جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در کتب رجال و تراجم معمولا پس از ذکر نام و معرفی مردانی که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) به نقل روایت پرداخته اند، از بانوانی نام برده شده است، که به نقل احادیثی از معصومین (علیهم السلام) پرداخته اند و در بعضی از مواقع ایشان را در زمره اصحاب معصومین (علیهم السلام) معرفی نموده اند. در کتب رجالی فریقین در میان هر طبقه از روات به نام و شرح حال تعدادی از این بانوان بر می خوریم، که منسوب به حب اهل بیت (علیهم السلام) می باشند. رساله حاضر به بررسی شرح حال تعدادی از این بانوان که در قرن اول زیسته و از دوستداران اهل بیت علیهم السلام بوده اند، پرداخته و با تقسیم بندی این افراد بنا بر اینکه از کدام معصوم به نقل روایت پرداخته اند، روش متفاوتی برای معرفی آنها در پیش گرفته است، که منجر به شناخت بیشتری در مورد این افراد می شود. در ضمنِ نقل شرح حال این بانوان، که بسته به میزان اطلاعات در منابع موجود کم و زیاد می شود، فضایل این بانوان نیز نقل می شود تا به جهات امتیاز و برتری آنها نسبت به دیگر محدثات مسلمین اشاره شده و فعالیتهای ایشان در زمینه خدمتگذاری به اهل بیت (علیهم السلام) (حجت های زمانشان)، و دفاع از حقوق ایشان هم اشاره شود. همچنین تحت عنوان «احادیث» به بررسی کمی روایات فرد پرداخته می شود، در ضمن اینکه اطلاعاتی از قبیل کسانی که او از ایشان روایت نقل نموده، کسانی که از او روایت نقل نموده اند و موضوعات احادیث فرد به همراه ذکر نمونه ای از احادیث راوی، در اختیار خواننده قرار داده می شود.سعی شده است که در این رساله در عین معرفی، ذکر شرح حال محدثات شیعه در قرن اول هجری، ذکر موضوعات احادیث آنها و نمونه ای از آن احادیث، به شرح فضایل این بانوان عالی قدر نیز پرداخته شود، تا رساله حاضر علاوه بر فایده تاریخی، متضمن نکاتی اخلاقی و کابردی نیز باشد و بانوی فرهیخته امروز با مطالعه این شرح حالها به نکاتی مثبت در مورد اصول خدمتگذاری به امام عصر ( عجل الله تعالی فرجه ) پی برده، با روش دینداری فعال، که مورد تائید معصومین علیهم السلام بوده است، نیز آشنا شود. به این ترتیب در رساله حاضر تعداد 49 نفر از بانوان فعال در عرصه نقل حدیث شناسائی شده و مورد بحث قرار گرفته اند.

این پایان نامه با هدف بررسی وضعیت ادیان در زمان ظهور حضرت مهدی(ع) تنظیم گردیده است.فصل اول این رساله به کلیات اختصاص یافته که شامل بیان مسئله، هدف تحقیق، سابقه تحقیق، سوالهای اساسی تحقیق، فرضیه های تحقیق و روش تحقیق می‌باشد.در فصل دوم به بررسی آیات ادیان در عصر ظهور در دو بخش "آیات دال بر حضور ادیان در عصر ظهور" و "آیات دال بر نابودی دیگر ادیان در عصر ظهور" پرداخته شده است.در فصل سوم به بررسی روایات ادیان در عصر ظهور پرداخته شده است. در این فصل نیز روایات در دو بخش "روایات دال برحضور ادیان در عصر ظهور" و "روایات دال بر نابودی دیگر ادیان در عصر ظهور" دسته بندی شده و سپس سند و دلالت روایات هر دو دسته مورد بررسی قرار گرفته است.در فصل چهارم به حل تعارض آیات و روایات موافق و مخالف حضور دیگر ادیان در عصر ظهور پرداخته شده است.در پایان چنین نتیجه گرفته شده است که حضور دیگر ادیان در عصر ظهور نمی‌تواند با بسیاری از آیات و روایات که بر عدم حضور آنان دلالت دارد؛ قابل توجیه باشد و حداقل می‌توان به این نتیجه رسید که حضور دیگر ادیان می‌تواند قبل از استقرار حکومت جهانی امام مهدی(ع) باشد.

مسأله مهدویت و نوید ظهور مهدی موعود (عج) یکی از مسائل بسیار حیاتی اسلام به شمار می رود. ‏با وجود پاره ای اختلاف نظرها در برخی جزئیات مربوط به شخص امام مهدی و نیز درباره چگونگی ظهور و ‏تشکیل حکومت آن حضرت، تمامی مذاهب اسلامی، به آمدن چنین شخصیتی در آخر الزمان اعتقاد دارند. از ‏دیدگاه اندیشمندان اسلامی احادیثی که بر خروج " مهدی " استدلال می شود، صحیح بوده و محدثان بزرگی ‏همچون امام ابوداود، ابن حبان، امام ترمذی، امام احمد و دیگران آن ها را از طریق عبدالله بن مسعود و دیگر ‏اصحاب روایت نموده اند.‏امام مهدی (ع) ادامه دهنده و تکمیل کننده ی راه و هدف رسول الله صلی الله علیه و آله است و ‏سیره آن حضرت، الگوی رفتاری امام مهدی خواهد بود. وی از نظر خُلق و خُوی و همچنین در عمل و سیره، ‏شبیه ترین افراد به پیامبر (ص) است. ‏نوشته حاضر به روش توصیفی- اسنادی و گردآوری مطالب به شیوه کتابخانه ای با رویکرد تحلیلی می ‏کوشد تا روایات اهل سنت را درباره "مهدیموعود" با نگاه به احادیث سنن ابو داود و صحیح ابن حبان به ‏عنوان محدثانی پر آوازه از دیار سیستان قدیم ( سجستان ) گرد آورده و پس از تحلیل نشان می دهد: مهدی ‏موعود از اهل بیت پیامبر (ص) و فرزندان فاطمه زهرا (س) و خلیفه دوازدهم است. وی حکومت عدل الهی را ‏در سرتاسر جهان بهوجود میآورد. مردم را به راه خیر و نیکی رهبری می‎ ‎کند، علاوه بر این، تحلیل این ‏پژوهش نشان داد که ابن حبان بر خلاف ابوداود روایت " من ولد فاطمه " و " حسنی بودن"را ‏در صحیح خود نقل نکرده است. ‏و با بررسی های انجام شده در مورد روایت " حسنی بودن" به این نتیجه می رسیم، این روایت از سند ‏صحیحی برخوردار نیست، و احتمال می رود در آن تصحیف یا تقطیع رخ داده باشد.‏

خاتمه یافتن غیبت امام مهدی (علیه السلام) و ظهور ایشان یکی از مهمترین مباحثی است که اندیشه شیعه اثنی عشری را به خود مشغول داشته است، برخی اندیشمندان معتقدند مسئله برطرف شدن غیبت و ظهور صرفا وابسته به خواست و اراده الهی است ولی برخی دیگر در این زمینه برای مردم، نقش تعیین کننده ای قائلند. این دو دیدگاه، دو رویکرد متضاد را به مقوله «انتظار ظهور امام مهدی (علیه السلام)» رقم می زند. دیدگاه موافق با نقش تعیین کننده مردم، به انتظار به مثابه حرکت و قیامی حق طلبانه می نگرد ولی در دیدگاه مخالف، انتظار به معنای دست روی دست گذاشتن و رکود است. این پژوهش به جهت یافتن پاسخی درباره "نقش مردم در فراهم آوردن زمینه غیبت و همچنین زمینه سازی برای ظهور"، ابتدا به بررسی روایی در مورد علل و عوامل زمینه ساز غیبت پرداخته و سپس دیدگاه علمای متقدم و معاصر را در این زمینه بررسی می نماید.در واقع هر علل و عواملی که به نوعی زمینه غیبت امام مهدی (علیه السلام) را فراهم کرده باشد، در به تعویق افتادن ظهور موثر است، دیدگاه های مختلفی که علما و دانشمندان شیعه از دیرباز درباره علت و فلسفه غیبت داشته اند، هریک، ابعادی از مسئله را که در روایات به آن تصریح شده است، بررسی می کند، بخش مهمی از دیدگاه های مزبور تبیین می کند که مردم، درک و معرفت شایسته ای درباره جایگاه معصوم (علیه السلام) نداشتند، بنابراین حق الهی ایشان در رهبری جامعه اسلامی نادیده گرفته شد و حکومت اسلامی عرصه حضور جباران و سیاست مدارانی شد که در پی حفظ اسلام و پیاده کردن ارزش های اسلامی نبودند، مجموعه این اتفاقات، ارزش های واقعی اسلام را در جامعه به دست فراموشی سپرد و مردم قابلیت از خود گذشتگی برای آرمان های الهی را از دست دادند. در واقع تا زمانی که ویژگی های «روح جمعی» حاکم بر جامعه انسانی، از آن خصائص که بر جامعه عصر حضور معصومان (علیهم السلام) حاکم بود، فاصله جدی نگیرد و قابلیت همراهی با امام معصوم (علیه السلام) و آرمان هایش را نیابد، نمی توان انتظار برطرف شدن غیبت و فرارسیدن ظهور داشت. با بررسی در کتب و آثار علمای متقدم و معاصر شیعه، همچنین در مجموع به این نتیجه می رسیم که مردم خودشان زمینه غیبت را فراهم کرده اند و زمینه سازی برای ظهور مستلزم آمادگی جامعه انسانی و فراهم آمدن نیروهای کارآمد برای انقلاب الهی حضرت مهدی (علیه السلام) است، به علاوه با مطالعه آثار صاحب نظرانی که در حوزه فلسفه تاریخ، بر مبنای قرآن و روایات، نظریه پردازی کرده اند، در می یابیم که حرکت تاریخ تابعی از سنن و قوانین الهی است که خداوند متعال برای اداره امور عالم در نظر گرفته است، بر طبق سنن و قوانین الهی نیز، اراده های مردم، نقش مهمی در تعیین سرنوشت فردی و اجتماعی ایشان دارد، بنابراین، نمی توان انتظار داشت که جهان به خودی خود و یا صرفا به اذن و اراده الهی و بدون مقدمه چینی حرکت های مردمی پر از عدل و داد شود. براین اساس ظهور آخرین حلقه از حلقات مبارزه اهل حق بر علیه باطل است که در اصل وقوع خویش وابسته به حلقات پیشین است و حلقات پیشین ساخته دست زمینه سازان و منتظران ظهور خواهد بود. انقلاب اسلامی ایران نیز به رهبری امام خمینی (ره) طبق همین تئوری و در راستای زمینه سازی برای ظهور شکل گرفت.

در پاسخ به اين سوال که «نيابت و قلمرو آن در عصر غيبت کبرى، چه تبيين و پاسخى به شبهات پيرامون آن از ناحيه فرقه‌هاى بابيت، بهائيت و صوفيه دارد؟» تحقيق حاضر بر اساس مبانى و دلايل، با تاکيد بر روش توصيفى و تحليلى و با هدف دستيابى به زواياى مغفول عنصر نيابت در عصر‌ غيبت کبرى ، به پاسخ شبهات مزبور مى‌پردازد. انديشه استمرار‌ رهبرىدينى ، به رغم آغاز آن از زمان پيامبر(ص) و مسلم بودن آن در تاريخ شيعه در مقاطعى بعد از رحلت آنحضرت(ص)و نيز غيبت امام‌عصر(عج)، با تعارضاتى مواجه شده و وضعيت رهبرى دينى را دچار بحران کرده است. البته اگر چه غيبت امام(ع) نافى حضور پنهان وى در ميان مردم نيست؛ لکن به دليل طولانى بودن آن، وجود رهبرى آشکار از ناحيه ايشان ضرورى مى‌نمايد. اين مفهوم که در فرهنگ شيعى با نام «نيابت» شهرت دارد، به رغم فقهى بودن برخى اجزاى آن، بالذات موضوعى کلامى بوده و فرع بر اصل امامت است و بر اساس آن، فقهاء نائبان‌عام امام(ع) در عصر غيبت‌کبرى هستند و رهبرى همه جانبه دين در اين عصر، بر عهده آنان بوده و ديگران سهمى در آن ندارند. از دستاوردهاى اين تحقيق کشف غفلت از ظرفيت عنصر نيابت و به همين دليلرفع سوءبهره از آن از ناحيه ديگران است و لهذا، توسط فرقه‌هايى از جمله؛ بابيت، بهائيت و صوفيه... با شبهاتى و تعارضاتى مواجه گشته است؛ چنانکه بر اساس عقايد شيخ احمد احسايى ، شيخيه‌کرمان نظريه رکن‌رابع را به جاى نيابت‌خاص نشانده و اين امر، خواه ناخواه بستر ظهور فرقه هايى همچون بابيت و صوفيه ... شده است. با اينکه با شروع غيبت‌کبرى ، دورهنيابت خاص سپرى شده است به زعم بابيت، نيابت مقبول همچنان نيابت‌خاص است از ديدگاه صوفيه نيز، نيابت بر مبناىولايت ‌شمسيه و قمريه، تفسير مى‌شود واقطاب آنان از ولايت‌قمريه (نيابت‌خاص) برخور‌دارند؛ اما اين انديشه هم، به دليل اعتقاد آنان مبنى بر عمومى بودن ولايت باطل است.

غیب در لغت و اصطلاح به چیزی گفته می شود که از چشم ها پنهان است و کسی جز خدا یا به اذنخدا ، از آن آگاهی ندارد؛و از آن جهت که در تحت حواسّ ظاهری نمی گنجد با شهود متفاوت است.طبق تقسیم بندی آیاتی که در مورد غیب صورت گرفت، علم غیب اصالتا وبالذات برای خداست که بااذن الهی، پیامبران و اولیای خدا از آن بهره مند می گردند؛ بر خلاف غیب مطلق که در همه مقاطعوجودی و برای همگان پوشیده است، غیب نسبی ازدیگر اقسام غیب است که در برخی از مقاطعوجودی، بر بعضی از افراد پوشیده نیست. هم چنین وحی ، ملائکه ، قیامت ، ملکوت ، اسماء الهی و رجعت ، علاوه بر این که از هم سان های غیب به شمار می روند از جملهمصادیق آن نیز هستند. ملائکه محافظان غیب اند که از طریق آن ها ، وحی به پیامبران می رسد.قیامت یکی دیگر از مصادیق غیب است که انسان را وا می دارد تا از جهان محسوسات فراتر رفته، به ساحل همیشگی حقیقت برسد.البته پرداختن به شبهاتی که در این بحث جلوه گر می شود ضرورت دارد؛ که به آن ها نیز پاسخ داده شده است.

خداوند هدف از خلقت جن و انس را عبادت خود بیان کرده است . عبادت خدا همان معرفت خداست که صنع اوست ، یعنی این معرفی باید از جانب خودش صورت بگیرد و لاغیر. تا این معرفی نباشد هیچکس قادر به شناختن پیامبران راستین نخواهد بود و در نتیجه نمی توانیم حجج الهی را بشناسیم. لذا برای رهایی از ضلالت و مرگ جاهلیت ملزم به تسلیم نسبت به شناخت خدا و انبیا و اولیای اوهستیم تا راه صحیح بندگی و عبادت خدا را برای ما معرفی کنند و در این مسیر راهبر ما باشد، زیرا خدا تبعیتتسلیم بودن نسبت به ایشان را وسیله تقرب و بندگی خود قرار داده است. لذا در حال حاضر شناخت حجت زمان امام دوازدهم تنها راه رهایی از کفر و ضلالت است به فرموده اهل بیت علیهم السلام در عصر غیبت ، همه اهل هلاکت هستند بجز کسانی که ثابت قدم در راه شناخت امام باشند و توفیق بر دعای بر حضرت داشته باشند. بنابراین با مراجعه به دعای عصر غیبت به چگ.نگی کسب معرفت و راه های مقابله با مرگ جاهلیت میپردازیم . از جمله مهم ترین آن راه ها میتوان انتظار فرج ، دعا برای حضرت ، دعا در حق دوستان و نابودی دشمنان ایشان و تربیت منتظران و ... اشاره نمود.

گسترش تفکر نیهیلیستی و اندیشه های پوچ گرایی و یاس و ناامیدی بر عقاید بشر ،باعث پیدایش بی هویتی ،انحطاط خانواده و آسیب های روحی و روانی فراوان و گسترش جنایات بی شماری گردیده ودر برخی احیان انسان رابه خود کشی کشانده است . راه کارهای اندیشه ورزان امروزی در رویارویی با این بحران ها همانند خردگرایی و پدید آوردن مکاتب نو پا برای بنیان کنی این نابسامانی ها نه تنها افاده نکرده ،بلکه آنها را فزونی بخشید ه و بشر بیشتر گرفتار بی هویتی و پوچی گردیده است .گسترش افکار و شیوه های زندگی غرب د رجوامع مسلمان که به صورت تهاجمات فرهنگی و بی هویت کردن مردم و رواج اندیشه های پوچ گرایی به منظور حاکمیت بر ملت هاو استثمار آنها صورت می گیرد زنگ خطری است جدی که در تقابل با آن می باید راه کارهایی راه بردی در افکند . در میان آموزه های دینی اکسیر حیات بخش مهدویت ،موضوعی راه بردی و استراتژیک و آموزه ای است جامع ،جهانی ، اصیل و ریشه دار ،سرنوشت ساز ، متعلق به ما و عصر ما و تنها راه نجات انسان معاصر از منجلاب احساس پوچی و بی معنایی زندگی است که در فرهنگ تشیع در اوج کار آمدی عرضه شده است .اعتقاد به امامت و مهدویتاز عناصر استوار و مبنایی شیعه است که آن را متمایز می سازد به طوری که با نبود این مولفه ءذاتی اندیشه شیعه فرو می ریزد . این عنصر اصلی تفکر شیعه سبب پویایی و حیات آن شده به گونه ای که اعتقاد به مهدویت رکن و عامل اساسی تمام حرکت های آزادی بخش و تحول آفرین جوامع شیعه گشته است که مهمترین آنها انقلاب اسلامی ایران است . اعتقاد به مهدویت و انتظار به شکل اصیلش شاخصه هایی دارد که تحقق آنها در منتظران واقعی سبب شکل گرفتن انسانهایی استوار ،ولایت مدار ،عدالت خواه ،ساده زیست و تجمل ستیز ،مروج ارزشهای اصیل و برخوردار از زندگی معنادار و حیات طیبه قرآنی می گردد. این پژوهش به چگونگی تاثیر گذاری اندیشه مهدویت و مبانی آن در عبور از نیهیلیسم و بی معنایی زندگی می پردازد و ره آوردهای اعتقاد به حضور امام و انتظار سازنده را در رسیدن به حیات طیبه یعنی زندگی ولایت مدار انه بیان می کند .

با توجه به آیه 29 سوره فتح که خداوند در آن ویژگی‌های اصحاب پیامبر ? را برشمرده است و با بررسی این ویژگی‌ها و تطبیق آنها بر اصحاب پیامبر ? و اصحاب سایر ائمه هدی ? تصویری واقعی از یک یار نمونه را به دست آوردیم و پس ازآن با مراجعه به آیات و روایات ویژگی‌های اصحاب امام زمان ? را یافتیم .از آن جا که در میان اصحاب معصومین ? اصحاب پیامبر اکرم ? امیرالمومنین و امام حسین ? دارای شاخصه های بارزتری نسبت به دیگر ائمه بوده و همچنین از لحاظ کمی نیز افزون بر دیگران می باشند با بررسی به این نتیجه رسیدیم که مجموعه اصحاب امام حسین ? به دلیل ویژگی‌های منحصربه فردی برتر از یاران دو معصوم نخست‌اند. پس در بیان خصوصیات و اوصاف یاران امام عصر، برگرفته از احادیث و روایات در مقام مقایسه اصحاب امام حسین ? با اصحاب امام زمان ? بر آمدیم اگر چه نتیجه گیری این مباحث بسیار مشکل است و تعابیر گوناگونی در مورد هر یک یاران این دو امام بزرگوار در منابع ذکر شده است امّا هنگامی که اوصاف مومنین آخرالزمان را در احادیث می بینیم ناخودآگاه به این نتیجه خواهیم رسید که برترین مومنان متعلق به دوران غیبت امام عصر و خصوصاً آخرالزمان و در آستانه ظهور آن حضرت می‌باشند که گل سرسبد مومنین آخرالزمان یاران حقیقی و اصحاب خاص آن حضرت هستند، بنابراین شاید بتوان نتیجه گرفت که اصحاب امام زمان ? حتی از یاران امام حسین ? برترند.

اعتقاد به وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)به گونه حی و حاضر یکی از مبانی کلامی شیعیان می باشد، تا حدی که می توان آن را به عنوان یکی از نقاط تمایز بین تشیع و سایر فرق اسلامی دانست. در عصر حاضر شخصی به نام احمد الکاتب درصدد خدشه دار نمودن این اعتقاد بوده و با وارد نمودن شبهاتی به دالیل وارده در اثبات وجود امام زمان، سعی در انکار وجود ایشان دارد. مدعای وی این است که، دلایل شیعیان برای اثبات وجود امام زمان، بی اساس است و ایشان تنها برای خروج از بن بست عدم وجود امام بعد از عسکری(علیه السلام)به این دلایل تمسک جسته اند. شبهات کاتب به دو دسته تقسیم می شوند.: 1- جواز امامت دو برادر بعد از امام حسن و امام حسین(علیهما السلام)2-انکار وجود امام زمان. یکی از دلایل اثبات وجود امام زمان ، تمسک به روایات عدم جواز امامت اخوین بعد از امام حسن و امام حسین(علیهما السلام)است. بر اساس تحقیق انجام شده این روایات نه تنها خبر واحد نبوده؛ بلکه از زمان ائمه اطهار مطرح و اندیشمندان شیعی از همان ابتدا به این احادیث برای اثبات وجود امام زمان تمسک جسته اند. برخلاف ادعای کاتب، طرح عدم جواز امامت اخوین بعد از حسنین(علیهما السلام)، یک اندیشه بنیادی در شیعه بوده و اولین بار توسط شیخ طوسی مطرح نگردیده است. برخالف ادعای کاتب مبنی بر کثرت پذیرندگان جعفر(برادر امام عسکری)به عنوان جانشین بعد از امام، وی فردی فاسد بوده و فاقد شایستگی های الزم برای امامت بوده است. افزون بر شواهد تاریخی فراوان در اثبات وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، نقل احادیث معتبری در مالقات حضوری عده ای از بزرگان اهل قم با حضرت ، شاهدی در رد ادعای کاتب بر عدم اطالع اهالی قم از وجود امام زمان می باشد . شیعیان هرگز بعد از شهادت عسکری(علیه السلام)دچار بحران فکری یا تشتت نشدند تا برای خروج از آن ناچار به فرض ولدی وهمی برای امام عسگری شوند.