جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم به‌عنوان کتاب آسمانی، همواره مورد توجه اندیشمندان مسلمان بوده و هر یک از آنان، تلاش کرده‌اند تا برداشت و تفسیر خود را به سبک خاصی به جامعه علمی خودشان ارائه دهند. در این میان ابوالفتوح رازی، رشیدالدین میبدی و علامه طباطبایی ازجمله کسانی هستند که در عرصه تفسیر قرآن، گام‌های بزرگی برداشته‌اند. ابوالفتوح رازی یکی از برجسته‌ترین واعظان منطقه ری در قرن ششم هجری است. این سمت موجب گردیده است تفسیر او سبک واعظانه داشته باشد. از اقتضائات چنین سبکی توجه ویژه به روایات تفسیری است. ابوالفتوح از تفاسیر پیش از خود چون جامع‌البیان و تبیان تأثیر پذیرفته و بر تفاسیر پس از خود به‌ویژه تفاسیر فارسی چون جلاءالاذهان و منهج‌الصادقین تأثیر داشته است. سبک زبانی آن درنهایت سادگی و روانی همراه با فصاحت و بلاغت مختص قرن چهارم و پنجم به‌دوراز تکلفات ظاهری و صنایع لفظی است. رشیدالدین میبدی، در کشف‌الاسرار، آیات قرآن را در سه نوبت تفسیر می‌کند و در ضمن آن از قرائت، شأن نزول، اخبار و احادیث و... به‌تفصیل سخن می‌گوید و در النوبه‌الثالثه آیات را به مذاق صوفیان و عارفان توجیه و تأویل می‌کند. تفسیر کشف‌الاسرار از عناصر و سازوکارهای القای معانی ازجمله صور خیال، مجاز، سجع، تشبیه، استعاره بهره زیادی برده است. علامه طباطبایی در تفسیر آیات به استشهادات قرآنی تمسک زیاد جسته و روش تفسیری ایشان، تفسیر قرآن به قرآن بوده و در بخش تفسیر، سه عنصر: نقل نظریات، نقد نظریات و نوآوری در برداشت به‌طور برجسته مشهود است. هدف از این تحقیق شناساندن سبک‌ها و جلوه‌های ادبی کهن که در تفاسیر ابوالفتوح رازی، کشف‌الاسرار و عدهالابرار به‌کاررفته است و همچنین آشنا کردن علاقه‌مندان علوم تفسیری با اشتراکات و افتراقات این تفاسیر و تأکید بر این نکته که علامه طباطبایی با تفسیر المیزان، کار مفسرین قبل از خود را تکمیل کرده است. در این تحقیق به این نکته رسیده‌ایم که بین تفسیر روح‌الجنان و مجمع‌البیان اشتراکات فراوانی وجود دارد و در تفسیر بعضی آیات به نظر می‌رسد که از یکدیگر برداشت کرده‌اند و کشف‌الاسرار میبدی هم از تفسیر مجمع‌البیان استفاده کرده است و علامه طباطبایی نیز آن تفاسیر را در تفسیر خود در نظر داشته است.

الف) مرحوم عروسی حویزی برای گردآوری روایات تفسیری سوره قصص ، از 27 منبع بهره برده است و اکثر روایات این سوره از تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی ، سپس تفسیر مجمع البیان و در مرحل? بعد از کتاب اصول کافی می باشد.ب) از مجموع 136 روایت نقل شده ذیل این سوره در تفسیر نورالثقلین، تنها تعداد 17 روایت قول یا رأی تفسیری مفسران می باشد و سایر روایات از معصومان صادر گردیده است که از بین آنها روایات صادر شده از امام صادق(علیه السلام) نسبت به سایر معصومان، از فراوانی بیشتری برخوردار می باشد. در صورتیکه از مجموع 364 روایت نقل شده در الدرالمنثور تنها 31 روایت از قول معصومان نقل گردیده است و سایر روایات، اقوال صحابه و تابعان می باشد که از بین آنها بیشترین روایت از قول ابن عباس نقل گردیده است.ج) در فصل دوم این پژوهش پس از مقایسه روایات تفسیری نورالثقلین و الدرالمنثور به 22 مورد افتراق در روایات تفسیری دست یافتیم؛1-

آیات قرآن کریم مجموعه‌ای از عبارات و گزاره‌هایی به زبان عربی است که این عبارات و جملات قرآن خود از واحدهای کوچک‌تری به نام کلمات یا واژه‌ها شکل یافته‌اند که در یک اصطلاح از آنها به مفردات قرآن تعبیر می‌شود. روایات تفسیری معصومین (ع) که در ذیل کتب تفسیری به دست ما رسیده است که به آنها تفسیر روایی یا اثری می‌گویند از جمله تفسیر قمی و البرهان و تفسیر منسوب به امام عسکری و... به فهم معنای کلمات و در نتیجه آیات قرآن به ما کمک می‌کند، چون دانستن معانی مفردات قرآن کریم یکی از ابزارهای لازم برای دانستن معنای آیات وحی الهی است و آگاهی درست و دقیق از معانی الفاظ کلام حق، یکی از شروط لازم و ضروری برای مفسر قرآن کریم محسوب می‌شود که به کمک آن به مفهوم و مراد الهی دسترسی پیدا می‌شود. معصومین (علیهم السلام) به عنوان کسانی که مبین و مفسر اصلی قرآن کریم هستند به تفسیرآیات پرداخته اند. علمای اهل لغت و مفسرین نیز برای درک معنای صحیح الفاظ قرآن از ابتدا قرن دوم هجری حرکت گسترده‌ای را در ریشه یابی واژگان قرآن آغاز کردند، کتاب های مستقلی نیز در این موضوع نگاشته اند. و بر هر قرآن پژوهی لازم است که برای شناخت و فهم صحیح قرآن به ویژه در زمینه‌ی مفردات علاوه براستفاده از کتب لغوی، به روایات معصومین (علیهم السلام) نیز مراجعه نماید. در این رساله کوشش شده است، ارزیابی تطبیقی بین آنچه معصومین (علیهم السلام) در مورد مفردات سوره‌های نمل و قصص بیان کرده اند و معنایی که لغویون از این واژه‌ها ارائه داده اند صورت گیرد. بررسی‌ها در این تحقیق نشان می‌دهد، توضیحات معصومین (علیهم السلام) در تبیین مفردات قرآن کریم،در مواردی تنها ناظر به همان معنای لغوی و عرفی واژگان می‌باشد، مانند واژه لدن، آنست و... . اما در بیشتر موارد مانند واژگان حسنه و سیئه معصومین از این حد گذر کرده و به ذکر معنای تأویلی و باطنی واژگان، معرفی مصادیق عینی و خارجی آنها، وجه تسمیه‌ی آن مصادیق و ویژگیهای آنها پرداخته اند.

در پژوهش حاضر پس از تبیین مسئله و طرح کلیا تضمن معرفی شخصیت آسیه از زمان موسی تا لحظه شهادت، در ادامه به جایگاه الگوئی آسیه، به عنوان یک زن نمونه پرداخته شده وشاخص ترین زمینه های الگوئی وی، برای زنان و مردان مومن معرفی شده است از قبیل:الگوی صبر واستقامت، الگوی بی اعتنایی به امور دنیوی وعدم فریفتگی به آن وغیره... همچنین به تفصیل فضایل وکرامات آسیه ونیز ویژگی ها وخصوصیات آن حضرت پرداخته شده است.از خصوصیات آسیه می توان به عدم تاثیرپذیریش از محیط اطراف و حجت قرار داده شدن وی، برای همهانسان ها، اشاره کرد. در تحلیل علل یاد آسیه، در سوره قصص می‌توان گفت، با توجه به اینکه نزول اینسوره تقریبا نزدیک با سال وفات حضرت خدیجه (س) است به احتمال قوی، یاد وی در این سوره تعریضی است به حمایت ها و فداکاری های خدیجه(س) از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله. منشأ ایمان و کمال آسیه را می توان در علم و معرفت بالای وی، دعا وتضرع خالصانه اش به درگاه الهی و غیره ... دانست.با توجه به آن که نقش الگوئی آسیه، تنها به زنان محدود نبوده، بلکه مردان را نیز شامل می شود از این رو، مشاهده می شود قرآن در سوره تحریم ، در مقام معرفی وی به عنوان الگو، از تعابیر مذکر استفاده کرده است، چرا که این تعابیر هر دو گروه از انسان ها ،اعم از زن ومرد را، شامل می‌شود در حالی که تعابیر مونث ناظر به زنان بوده وفقط، به آنها اختصاص دارد . قرآن از آسیه در دو جا با عنوان( إمرأه فرعون ) یاد کرده، نه زوج فرعون، در تحلیل علّل این امر باید گفت، از آنجا که ایمان وعقاید توحیدی آسیه وکفر وطغیان فرعون، آیتِ زوجیت ، میا ن آنها را از بین برده بود، از این رو، تعبیر به إمرأه شده است نه زوج. در مورد نحوه یاد آسیه در قرآن، که وی را،در نقطه مقابل زنان لوط ونوح قرار داده است می توان اموری چون: نقش اختیار در سرنوشت انسان وعدم جبر او، مسئول بودن همه انسان ها وغیره ... استنباط کرد.