جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تجربه‌گرایی به‌عنوان یکی از نحله‌های فکری مهم، در مقابل عقل‌گرایی، در دوره‌ی مدرن از سوی متفکران مهمی چون بیکن، هابز، لاک، برکلی و هیوم شکل گرفت و به نتایج منطقی خود رسید. مکتب تجربه‌گرایی دارای مولفه‌ها و اصول موضوعه‌ی معینی است که لاک و برکلی در مقام دو تجربه‌گرای محوری برخی از آن‌ها را تبیین کردند و در حوزه‌های مختلف (از جمله معرفت شناسی، هستی شناسی، اخلاق، دین و ...) نتایج فلسفی آن اصول و مبانی را گرفتند. امّا فیلسوفی که بیش از همه به اصول تجربه‌گرایی آن‌گونه که باید پایبند بود و از گرفتن نتایج منطقی اصول تجربه‌گرایی ابایی نداشت، کسی نبود جز دیوید هیوم. او تجربه‌گرایی را هم‌زمان هم به اوج رساند و هم در برخی از مفاهیم و اعتقادات مهم فلسفی تردید روا داشت که تاکنون هم‌چنان محور بحث و جدال میان فیلسوفان بوده است. اهمیت فلسفی تجربه‌گرایی هیوم و نقش موثر آن در تاریخ فلسفه (خواه ایجابی، خواه سلبی) ایجاب می‌کند که آراء و مبانی فکری او مورد نقد و بررسی هرچه بیشتر قرار گیرد و همین امر اهمیت محور بحث این نوشتار را توجیه می‌کند. هدف ما در این‌جا بیشتر معطوف به نقد در بررسی مبانی و محورهای تجربه‌گرایی هیوم و در حد توان نشان دادن تبعات آن در حوزه‌های مختلفی چون هستی شناسی (مابعدالطبیعه)، معرفت‌شناسی، اخلاق و ... است. روش نوشتار حاضر با عنایت به سرشت خود موضوع اسنادی و کتابخانه‌ای و نحوه‌ی ارائه‌ی آن توصیفی، تحلیلی و انتقادی است. حاصل کوشش ما در طی این نوشتار به‌طور خلاصه این است که نتایجی که هیوم در فلسفه‌اش گرفته برایند منطقی مولفه‌های اساسی تجربه‌گرایی اوست. به بیان دیگر، اگر کسی کاملاً از اصول و مبانی تجربه‌گرایی هیوم (با محوریت دادن به ادراک تجربی و محدود کردن همه‌ی معرفت به آن) ابتدا کند، چاره ای جز گرفتن همان نتایجی را ندارد که هیوم جرأت گرفتن آن‌ها را داشت. در حد توان کوشیده‌ایم با رجوع به آثار خود هیوم و برخی منتقدان او برخی از مقدمات تجربه‌گرایانه‌ی او و نیز نتایج حاصل از آن را نقد و بررسی کنیم و بدیل‌های ممکنی جهت فراروی از آن‌ها را نشان دهیم.