جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بین «یقین مضاعف» فلاسفه و «قطع اصولی» اصولیون، وجوه اشتراک اندک و وجوه اختلاف متعددی وجود دارد. یکی از وجوه اشتراک آن دو، اشتراط طمأنینه و سکون نفس در باور به یک گزاره است؛ و یکی از موارد اختلاف اساسی بین آن دو، استحاله «عقلی» خلافِ «یقین مضاعف»، و استحاله «عقلایی» خلافِ «قطع اصولی» است. البته موارد دیگری هم وجود دارد که در طول حقیق باید آن ها را بر شمرد. مهمترین اثر اخذ «قطع اصولی» به عنوان مبنای نظریه تعدد قرائت ها از دین، عبارت است از در نظر گرفتن احتمال خلاف - ولو اندک - در حوزه امور اعتقادی و جایگزینی «قرائت های معتبر» به جای «قرائت های صادق» (احراز مطابقت با واقع به نحو صددرصدی)، و تقلیل خشونت های دینی و مذهبی و فراهم آوردن فضایی جهت به میان آمدن برداشت ها و فهم های گوناگون از معارف دینی و نهایتاً تعمیق و تکامل معرفت دینیِ صاحبان همه قرائت ها در پرتو تضارب آراء به نحو سالم و هم افزایانه. در تفسیر و تبیین برگزیده از نظریه تعدد قرائت ها، با اساس قرار دادن «دلیل»، هر کسی که صلاحیّت اظهارنظر درباره معارف دینی را دارد، می تواند برداشت و قرائت خاصّ خود از نصوص دینی را ارائه بدهد ولو دیگران با آن مخالف باشند؛ از همین رو، هیچ کس حقّ خشونت ورزی علیه او در هیچ از مراتب آن را ندارد. در این تفسیر، به جای سخن گفتن از «قرائت های صادق»، باید از «قرائت های معتبر» سخن گفت؛ چرا که احراز صدق «قضایای عقلی غیر بدیهی» برای بشر غیر معصوم ناممکن بوده و لذا کسی نمی تواند به نحو یقینی (یقین منطقی بالمعنی الأخصّ) ادّعا کند که نظر او مطابق با واقع است؛ زیرا از واقع و لوح محفوظ، جز خدا و معصومین (علیهم السلام) کسی اطلاع ندارد. در این قرائت از نظریه تعدد قرائت ها که مبتنی بر «قطع اصولی» است، همیشه احتمال خطا - ولو بسیار اندک - وجود دارد و هر نظریه ای فقط تا زمانی اعبتار دارد که نظریه دیگری، آن را ابطال ننموده است. نتیجه (فرآورده) تلاشِ (فرایند) علمیِ عالِم دین نیز - در صورت برخورداری از روحیه حقیقت جویی، صداقت و دلیل -، در واقع و نفس الأمر هر چه باشد صحیح یا خطا، قائلِ به آن در آخرت نه تنها معذور بلکه مأجور خواهد بود.