جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده:در میراث تفسیریِ اهل‌بیت: روایاتی وجود دارد که به نظر می‌رسد ظاهر آیه آن را برنمی‌تابد. این روایات محور برخی بحث‌ و نقدها و محل طرح برخی شبهه‌ها بوده است. «نبودِ ارتباط میان ظاهر آیه و محتوای روایت» و «فقدان هرگونه ضابطه در روایت» مهمترین نقدی است که درباره روایات تأویلی اهل‌بیت: طرح شده است. بررسی و تحلیل روایات تأویلی اهل‌بیت: به منظور نشان دادن ارتباط میان ظاهر آیه و محتوای روایت، و نشان دادن ضوابطی که در روایات موجود است، می‌تواند پاسخی به این نقدها باشد. تفسیر نورالثقلین که علامه حویزی (م1112) آن را تدوین نمود، از تفاسیر مهم روایی امامیه است که اهتمام به روایات تأویلی اهل‌بیت: در آن مشهود است. حدود یک‌دهم از روایات نورالثقلین تأویلی محسوب می‌شود. از تصریحات موجود در متن این روایات برمی-آید: تمایز تفسیر و تأویل؛ تمایز ظاهر و باطن در تفسیر؛ تمایز تأویل بر تنزیل و تأویل بر غیر تنزیل. سپس در روایاتی که بر تفسیر باطن یا تأویل بر غیر تنزیل صراحت دارد این فرایندها شناسایی می-شود: بیان مصادیق انحصاری؛ بیان مصادیق غیر انحصاری؛ حمل بر معنای مرجوح؛ نمادانگاری؛ تبیین زمان دقیق تحقق کامل مفاد آیه؛ بیان معانی متفاوت با ظاهر. این فرآیندها بُعد ارتباطی ظاهر آیه و محتوای روایت تأویلی را بیان می‌نماید. از حیث ضابطه‌مندی، در روایات تأویلی اهل‌بیت: در نورالثقلین این ضوابط مشهود است: سازگاری با آموزه‌های قرآن، نه لزوماً تطبیق با ظواهر الفاظ آیات؛ سازگاری با عقل؛ دور کردن عقول از فهم نادرست در امور فراعقلی؛ سازگاری با قول عرب؛ عدم التزام به فهم رایج. این رساله در پی دستیابی به نتایج مورد نظر با بررسی روایات تأویلی اهل‌بیت: و شناسایی و تبیین موارد فوق بخشی از شبهات مرتبط با این موضوع را نقد می‌کند. عمده شبهات طرح شده درباره روایات تأویلی اهل‌بیت: عبارتند از: قول به تعدد بطون؛ قول به اینکه قرآن درباره آنان (امامان؛ شیعیان) و دوستان و دشمنانشان نازل شده است؛ تکفیر صحابه بخاطر انکار وصایت علی7 و غیرمعتبر دانستن اقوال آنها؛ انحصار اخذ اقوال پیامبر6 به طریق علی7 و محدود ماندن روایات نزد شیعه و در نتیجه روی‌آوردن به تأویل برای جبران خلأ ناشی از اعراض از قول صحابی؛ اقدام به جعل؛ تمسک به جری و تطبیق؛ فقدان هرگونه ضابطه؛ مخالفت با شرع؛ مخالفت تمام با ظاهر؛ خروج از مدلولات لفظ؛ مشابهت کامل به باطنیه و اباحی‌گری؛ اجتهادی نبودن، انسداد باب مناقشه و تعدیل و تعطیلی الزامی عقل در قبال روایات تأویلی.