جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الكبائر و الصغائر اثر سيد محمدحسین طباطبائى، كتابى است پيرامون علم اخلاق و گناهان كبيره و صغيره كه به زبان عربى نوشته است. كتاب داراى ساختار و فصل‌بندى خاصى نيست، فقط شامل چند عنوان مختصر درباره علم اخلاق، توبه، ايمان، ذكر، گناهان صغيره و كبير، عفو مجازات و... مى‌باشد. اثر حاضر، رساله‌اى است كوتاه و مختصر كه درباره علم اخلاق اسلامى و اخلاق در قرآن كريم نوشته شده است. مطالب كتاب با توجه به آيات و روايت نوشته شده است. نويسنده درباره ذكر الهى با توجه به آيه «اذكرونى اذكركم و اشكروا لى و لا تكفرون»، مطالبى را در سه مرحله زير، مطرح كرده است: بيان حقيقت ذكر الهى و دعوت موحدين به ذكر و شكر الهى؛ كه با استدلال به آيه «و اذكر ربك اذا نسيت و قل عسى ان يهدينِ ربى لأقرب من هذا رشدا» و قول خداوند متعال:«لئن شكرتم لأزيدنكم»، به اهميت ذكر الهى اشاره شده است. فلسفه ذكر و نهى از طاعت غافلين از ذكر خداى تعالى با استدلال به آيه «و لا تطع من اغفلنا قلبه عن ذكرنا». مراتب و اقسام ذكر كه با توجه به آيه «الا بذكر الله تطمئن القلوب»، ذكر تطمئنينه توضيح داده شده است. نويسنده روش قرآنى در تهذيب و تربيت انسان را از برترين طرق و مسلك‌هاى اخلاقى دانسته زيرا معتقد است در آن تاكيد بر جانب رب بوده تا جانب عبد.

خاستگاه اصلی مفهوم گناه، در ادیان وحیانی است. معنای عامی که در ادیان مذکور برای گناه مطرح شده، تخلف از اراده و خواست خداوند است. خداوند دارای قدرت و اراده‌ی مطلق است و اراده‌ی او در شریعتش متجلی می‌شود، تخطی از شریعت، تخطی از فرمان خداوندی به حساب می‌آید. گناه با توجه به زمینه و انگیزه‌های آن به دو نوع صغیره و کبیره تقسیم می‌شود، که گناهان صغیره پیامدهای کمتری نسبت به گناهان کبیره دارند. گناه کبیره گناهی است که سبب دور شدن از خداوند می‌شود و در اسلام شخص گناهکار را محکوم به دوزخ شده و در دین مسیحیت شخص مرتکب گناه کبیره فیض خداوند را از دست می‌دهد. در قرآن و انجیل توجه زیادی به موضوع گناه کبیره شده و این حاکی از اهمیت آن در این دو کتاب می‌باشد. شایان ذکر است که به تعداد گناهان کبیره در دو کتاب یاد شده اشاره نشده و بعدها شارحان و اندیشمندان دو دین اسلام و مسیحیت، ملاک‌هایی را برای تعیین آن‌ها مشخص کرده‌اند. در خور توجه است که مبحث گناه کبیره در انجیل به یکباره شکل نگرفته، بلکه به مرور زمان تفاسیر و تعالیم آباء اولیه‌ی کلیسا در شکل گیری آن موثر بوده است. در انجیل تعداد این گناهان را هفت عدد که شامل: «غرور»، «حسد»، «خشم»، «تنبلی»، «طمع»، «شکم پرستی»، «شهوت» می‌باشد تبیین و تثبیت کرده وآن‌ها را ریشه‌ی تمام گناهان می‌دانند، به طوری که پاپ «گرگوری» آن‌ها را رسماً در شمار دگماهای مسیحیت و کلیسا در آورد و مورد پذیرش همه‌ی مسیحیان قرار گرفت، ولی در قرآن، همچنان میان علما و دانشمندان علوم اسلامی اختلافنظرهای زیادی درباره‌ی تعداد آن‌ها وجود دارد و در زمینه‌ی فهرستی ثابت از آن‌ها به نتیجه‌ی قطعی و مورد توافقی نرسیده‌اند. این هفت گناه کبیره در انجیل و قرآن با توجه به آیات و تفاسیر مربوط به آن‌ها، سنجیده می‌شوند و نقاط اشتراک و موارد اختلاف آن‌ها به این طریق آشکار می‌شود. نکته‌ی دیگر این است که آن چه میان دو کتاب آسمانی مطرح شده بیشتر موارد اشتراکی بوده که خود حاکی از این است که دو کتاب آسمانی از یک منبع الوهیت سرچشمه گرفته‌اند.