه، بحث هم احساسی با درد مزور است. مزور یک رنجی برای نجات و هدایت بشر تحمل کرده است و هم احساسی با این رنج بسیار اهمیت دارد. دکتر کریمی در جمع بندی مطالب خود مجداد وجه فرافضامندی در روایات را در دو ساحت معرفت و ساحت وجودی انسان معرفی کردند و افزودند : زائر باید عمق معرفت خود نسبت مزور و در امتداد آن ارتباط خود با مزور را افزایش دهد. متاسفانه در این مباحث که ذیل کلام عملی می گنجد، خلأ نظریه پردازی به طور جدی حس می شود. (تهیه کننده: مهدی تقیون)