جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اهل بیت عصمت و طهارت از جایگاه عظیمی در نزد شاعران شیعی برخوردارند. این شاعران از طریق مدح و مرثیت اهل بیت علیهم السلام، علاوه بر زنده نگاه داشتن یاد ایشان، دَیْن خود را در حفاظت از کیان تشیع ایفا ‌کرده‌اند. گاه در این راه نیز تا سر حد قتل رسیدند. پرداختن به مناقب اهل بیت علیهم السلام به طور عموم، و واقعه‌ی عاشورا به طور خصوص دستمایه‌ی شاعران بسیاری گردید و قصائد فراوانی درباره‌ی آن سروده شد. سید حیدر حلی و محتشم کاشانی دو تن از شاعران بزرگ شیعی به شمار می‌آیند. شاعر نخست، عربی زبان و متعلق به قرن سیزده؛ و شاعر دوم، شاعری پارسی زبان و متعلق به قرن دهم هجری است. یکی در محیطی کاملاً عربی و دیگری در دامان فرهنگ ایرانی- اسلامی رشد یافته‌اند،که در این زمینه اشعار قابل ملاحظه‌ای دارند. با توجه به جایگاهوالای اهل البیت نزد خدا که مبتنی بر قرآن کتب حدیث و تاریخ بوده، نشان از برجسته بودن این موضوع در اشعار این دو شاعر می باشد.آنان این مقوله را به گونه‌ای زیبا واعجاز آفرین ودر نهایت تعابیر بلاغی وادبی در شعر خود بکار گرفتند. بررسی این اشعار از لحاظ ادبیات تطبیقی با اهمیت است .این دو شاعر در اشعار مربوط به اهل بیت^ در زمینه پیامبر|، امام علی×، حضرت فاطمه زهرا÷، امام حسین÷ وامام سجاد÷ اشعار مشترکی دارند، که از طرفی بیانگر حقانیت، عظمت ونورانیت اهل بیت^ را می‌‌رساند واز طرف دیگر شناخت این دو شاعر را نسبت به این جایگاه بیان کرده، که صفا وپاکی باطن بستر آن بوده، و مرز مکان وزمان را نمی‌‌شناسد.

بلاغت و وجوه دو علم از علوم زبان عربی هستند که کمک های بی بدیلیبه فهم عمیق تر این زبان کرده اند که علم وجوه به بررسی معانی متفاوت واژگان قرآنی می پردازد وبلاغت شیرینی فهم دقیق این واژگان وجایگاه آنان را در کلمه و کلام به مخاطب می چشاند.دو واژه ی کفر و ایمان در قرآن بیشتر از واژگان قرآنی دیگر مورد اهتمام علماء بوده و در عصر حاضر نیز جوانان پر شور مسلمان در مورد این دو واژه سوالات زیادی دارند. این دو واژه در قرآن کریم اکثراً در تضاد و تقابل یکدیگر به کار رفته‌اند و گاهی نیز در تضاد و تقابل با واژه های دیگری به کار رفته اند،گاهی نیز به صورت تمثیل، تشبیه و استعاره کافران و مومنین را مورد خطاب قرار داده است،که در بسیاری از موارد هر دو واژه دارای معانی متفاوتی از معناهای اصطلاحی و کاربردی در جامعه را دارند و این وجوه معانی بدون دقت موجب کژاندیشی و بداندیشی خواهد شد که فرد را به وادی خطرناکی خواهد برد. بلاغت قرآن و بلاغت مفردات محقق را به این مرحله می رساند که به فهم وجوه مختلف معانی قرآن نایل آید.

مصطفی جمال الدین (1996-1927) از شاعران معاصر نجف اشرف است. در برابر ظلم و استبداد به مبارزه پرداخت. و شیوه اصلاح را برای زندگی فردی و اجتماعی خود برگزید. او همین شیوه را در دعوت دینی . نوآوری در شعر در پیش گرفت. این شاعر در هدفمند کردن شعر و میان رسالت آن دیدگاه‌ها را دارد. از مهم‌ترین نظریات این است که شعر عروضی برخلاف شعر نو تمامی موضوعات زندگی را در برنمی‌گیرد.نگارنده در این پژوهش به بررسی تصویرپردازی در دیوان شاعر پرداخته و توانسته است میان زیبایی-شناسی قدیم که منحصر در صنایع بلاغی بوده و مفعوم امروزی تصویرپردازی که در بردارندۀ تصاویر رمزی و حسی و غیر آن است، تفوت قائل شود. این پژوهش تلاش کرده است تا رسالت تصویر در شعر جمال‌الدین را از طریق دلائل علمی و بررسی موضوعی نشان دهد.سرچشمه‌های شعر جمال الدین گوناگون است. از جمله آن می‌توان به طبیعت روستا که فراوان در شعرش حضور دارد اشاره کرد. وی با هر گل و شاخۀ آن روحش به پرواز در می‌آید. مطالعات حوزوی و دانشگاهی او توان علمی بالایی را در شناخت واژگان عربی و میراث ارزشمند قرآنی و روایی و شخصیات برجسته آن همانند پیامبر (ص) و امیرالمومنین علی (ع) و امام حسین (ع) به او ارزانی داشته است. آشنایی وی با ادبیات عامیانه، مطالعه آثار شاعران در دوران‌های مختلف و همچنین عقیدۀ امامیه شاعر از عوامل موثر در پختگی و قوت شعر وی است.دیوان شاعر موضوعات گوناگونی را نظیر دین، سیاست، جامعه، غربت، زن و اشتیاق به وطن به ویژه در سال‌های پایانی عمرش و مبارزه با رژیم حاکم بر عراق در خود جای داده است. از جمله تصاویری که در شعر جمال‌الدین از بسامد بالایی برخوردار است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:تصویر مفرد که مفاهیم محدودی را در خود جای داده است و تصویر مرکب که معانی متعدد و مضامین بلند را به خود اختصاص داده و تصاویر مادی که شاعر با آن معانی معنوی را ملموس ساخته است. تصویر انسانی که شاعر با آن توانسته است به تصویر شعری خویش حیات و زنده بودن را عرضه نماید.شاعر تنها به این تصاویر بسنده نکرده است بلکه او تصاویر حسی مربوط به حواس پنجگانه را به خوبی در شعر نمایان ساخته است، او در تصویر بحری دو تصویر را که یکی بر نور روشنایی دلالت دارد و دیگری بر رنگ ارائه نموده است، شاعر در تصور رنگی رنگی ده رنگ را که هر رنگ دارای دلالت متعدد و بعضاً مخالف یکدیگر هستند در اشعار خود جای داده است.دیوان اشعار علاوه بر تصاویر فوق الذکر تصاویر دیگری همانند تصویر زمان که شب و صبح و مضمون سال به ویژه از فصل بهار که نماد عقل‌های فعال و افکار زیباست در بر دارد و همچنین از تصاویر مکانی به ویژه شهر بغداد که آن را نماد تمدن و میراث می‌داند و از شهر نجف و زادگاه خویش یعنی سوق الشیوخ فراوان بهره برده است.از بررسی تصویر در شعر مصطفی جمال الدین می‌توان نتیجه گرفت که وی ضمن آنکه شاعر نوآور است میراث گذشته به خوبی در شعر حفظ کرده است و تصاویر او ضمن زنده بودن، تعامل سازنده با مخاطب به گونه ای است که با مسائل مهم زندگی امروزی جامعۀ خویش مرتبط است.کلید واژه‌ها: مصطفی جمال الدین، شعر عراقی معاصر، تصویر شعری، دلالت‌های رنگ‌ها، مضامین شعری

بشر از ابتدای آفرینش، با مساله مرگ و زندگی، درگیری فکری داشته است. این درگیری از آغاز عصر عقلانیت انسان همواره با تقابل دو دیدگاه بدبینانه و خوشبینانه (نسبت به جهان و سرنوشت انسان) همراه بوده است. ابوالعلای معری، شعر بزرگ عرب در عصر عباسی، در میان بدبینان تاریخ نام پرآوازه ای دارد. ابوالعلا، نابغه ای نابینا، ادیبی نقاد، اندیشمندی بدبین، عقل گرایی شکاک و زاهدی سختگیر بود که هرگز همسری نگزید و فرزندی نداشت. وی اندیشه های فیلسوفانه خود را در دیوان ((لزومیات)) گرد آورد. در لزومیات دو نوع تناقض هست: یکی تناقض شاعرانه که مقتضای منطق شعر و هنر، و برخاسته از عواطف متغیر شاعر است. و دیگری، تناقضی برآمده از حیرت و سرگشتگی فلسفی. در شعر ابوالعلا، عمر آدمی سخت با شتاب می رود. مرگ چنان با روند مصیبت بار زندگی تنیده است که هیچ جای امید و انگیزه فعالیت نمی گذارد. آدمی ذاتا شرور و فاسد است و لذا برای انهدام شر و فساد، انقراض نسل او واجب است. مرگ، قوی پنجه، مخوف، ناشناخته و خارج از اختیار و انتظار آدمی است. اما به هر حال آرامشی هم در پی دارد. برخورد ابوالعلا با مساله مرگ و زندگی، یک برخورد فلسفی نیست. بلکه رویکردی شدیدا عاطفی و جزئی نگر است. در این رویکرد، حقیقت حیات کل مغفول است. دیگر نه زندگی، فرصت پویش و شوق و عشق و بالندگی است و نه مرگ، پدیده ای مطلوب برای حذف زوائد و استمرار رشد و جوانی.ناگفته نماند ابوالعلا با وجود این بینش ناگوار و انگیزه سوز، و در عین عزلت و گوشه نشینی همواره در حال تدریس و تالیف بود و آثار گرانبهای بسیاری به عرصه ادب عربی و حتی ادبیات جهان تقدیم کرد.

استان خوزستان در تمام دوره‌های تاریخی در علم و معرفت سرآمد بوده و چشمه‌های علم وادب پیش ازظهور اسلام در آن جوشید و دانشگاه جندی شاپور نمونه‌ای بارز بر این ادعاست و در دوره های اسلامی به پیشرفت خود در تمام زمینه‌های دانش ادامه داد .اما در مورد شعر عربی خوزستان ، شاعرانش در آن ابداع بسیار داشتند و در تمام درون مایه‌های شعری از جمله : مدح ، رثاء ، غزل ، فخر ، وصف ، حکمت و ... شعر سرودند و همچنین در قالب‌های مختلف مثل : فن موشح ، قصیده ی عمودی ، تخمیس ، شعر آزاد و فن بند و ... به نظم شعر پرداختند و آنها بودند که فن بند را اختراع کردند که بعدها این فن ، زمینه را برای ظهور شعر آزاد مهیا ساخت .و ادبیات در دو عصر مشعشعیان و کعبی‌ها به بالاترین مرتبه‌های پیشرفت و ترقی رسید که می توان آن را با ادبیات عربی در دوران طلایی اش برابر دانست و شاعرانی گرانقدر از این استان ظهور کردند که مایه‌ی افتخار آن در تمام دوران بودند واز جمله‌ی آنها می توان به شهاب الدین موسویّ وابن رحمه حویزیّ وهاشم کعبیّ و ... وبه طور کلی می‌توان شعر خوزستان را شعر دینی توصیف کرد چونکه اغلب شاعران آن از رجال دین بودند .