جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نقد نیز همانند نقد عقل محض به دو بخش «عناصر» و «روش شناسی» تقسیم شده است. بخش عناصر آن نیز همانند بخش «عناصر» نقد عقل محض به دو دفتر «آنالیتیک یا تحلیل» و «دیالکتیک یا جدل» تقسیم می شود. ولی تفاوت هایی اساسی نیز میان آنها موجود است. از جمله اینکه ماحصل «تحلیل» در نقد نخست این است که معرفت مشروع و راستین معرفتی است که به شهود (ادراک حسی) وفادار بماند و پا را از دایرۀ تجربه ممکن فراتر نگذارد. ولی دستاورد «تحلیل» در نقد دوم این است که عمل اخلاقی راستین، عملی است که از قید هرگونه امر تجربی محسوس آزاد باشد و فقط از عقل محض نشأت بگیرد. در حالی که در نقد نخست هرگونه عقل (که در اینجا عقل نظری است) که از قید تجربه آزاد گردد، متعالی می شود و عملکردی ناصواب و نامشروع دارد، در نقد دوم عکس مطلب صادق است، به این معنا که عقل عملی در صورت وابستگی به تجربه متعالی و نامشروع می شود. در دفتر «جدل» نقد دوم نیز همانند نقد نخست، نشان می دهد که عقل محض با تعارض هایی مواجه است. اگر نتیجۀ تعارض های عقل نظری عمدتاً سلبی است و این تعارض ها حکایت از آن دارند که راه عالم معقول (ماوراء طبیعت) به روی ما بسته است، ولی در «جدل» عقل عملی، به نتایجی ایجابی دست پیدا می کنیم. مسائلی که در نقد نخست، عقل نظری در مورد آنها لاادری گری پیشه کرده بود و در بهترین حالت صرفاً امکان آنها را می پذیرفت در اینجا واقعیت شان به اثبات می رسد. نقد نخست مفاهیم اختیار، جاودانگی نفس و خدا را اثبات ناشده و حتی غیر قابل اثبات قلمداد کرد به این دلیل که هر گاه عقل در مقام اثبات آنها برآید، دستخوش تناقض گویی می شود ولی در نقد عقل عملی اثبات می شود که این مفاهیم، مفاهیمی تهی و عاری از مفاد و مصداق نیستند و حقیقتی در ازای آنها وجود دارد.

نقد عقل عملی (به آلمانی: Kritik der praktischen Vernunft) یا نقد دوم از مهم‌ترین آثار ایمانوئل کانت است که در آن به مبانی فلسفه اخلاق می‌پردازد.

نگارنده در این رساله می‌خواهد اثبات کند که عقل عملی محض، موجود است و بدین منظور تمام قوه‌ی عملی عقل را به نقادی می‌گذارد. به تصریح وی: "عقل عملی بدون هیچ‌گونه تبانی با عقل نظری برای موضوع فوق محسوس مقوله‌ی علیت یعنی اختیار [آزادی] واقعیت عینی تامین می‌کند و همین به حکم واقع، وجود چیزی را اثبات می‌کند که در حالت نخست (یعنی در نقد عقل نظری) فقط قادر به تصور آن بودیم. از این طریق، آموزه‌ی غریب ولی قطعی فلسفه‌ی نقدی نظری مبنی بر این که ذهن اندیشمند در شهود درونی برای خودش فقط یک پدیدار است، درنقد عقل عملی کاملا به اثبات می‌رسد و این اثبات چندان تمام و کمال است که اگر هم نقد عقل نظری هرگز این قضیه را اثبات نکرده بود، از این طریق به اثبات آن می‌رسیدیم. به علاوه از این طریق می‌توانم دریابم که چرا مهم‌ترین اشکالات در خصوص این نقد که تا کنون به نظرم رسیده است، درست حول این دو مطلب می‌چرخد: یعنی از سویی واقعیت عینی مقولات در مقام تطبیق آن‌ها بر دوات معقول که در شناخت نظری، انکار و در شناخت عملی، اثبات شده است و از سوی دیگر، این تقاضای تناقض‌آمیز که باید خویش را به عنوان فاعل اختیار، ذات معقول و در عین حال از منظر طبیعت فیزیکی، در آگاهی تجربی‌ خویش، پدیدار تلقی کنیم".

نقد عقل عملی (به آلمانی: Kritik der praktischen Vernunft) یا نقد دوم از مهم‌ترین آثار ایمانوئل کانت است که در آن به مبانی فلسفه اخلاق می‌پردازد. پروژه نقادی کانت شامل ایجاد محدودیت‌هایی برای حوزه‌هایی بود که ذهن می‌توانست در آن‌ها تأمل کند. کانت با تمایزگذاری بین پدیدارها (فنومن‌ها) و اشیا در خود (نومن‌ها)، ذهن را تنها دارای قابلیت شناخت پدیدارها دانست و نومن‌ها را از حوزه شناخت عقل انسان خارج کرد. کانت اما در نقد دوم کوشید به پرسش ((چه باید کرد؟)) پاسخ بدهد و با استنتاج عقلانی قاعده طلایی، حوزه عقل عملی را مشخص کند. نقد عقل عملی یا نقد دوم فلسفه اخلاق عصر روشنگری است، بدون توجه به منفعتی که عمل اخلاقی برای انسان دارد.