جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

كوره معرب خوره پهلوی اصطلاحی است كه اعراب آن را از ايرانيان وام گرفتند. كاربرد كوره در تقسيمات كشوری دوره اسلامی - به عنوان واحدی كلان كه ساير واحدهای ديگر زير مجموعه آن قرار می گرفتند- به سرعت فراگير شد، چندان كه نه تنها در سرزمين های شرقی جهان اسلام كه در مصر و شمال افريقا و حتی اندلس نيز مورد استعمال قرار گرفت. اصطلاح كوره از لحاظ ظاهری و معنايی در طول سده های متمادی و در سرزمين های اسلامی كاربردی كمابيش يكسان داشته؛ اما در برخی دوره ها، جغرافيدانانی، خاصه ايرانيان اين اصطلاح را در معانی ديگر به كار برده يا بر جای آن از معادل های ديگری استفاده كرده اند.

سقوط امپراتوری ساسانی و ورود مسلمانان عرب به ایران، سبب اختلاط طبقات مختلف جامعۀ ایرانی با جامعۀ اسلامی گردید. یکی از این طبقات مهم، دبیران اند که حامل رسوم و سنت های سرزمین خود خاصّه در زمینۀ امور اداری و نهادهای سازمانی و حکومتی بودند. با نفوذ ایرانیان در دستگاه خلافت عباسی، خلفای آن سلسله، از آداب و سنن ایرانی الگو گرفته و آن را در ادارۀ حکومت خود به کار بستند. از این رو موالی و ایرانیان نو مسلمان در رأس تشکیلات اداری و سازمان دولت عباسی قرار گرفتند. آنان که در دورۀ اموی فعالیت خود را در تشکیلات حکومتی آغاز کرده بودند، در دوران عباسی، جایگاه ویژه ای در ادارۀ حکومت به دست آوردند. در حقیقت، حرکتی که موالی ایرانی با عنوان کتّاب در دورۀ اموی آغاز کرده بودند، با روی کار آمدن خاندان های دیوانی در عهد عباسی ادامه یافت. شکل گیری منصب وزارت، تأکید بر همسانی دین و دولت و در نهایت انتقال وظایف و اختیارات وزراء به کتّاب، از تحولات و دگرگونی های منصب کتابت در دورۀ عباسی بود. این پژوهش بر آن است تا بر اساس روش توصیفی - تحلیلی و به استناد منابع و مآخذ تاریخی فرایند حضور کاتبان را در تشکیلات اداری عباسیان بررسی کرده و نقش آنان را در تحوّل و تطوّر نظام اداری آن دولت بیان نماید.