جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهبا ظهور فیزیک کوانتومی در اوایل قرن بیستم، نه تنها پایه های فیزیک کلاسیک (نیوتنی) به لرزه درآمد و بسیاری از اصول آن در جهان زیراتمی ناکارآمد تلقی شد؛ بلکه تحولاتی اساسی در جهان بینی مادی سنتی و مرسوم پدید آمد که تا به امروز در محافل علمی و فلسفی مورد بحث می باشد. نظریه ی کوانتومی، سه اصل مهم موجبیت، تحویل پذیری (جزءنگری) و واقع گرایی را که سالیان دراز زیر بنای فکری فیزیکدانان به شمار می آمد، زیر سوال برد و انقلابی عظیم در حوزه ی علوم تجربی به پا نمود. دستاوردهای جدید در عرصه ی فیزیک کوانتومی و شباهتهای آن با پاره ای آموزه های ادیان شرقی و نظامهای عرفانی آنها، نقطه ی عزیمتی شد تا فیزیکدانان برجسته ای همچون شرودینگر، ویگنر و بوهم به مطالعه ی تعالیم جهان شناختی و مابعدالطبیعی شرقی علاقه نشان داده و در جستجوی امر قدسی، حتی در فیزیک جدید، یعنی قلب علم در دوران مدرن برخیزند. در این راستا، پژوهش حاضر تلاش دارد تا با طرح اصول و دستاوردهایفیزیک کوانتومی و آموزه ها و مفاهیم اساسی دین و عرفان دائویی به تبیین پاره ای از این شباهتها و همسویی ها بپردازد. از آنجا که این قیاس، قیاسی فراتاریخی و فرازمینه ای است، به منظور اجتناب از درافتادن در ورطه ی ساده انگاری و فقدان دقت علمی، ساختار بنیادی هر دو جهان بینی، به صورت مستقل و روشن، تبیین شده است و سعی بر این است که از ورود به جزئیات رهزن و غیرسودمند پرهیز شود و سپس این قیاس در قالب تأملاتی در مقارنه ارائه شود. نتایج این بررسی حاکی از آن است که در طرح جهان شناسی دائویی، عوالم غیب و شهود یا رویا و حقیقت، با دو ساحت عالم زیراتمی یا کوانتومی و عالم ماکروسکوپیک یا جهان مشهود، قابل مقایسه می باشد. عدم تمایز، نفی فردیت و لامکانی، درهم ریختگی و همچنین تبدل و تحرک دائم، از ویژگیهای مشترک ساحت رویا و سطح کوانتومی است.علاوه بر این، لزوم کل نگری – فراتر رفتن از بررسی اجزاء و توجه به متغیرها و مولفه های پنهان– در توجیه و تبیین صحیح رفتار یک سامانه، بروز رفتار متفاوت و گزینش گرایانه ی ذرات زیراتمی -موجی یا ذره ای- در حضور ناظر، تبادل اطلاعات و شعورمندی ذرات زیراتمی و همچنین ماهیت دوگانه، اما مکمل گونه ی این ذرات در تکوین یک سامانه در فیزیک کوانتومی، شباهتهایی با جهان بینی وحدت وجودی عرفان دائویی و تجلی دائو در گستره ی آفرینش، تأثیر مثبت یا منفی عمل آدمی در دائوی طبیعت و تضاد تکمیلی یین و یانگ در قوام چرخه ی هستی، به ذهن پژوهشگر متبادر می سازد. لازم به ذکر است که در باب منشأ ایجاد عالم، عرفان دائویی از دائو به مثابه ی حقیقت متعالی و مطلق عالم سخن می گوید؛ درحالیکه فیزیک کوانتومی در مقام بررسی این ساحت از هستی برنیامده یا آنرا مسکوت گذاشته و تنها با اشاراتی چون منشأ پتانسیل کوانتومی یا خاستگاه اَبَر نظم درونی از آن یاد کرده است. کلمات کلیدی: عرفان دائویی، فیزیک کوانتومی، شعورمندی کائنات، یین و یانگ، تقلیل تابع موج، اصل مکملیت.