جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعات بحث برانگیز از دیرباز در بین فیلسوفان، مسأله تبیین نظام آفرینش و تعیین ماهیّت موجودات صادر شده از مبدأ واحد بوده است. این مسئله یکی از مسائل توحیدی و جهان شناختی است که به دلیل اهمیت آن، در حوزه علوم عقلی و نقلی مورد توجه قرار گرفته است. فیلسوفان برای گشودن این گره فلسفی با مطرح کردن قاعده ی" الواحد لا یصدر عنه الا الواحد "« از واحد (حقیقی)، جز واحد صادر نمی شود »، به تبیین صدور موجودات از مبدأ واحد و تعیین هویت آنها پرداخته اند؛ به این معنا که اولین حقیقتی که از مبدأ واحد صادر شده است، واحد است. ومدعای خود را عمدتاٌ با استدلال سنخیت بین علّت و معلول و عدم ترکّب در ذات مبدأ بیان کرده اند. اما در مقابل، این نظریه، مخالفانی را با انگیزه دفاع از عقاید دینی مبنی بر اینکه این قاعده، قدرت مبدأ واحد یعنی خداوند را، محدود خواهد کرد، در بر داشته است. لذا با توجه به ادّعا های مختلفی که از سوی موافقان و مخالفان در رابطه با این قاعده ارائه شده است، به ارزیابی نظریات آنها در چارچوب روایات اسلامی پرداخته ایم، تا تطبیق یا عدم تطبیق این قاعده با روایات معصومین(ع) بررسی شود، که به نظر می رسد مدعای فیلسوفان درست باشد، زیرا متن روایات، با اشاره به وحدت مصادیق این قاعده، یعنی واحد بودن خداوند و اولین مخلوق او، این قاعده را به طور ضمنی مورد تأیید قرار داده و اشکالات کسانی را که دغدغه مسائل دینی دارند، بر طرف کرده است.

چکیدهبررسی فطرت موضوع این پژوهش می باشد، فطرت یعنی خلقت خاص و ویژه انسان که این ویژه بودن خلقت به بعد ادراکی و احساسیِانسان مربوط است. یعنی انسان هم از جهت ادراکی با سایر موجودات متفاوت است و برتری هایی دارد و هم از جهت احساسی و گرایشی. هدف از انجام پژوهش حاضر، پرداختن به مقایسه و بررسی نظر علامه طباطبایی، استاد مطهری، آیت الله جوادی آملی و آیت الله مصباح یزدی درباره فطرت استکه پس از پرداختن به شرح حال هر کدام از این صاحبنظران، به تعریف واژه فطرت و انواع واقسام آن از دیدگاه چهارمتفکر و بیان تفاوت آن با غریزه و طبیعت پرداخته شده است. روش تحقیق حاضر از نوع تحقیقات اسنادی و کتابخانه ای بوده و از تکنیک تحلیل محتوا بهره جسته است. نقطه عطف در پژوهش حاضردر فصل چهارم نمود پیدا می کند کهبا مقایسه مبحث فطرت از نظرعلامه طباطبایی، استاد مطهری، آیت الله جوادی آملی و آیت الله مصباح یزدی و مقایسه آن ها، ابتدا به بیان بینش ها و گرایش های فطری از دیدگاه ایشان می پردازد و گرایش های فطری را شامل: ﻣﻴﻞ به ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮﻳﻲ، ﺣﺲ اﺧﻼﻗﻲ، زﻳﺒﺎﻳﻲ دوﺳﺘﻲ، ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ و ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﺧﻼﻗﻴﺖ معرفی می کند . پژوهش حاضر پس از بیان ویژگی های امور فطری و بیان فطرت دردو حوزه عقل و احساس و همینطور رابطه فطرت با عقل و اخلاق، در نهایت به این نتیجه رسیده است که از نظر همه این متفکرین تمام انسان‌ها از همه استعدادهای فطری برخوردارند و تفاوت ایشان در شدت و ضعف این استعدادهاست. همچنین یکی دیگر از نتایج این تحقیق، فطری بودنِ گرایش به خدا و دین است که با بیانادله فطرت در پنج سطحِعقلی، نقلی، شهود باطنی و تجربی و تاریخی، در نهایت به این نتیجه رسیده است که هر چهار اندیشمند مسلمان، انسان را دارای بینش ها و گرایش هایی می دانند و بن اولیه شناخت انسان را همین بینش ها و گرایش های فطری بر می شمرند که تمایلات انسانی همچون خدا گرایی و حقیقت جویی و میل به کمال و زیبایی موجب عطش انسان و تلاش او در رسیدن به این گرایش های فطری شده است.واژگان کلیدی: فطرت، علامه طباطبایی، مطهری، جوادی آملی، مصباح یزدی

بی تردید شناسایی یا بازشناسی آراء اندیشمندان و فیلسوفان ناشناخته یا کمتر شناخته شده، فهم دقیق تری از سیر تحوّل و انتقال اندیشه های حِکمی از ادوار متقدم به جریان های متأخر فکری و فلسفی در گستره اندیشه و تمدّن ایرانی– اسلامی، به دست می دهد.در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف معرّفی و تحلیل آراء فلسفی دو تن از مهم ترین فیلسوفان یهودی قرن ششم و هفتم هجری یعنی ابن میمون آندلسی و ابن کمّونه بغدادی، تألیف یافته تا مسیری هموارتر برای تحقیقات و پژوهش های بعدی درباره اندیشه های این دو متفکر، فراهم آورد. نگارنده کوشیده است تا تصویری صحیح و روشن از آراء و مبانی فلسفی این دو اندیشمند، در سه بخش نفس شناسی، جهان شناسی و خداشناسی ارائه داده وبه مقایسه و بررسی مهم ترین دیدگاه های آندو درباره موضوعات مزبور بپردازد، که گزیده ای از آنها بدین شرح است: نفس شناسی: هر دو فیلسوف علاوه بر آنکه معتقد به تجرّد نفس از بدن هستند، اصل اتحاد عقل، عاقل و معقول را در نفس می پذیرند. اما در بحث کیفیت بقای نفس ، بر خلاف ابن میمون که صریحاً حکم به معاد روحانی نفوس نموده، ابن کمونه موضع صریحی دراین باره اتخاذ نکرده است.جهان شناسی: درباره ابواب مختلف این مبحث نیز نکات برجسته ای در اندیشه آندو وجود دارد؛ برای نمونه: 1- غیر از آنکه هر دو فیلسوف، نگاهی هستی شناسانه نسبت به ماده و صورت داشته و آندو را مقوّم جسم محسوب می‌کنند، با این حال ابن میمون برخلاف ابن کمونه، از منظر اخلاقی نیز به این موضوع نگریسته، و ماده را منشأ زشتی‌ها و معاصی، و صورت را منشأ نیکی‌ها و فضائل، و پیونددهنده بین انسان و خدا محسوب می‌نماید.2- هر دو فیلسوف ضمن آنکه وقوع حرکت در جوهر را نمی‌پذیرند، دربارۀ وقوع حرکت در کمّ و کیف، دیدگاهی نسبتاً مشابه دارند؛ چرا که ابن میمون در اطلاق مفهوم «حرکت» برای حرکت کمّی و کیفی، از اهل لسان متابعت نموده، و حرکت در ایندو را محسوس نمی‌داند. حتی ابن کمونه پا فراتر نهاده و صریحاً حرکت در کمّ و کیف را نفی می‌نماید.3- ابن کمونه اطلاق «وجود» بر ممکن و واجب را به اشتراک معنوی و به نحو مشکّک دانسته، اما ابن میمون استعمال آن را به اشتراک لفظی می‌داند.4- برخلاف ابن کمونه که مفاد قاعده «الواحد» را پذیرفته و حتی فحوای آن را قریب به وضوح می داند، ابن میمون، مفاد این قاعده را کافی برای توجیه تکثّر و تنوّع میان افلاک و کواکب ندانسته ، و لذا بر نقش اراده و اختیار خداوند – و نه ضرورت علّی معلولی- در جریان خلقت عالَم تأکید می‌ورزد.خداشناسی: ایندو فیلسوف معتقدند که صفاتی برای خداوند تحقق دارد که عین ذات اوست؛ اما ابن میمون بر خلاف ابن کمونه، معرفت به این صفات را صرفاً به نحو سلبی، جایز می‌داند.بعلاوه، با توجه به اینکه هر دو متفکر، مستظهر به افکار حکمای قبل از خود بوده و همچنین، بعد از آندو نیز با جریانات مهم فلسفی و کلامی مواجهیم، لذا تلاش شده تا مبانی فکری آندو، و میزان تأثّرشان از فضای حاکم بر الاهیات و اندیشه اسلامی در آن عصر، و موارد تأثیرشان بر اندیشمندان بعدی نیز تبیین گردد.

عدل علوی که دربردارنده عدالت فردی و اجتماعی و اقتصادی است از مباحث مهم دین مقدس اسلام ، به نحوی که مهم ترین منبع آن قرآن و سنت بیان شده است، لذا دین مبین اسلام با قوانین متعالی خود روح تازه ای بر کالبد عدالت دمیده و در میان فرقه های مختلف اسلامی، به خصوص شیعیان امام علی(علیه السلام) را که اولین امام آنها است مظهر عدل و عدالت خواهی معرفی کرده است. به نحوی که در نهج البلاغه، عدالت اجتماعی را یک فلسفه و یا نظریه ی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی می داند که کمتر به آن پرداخته شده است. از دیدگاه امام علی (علیه السلام) عدالت از ارکان ایمان و در رأس همه ی ارزشهای اسلامی است و حکومتی که بر پایه ی عدالت بنا شود، ماندگار، مردمی و بر حق است. آن حضرت ملاک عدالت را در رضایت عموم می داند و در اجرای آن عواملی از قبیل حاکمان عادل و متقی، نظارت بر صاحب منصبان، رعایت حقوق متقابل مردم و حاکمان و ساده زیستی آنان را موثر می داند. از این رو، نوشتار حاضر به بررسی ارکان عدالت در اندیشه علوی پرداخته، تا راهگشایی باشد برای انسان هایی که جویای درک واقعی این مهم هستند و برای رسیدن به مدینه فاضله و جامعه عدل گستر تلاش می نمایند.واژگان کلیدی: امام علی، عدالت علوی، قرآن، حدیث.

یکى از مسائل مهمى که امروزه در عرصه فقه اجتماعى موردتوجه قرارگرفته است، سوال از حرکت‌هاى نامتعارف در عزادارى اهل‌بیت (علیهم‌السلام) است.باور بسیارى بر آن است که هر عملى که به‌قصد عزادارى صورت گیرد، شرعیت لازم را دارد و عزادارى امام حسین (ع)، از همه حرمت‌ها استثناء مى‌باشد. ازاین‌رو، طبق این باور قمه زنى و برخى اعمال نامتعارف مانند لطمه زدن فى حد نفسه و ماوراى شرایط موجود جامعه حلال است. به عبارتى حکم اولیه آن حلیت است و اگر برخى از مراجع آن را تحریم کرده‌اند، صرفاً به جهت شرایط خاص سیاسى دنیاى اسلام است.در ادامه بحث و بعد از پاسخ به سوالات و شبهات مخالفین، حرمت آن‌ها را ازاین‌جهت نیز ثابت کرده است.در این پایان‌نامه تلاش شده است تا معضلات مجالس عزاداری اهل‌بیت (ع) شناسایی شوند و بعدازآن به راهکارهای کلی، ساختاری و محتوایی پرداخته شود تا بتوانیم آسیب‌های فقهی مجالس عزاداری اهل‌بیت (ع) را از بین ببریم و یا حداقل کمتر کنیم.با توجه به آسیب‌هایی که در مجالس عزاداری اهل‌بیت (ع) روند رو به رشدی پیداکرده است و هرسال نسبت به سال گذشته تفاوت‌هایی از حیث شیوه و محتوا انجام می‌گیرد، بدین‌صورت که اکاذیب نیز داخل در مداحی‌ها شده و اشعار بسیار سطح پایین در مدح و وصف اهل‌بیت(ع) خوانده می‌شود. آسیب‌هایی همچون خرافات تا جایی که غنا و موسیقی نیز در حال ممزوج شدن با سبک مداحی‌های عصر حاضرشده و از کمتر مداحان عزیز دیده‌شده که از موسیقی و سبک‌های موسیقی پاپ و ... استفاده نکنند؛ و همچنین مراسم‌های قمه‌زنی که تا حد زیادی منجر به وهن مذهب شیعه شده و استفاده از ادواتی که مردم در عزاداری‌ها استفاده می‌کنند که سبک و روش عزاداری‌ها نسبت به عزاداری‌های اصیل مذهب شیعه کاملاً تفاوت پیداکرده گرچه با این‌همه شاهد عزاداری‌های اصیل هستیم ولی هنوز در این موارد بسیار جای کار دارد. لذا ضروری دانستیم به بحث آسیب‌شناسی فقهی مجالس عزاداری مجالس اهل‌بیت (ع) پرداخته، دنبال راه کارهای آسیب زدایی آن‌ها باشیم.آسیب‌هایی که می‌تواند مجالس عزاداری اهل‌بیت (ع) را تحت شعاع قرار دهد، آفاتی هستند که محتوا و شکل مجالس عزاداری اهل‌بیت (علیهم‌السلام) را به چالش کشانده‌اند.لذا سعی برآن است تا در ابتدا شناخت کلی نسبت به آسیب‌هایی که مجالس عزاداری اهل‌بیت (ع) با آن‌ها روبرو هستند داشته باشیم.

چکیده گرایش های منحرفانه درجامعه وپای بندی افراطی وباورهای غلط ونادرست به سنت ها وعقاید گذشته زمینه های شناخت وتوجه به دعوت انبیاء را از میان برداشته وزمینه ساز موانع تبعیت مردم از انبیاء وائمه حق می گردد، وبستر انحراف جامعه ودوری مردم از دین را فراهم می سازند.دعوت همگانی انبیاء واولیاء حق، هرچند مبتنی برجذب وجلب افراد حقیقی واصلاح آنان در جنبه اعتقادی واخلاقی وپاره ای ازامور تکلیفی به انجام می رسد. اما در دو امر مهم دعوت فردی واجتماعی به سرانجام می رسد.بدون شک کفر به خداوند، نبوت وامامت مانع اصلی حق شنوی وپیروی از حق است وراهکاری جز ایمان به آنان وجود ندارد. مسلما عدم پذیرش ایمان انکار معاد وعالم غیب را بدنبال خواهد داشت. امادربعد روانشناختی یکسان پنداری انبیاء الهی وامامان معصوم: را بامردم دیگر نیز امری ناپسند وغلط بوده که خود مانع عظیم درپیروی از حق است. ودراین راستا دنیا طلبی خودپرستی سنت ها وعادات غلط هرکدام زمینه ساز ومانع از تبعیت می باشند. درامور اجتماعی، اختلاف ومقابله با دعوت انبیاء عامل مهم ومانع بزرگ برسر راه تبعیت مردم قراردارد، که بعضی از این اختلاف ها عبارت اند از: سنت های مبتنی برشرک، ابتدایی بودن جوامع وفقدان تعقل وخرد ورزی، تجمل گرایی وخالی بودن از معنویت ورواج لذتهای تهی دنیوی، وقتی باتعقل وتفکر الهی به مسئله می پردازیم درمی یابیم غالب این موارد ناشی از شرک وبی ایمانی است که ارمغانش کفر است وراه برون رفت ازآن ها ایمان الهی است که برای رسیدن به آن راههای مختلفی وجود دارد ازجمله: تغییر نگرش توجه به الگوهای معنوی بیداری فطرت وخردورزی وروی آوردن به عادات پسندیده، تغییر سنت های اجتماعی ومبارزه باخرافات ومکاتب الحادی وایجاد موقعیت های اجتماعی مبتنی برحقیقت گرایی.

آنچه پیش‌رو دارید رساله‌ای در زمینه بررسی قصص انبیاء در قرآن و عهدین است که در دو فصل تنظیم شده است. فراز اول در بیان کلیات قصه از جمله معرفی کتب عهدین، تفاوت قصه در قرآن، عهدین و یادکرد انبیاء و سیر تاریخی و جغرافیایی انبیاء مذکور در قرآن و عهدین، اعتبار و حجت قرآن، تورات و انجیل، شیوه بیان و ویژگیها و اهداف قصه در قرآن می‌باشد. در فراز دوم، قصص بیست و پنج نفر از انبیایی که در قرآن ذکر شده‌اند به ترتیب تاریخی بیان شده و مقایسه‌ای بین آنچه در قرآن و عهدین آمده انجام شده است. در این فصل به ویژگیهای شخصی و شخصیتی و رابطه پیامبران با اقوام خویش و حوادث مهم دورانشان و وجوه اشتراک و اختلاف آنچه در قرآن و عهدین آمده پرداخته شده است.

چکیده رسالهتفسیر قرآن نیازمند ابزار و منابع تفسیری معتبر است یکی از منابع مهم تفسیر قرآن ، احادیث و روایاتى است که به طریق معتبر از پیامبر اکرم(ص) و امامان معصوم(ع) نقل شده اند. مولى حاج سلطان محمّد گنابادى درتفسیر «بیان السعاده فى مقامات العباده» ، ازروایات معصومین (ع) بهره های فراوانی برده است. این روایات به علت عدم ذکر منابع آن‌ها و تأثیر اندیشه های خاص بر نوع برداشت های وی از جهتاعتبار و میزان دلالت، نیازمند بررسی و کنکاش بیشتر است. در این رساله، بخشی از روایات که با مسئلهنقش و آثار امامت مرتبطمی باشند اعتبار یابی و بررسی دلالی شده‌اند. در بحث اعتبار، اکثر روایات مورد بررسی معتبر بوده. در بحث تقطیع، گر چه تعداد زیادی از روایات به صورت تقطیع شده، نقل شده اند ولی این امر مضر به معنا و مفهوم روایات تشخیص داده نشد. از جنبهدلالی اکثر برداشت های مولف جنبه تاویلی و عرفانی داشته واز باب تطبیق عنوان عام بر مصداق خاص به حساب می‌آیند. کلید واژه ۱- تفسیرقرآن ۲- روایات ۳- امامت ۴- بیان السعاده ۵- اعتبار یابی ۶- بر‌رسی دلالی ۷- سلطان محمد گنابادی

چکیدهدر این پایان‌نامه نظریه غزالی و اظهارات پراکنده وی با محوریت چگونگی معقول بودن گزاره‌های دینی، بازسازی شده است. پس از بیان معانی گوناگون معقولیت و حیطه‌های گوناگون معقولیت که عمدتاً به دو حیطه معقولیت استدلالی و غیر استدلالی قابل تقسیم است، فقراتی از سخنان و روش غزالی که با حیطه‌های معقولیت ـ عنوان شده در کلیات ـ قابل انطباق است، گردآوری شده است. در مقام داوری و جمع‌بندی در میان اظهارات به ظاهر متناقض غزالی، ابتدا این اظهارات را با توجه به عامل زمان مورد بررسی قرار داده‌ایم. در این میان روشن شد که اظهارات غزالی قبل از تحولات روحی و فکری صرفاً در مقام نقد و نقض روش جویندگان مختلف حقیقت بوده است و وی در تمامی دوران حیات فکری خود (چه قبل از خروج از نظامیه و چه بعد از آن) تنها یک روش را در وصول به حقیقت کاملاً کارآمد می‌دیده است که همان روش صوفیه است. اما اینکه غزالی در آخرین آثار خود نیز روش‌های مختلف و متنوع جویندگان حقیقت همانند روش استدلالی و یا حتی تقلید کورکورانه عوام را ـ البته با شرایطی ـ معتبر و مکفی می‌داند ناشی از یک آموزه بسیار مهم در میان صوفیه یعنی به رسمیت شناختن تیپولوژی و تفاوت میان انسانهای گوناگون است. در جمع‌بندی، غزالی گزاره‌های دینی را معقول می‌داند، اما این معقولیت مراتب و درجاتی دارد که ناظر به تفاوت انسانهاست. اگر چه کاملترین نوع توجیه گزاره‌های دینی مبتنی بر ادراکات و مکاشفات صوفیانه است. واژه‌های کلیدی:‌عقل گرایی، ایمان گرایی، بنیان‌انگاری، معقولیت، تیپولوژی

تکیه‌گاه تعلیم و تربیت اسلامی عمل است ، اسلام بشر را متوجه می‌کند که سرنوشت او را عمل تعیین می‌کند، این طرزتفکر واقع بینانه و منطقی و منطبق با ناموس خلقت است . وقتی ملیتی فهمید سرنوشتش بدست خودش می‌باشد آن وقت متوجه عمل و نیروی خویش می‌شود، متوجه اینکه هیچ چیز بدردش نمی‌خورد مگر عملش ، این خودش یک عامل بزرگی است برای حیات ، از طرفی اهمیت عمل، بیش از آنکه به اندازه و مقدار آن مربوط باشد، به چگونگی آن ارتباط دارد. این است که عمل خالص درست استواری که با نیت خالص و با پرهیزگاری و هدفداری انجام پذیرد، ارزشمند و گرانبهاست ، هرچند اندک باشد و عمل تهی از صلاح و خلوص و استواری و آمیخته به ریا و تظاهر هرچند زیاد باشد، چیزی محسوب نمی‌شود، به همین جهت در قرآن آمده است : "ایکم احسن عملا" .. کدام یک کار بهتری می‌کنید، و به جای آن نگفته است " اکثر عملا" - کدام یک کار بیشتری می‌کنید" . پس چیزی که به عمل ارزش و کرامت می‌بخشد و آن را بالا می‌برد، جوهره و کیفیت آن است . و آنچه که به عمل انسانی شکل می‌دهد نیت اوست که از اعتقاداتش برمی‌خیزد، قرآن می‌فرماید: "کل یعمل علی شاکلته" بگوهر کس طبق روش و خلق و خوی خود عمل می‌کند، لذا گاهی نیت را به خود عمل تفسیر نموده و گاهی آن را برتر از عمل دانسته‌اند، بهرحال خط "عمل" منشعب از خط "نیت " است . عمل صالح عملی است بجا و ثمربخش و رشددهنده فرد و جامعه بسوی کمال نهایی، و مسلم است آنکه بخواهد عملش صالح باشد باید از شناخت همه جانبه‌ای برخوردار باشد، زیرا ممکن است انسان مومن ولی بی شناخت عملی را انجام دهد که به خیال خود صد درصد صالح است ، لیکن از آنجا از شناخت و آگاهی بی‌بهره بوده است این عمل بیجا صورت گرفته و عمل فاسدی انجام شده است . بنابراین عمل صالح یک مفهوم کلی است که در شرایط گوناگون و زمانها و مکانهای مختلف شکلهای متفاوت به خود می‌گیرد، زیرا دارای یک بعد نیست که با توجه به رویدادهای گوناگون اجتماعی بصورت یکنواخت و تکراری انجام گیرد، بلکه دارای ابعاد گوناگون است که در برابر پدیده‌های مختلف چهره‌های گوناگون می‌یابد.