جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سوره توبه نهمین سوره قرآن کریم است که بنابر نقل مشهور، در سال نهم هجری بر پیامبر (ص) نازل گشته و دارای 129 آیه می‌باشد. آیات این سوره را می توان به بخش‌هایی تقسیم‌بندی کرد. از جمله: آیات بیزاری جستن از مشرکان، آیات مربوط به ایمان حقیقی و انحصارش به ولایت خدا و رسولش، اشاره به داستان جنگ حنین، آیات مربوط به منافقین و ...... فریقین برای آیات این سوره اسباب النزول‌های مختلفی را ذکر کرده‌اند. با عنایت به اهمیت روایات اسباب النزول در آرای تفسیری، این پرسش مطرح می‌شود که پیرامون سوره توبه چه اسباب النزول‌های در کتاب‌های تفسیری و روایی مطرح شده است؟ این پایان نامه در صدد است با اتّخاذ روش توصیفی- تحلیلی، پس از معرفی تفصیلی سوره توبه، دیدگاه مفسران شیعه و اهل سنت را راجع‌به اسباب النزول آیات مختلف این سوره مورد بررسی و تحلیل قرار دهد و دیدگاه صحیح را مشخص نماید. در ضمن میزان تأثیر روایات اسباب النزول بر آرای تفسیری که از سوی مفسران فریقین صادر می شود، نیز مورد بررسی قرار می گیرد. دستاوردهای حاصله از پژوهش حاکی از این مطلب است که با توجبه به حجم انبوه روایات اسباب النزول سوره توبه، از نظر شیعه تنها روایاتی مورد پذیرش اند که از معصومین (ع) با اسناد صحیح نقل شده باشند و اهل سنت نیز تنها روایاتی را می پذیرند که مطابق با سیره رسول خدا (ص) و کلام صحابه باشد. روایات اسباب النزول آیات مختلف این سوره، تأثیر بسیاری بر رأی نهایی مفسران نهاده است تا حدی که در برخی موارد، روایات اسباب النزول، جزو ابزار مفسر جهت صدور آرای تفسیری است و بدون روایات اسباب النزول، نظر قطعی در تفسیر آیهمشکل است.کلیدواژه‌ها: قرآن کریم، سوره توبه، اسباب النزول، شیعه، اهل سنت، تفسیر.

چکیدهبا ظهور فیزیک کوانتومی در اوایل قرن بیستم، نه تنها پایه های فیزیک کلاسیک (نیوتنی) به لرزه درآمد و بسیاری از اصول آن در جهان زیراتمی ناکارآمد تلقی شد؛ بلکه تحولاتی اساسی در جهان بینی مادی سنتی و مرسوم پدید آمد که تا به امروز در محافل علمی و فلسفی مورد بحث می باشد. نظریه ی کوانتومی، سه اصل مهم موجبیت، تحویل پذیری (جزءنگری) و واقع گرایی را که سالیان دراز زیر بنای فکری فیزیکدانان به شمار می آمد، زیر سوال برد و انقلابی عظیم در حوزه ی علوم تجربی به پا نمود. دستاوردهای جدید در عرصه ی فیزیک کوانتومی و شباهتهای آن با پاره ای آموزه های ادیان شرقی و نظامهای عرفانی آنها، نقطه ی عزیمتی شد تا فیزیکدانان برجسته ای همچون شرودینگر، ویگنر و بوهم به مطالعه ی تعالیم جهان شناختی و مابعدالطبیعی شرقی علاقه نشان داده و در جستجوی امر قدسی، حتی در فیزیک جدید، یعنی قلب علم در دوران مدرن برخیزند. در این راستا، پژوهش حاضر تلاش دارد تا با طرح اصول و دستاوردهایفیزیک کوانتومی و آموزه ها و مفاهیم اساسی دین و عرفان دائویی به تبیین پاره ای از این شباهتها و همسویی ها بپردازد. از آنجا که این قیاس، قیاسی فراتاریخی و فرازمینه ای است، به منظور اجتناب از درافتادن در ورطه ی ساده انگاری و فقدان دقت علمی، ساختار بنیادی هر دو جهان بینی، به صورت مستقل و روشن، تبیین شده است و سعی بر این است که از ورود به جزئیات رهزن و غیرسودمند پرهیز شود و سپس این قیاس در قالب تأملاتی در مقارنه ارائه شود. نتایج این بررسی حاکی از آن است که در طرح جهان شناسی دائویی، عوالم غیب و شهود یا رویا و حقیقت، با دو ساحت عالم زیراتمی یا کوانتومی و عالم ماکروسکوپیک یا جهان مشهود، قابل مقایسه می باشد. عدم تمایز، نفی فردیت و لامکانی، درهم ریختگی و همچنین تبدل و تحرک دائم، از ویژگیهای مشترک ساحت رویا و سطح کوانتومی است.علاوه بر این، لزوم کل نگری – فراتر رفتن از بررسی اجزاء و توجه به متغیرها و مولفه های پنهان– در توجیه و تبیین صحیح رفتار یک سامانه، بروز رفتار متفاوت و گزینش گرایانه ی ذرات زیراتمی -موجی یا ذره ای- در حضور ناظر، تبادل اطلاعات و شعورمندی ذرات زیراتمی و همچنین ماهیت دوگانه، اما مکمل گونه ی این ذرات در تکوین یک سامانه در فیزیک کوانتومی، شباهتهایی با جهان بینی وحدت وجودی عرفان دائویی و تجلی دائو در گستره ی آفرینش، تأثیر مثبت یا منفی عمل آدمی در دائوی طبیعت و تضاد تکمیلی یین و یانگ در قوام چرخه ی هستی، به ذهن پژوهشگر متبادر می سازد. لازم به ذکر است که در باب منشأ ایجاد عالم، عرفان دائویی از دائو به مثابه ی حقیقت متعالی و مطلق عالم سخن می گوید؛ درحالیکه فیزیک کوانتومی در مقام بررسی این ساحت از هستی برنیامده یا آنرا مسکوت گذاشته و تنها با اشاراتی چون منشأ پتانسیل کوانتومی یا خاستگاه اَبَر نظم درونی از آن یاد کرده است. کلمات کلیدی: عرفان دائویی، فیزیک کوانتومی، شعورمندی کائنات، یین و یانگ، تقلیل تابع موج، اصل مکملیت.

چکیده مفهوم «رزق» یکی از مهمترین مفاهیم در قرآن کریم می باشد. رزق (روزی) عطا و بخشش نافع ، پی‌درپی و همیشگی خداوند به تمامی مخلوقات است . این لفظ با توجه به شمار استعمال آن در قرآن کریم، از جایگاه ویژه‌ای در متن این کتاب آسمانی برخوردار است. این پژوهش، با هدف کشف لایه‌های معنایی واژه «رزق» در قرآن کریم، برخی روش‌های نوین معناشناختی را به خدمت گرفته و به تبیین مفهوم «رزق» و استخراج مولفه‌های معنایی آن از نص قرآن کریم پرداخته است. زیرا معناشناسی به دلیل به کارگیری نگاهی تحلیلی و موشکافانه به متن برای دستیابی به مفهوم حقیقی واژگان، روشی مناسب به نظر می رسد. در این راستا در پژوهش حاضر، 123 آیه‌ای که در بر دارنده لفظ «رزق» هستند ، با رویکرد هم‌زمانی ، مورد مطالعه قرار گرفتند و با تحلیل کاربردهای قرآنی این لفظ، واژگان «نفق» ، «طیب» و «اجر» به عنوان پربسامدترین هم‌نشین‌های «رزق» جهت کشف واژگان جانشین آن ، شناسایی شدند . آیات حاوی این واژه ها نیز بررسی و پربسامدترین هم‌نشین‌های هر یک استخراجو پس از تحلیل مولفه‌های معنایی آن‌ها ، این نتیجه حاصل شد که مفاهیم «مال» ، «حلال» و «اجر» به هسته معنایی رزق نزدیک تراند؛ از این رو می-توانند به عنوان جانشین «رزق» محسوب شوند. به این ترتیب «رزق» در قرآن کریم در نمود دنیویش مال حلالی است که مطابق با اقتضای فطرت مرزوق و نیاز او برای تداوم حیات ، از جانب خداوند عطاء می شود و در نمود اخرویش به عنوان اجر در برابر ایمان و عمل صالح افراد، به ایشان اعطاء خواهد شد. بر اساس دلالت صریح آیات اعطای رزق منحصر به خداوند است و انتساب آن به غیر او در اعتبار ثانویه قرار دارد. در قرآن کریم رزق تنها با اوصاف ارزشی قرین بوده و بر اساس دلالت بافت کلامی آیات، قابل تقسیم به دو نوع دنیوی (مادی) و اخروی (معنوی) است . رزق الهی اساساً طیب و حلال است و در قسم مادی با استعمال نادرست انسان ها می تواند شکل حرام به خود بگیرد. اعطای رزق از جانب خداوند طبق مشیت و علم او و در چارچوب سنت الهیِ بسط و قدر، مطابق با مصلحت بندگان صورت می پذیرد.

چکیده ندارد.

پدیده وحی و نبوت یکی از پایه های اصیل ادیان الهی توحیدی است. و از جملهاز آموزه ها و مفاهیم دینی هستند که بیش از هر مفهوم دیگری مورد تحلیل بررسی قرار گرفت، و چیستی و چگونگی وحی همواره مورد سوال بشر بوده است. در این گفتار با کنکاش در آثار دو اندیشمنداسلامی یعنی فارابی و علامه طباطبایی به عنوان نمایندگان فیلسوف عقل گرا و فیلسوف نقل بر مستندات آیات قرآنی، نظریه وحی و نبوت مورد بررسی تطبیقی قرار می گیرد. در این مقال در پی آنیم که با وجود افتراقات این دو فیلسوف چه اشتراکاتی در نظریه وحیانی آنها وجود دارد؟ ازنظر فارابی نبی پس از رسیدن به مرحله عقل مستفاد با عقل فعال متحد می شود و بین او و عقل فعال واسطه ای نیست، در نتیجه معارف از عقل فعال به او افاضه می شود، این افاضه همان وحی است. به نظر علامه طباطبایی ادراک و تلقی نبی از غیب، همان است که در زبان قرآن وحی نامیده می شود و آن حالتی که انسان از وحی می گیرد، نبوت خوانده می شود. و تلقی علامه از وحی و نبوت مبانی وجود شناسی، معرفت شناسی، و انسان شناسی، و نظام فکری ام مبتنی است. و رایطه خاص میان خدا و فرشته وحی و نفس پیامبر از دسترس کامل علم حصولی ما به دور است. بنابراین، در هر دو نظریه وحی دسترسی به عالم غیب است و غیب همان معارف الهی است که از جنس شهود و علوم حضوری استو پیامبر به آن دسترسی پیدا می کند، بنابراین در هر دو نظریه، وحی را موهبتی الهی می دانند و عقل در هر دو موضوعیت دارد.

مجموعه مناظرات امام رضا علیه السلام از جمله منابع غنی شناختی است که از دید بسیاری از اندیشمندان، فلاسفه و مفسران مغفول مانده است و یا بررسی هایی در حد گزارش و مختصر بر روی آن صورت گرفته است؛ در حالی که این مناظرات نیاز به تحقیقاتی جامع و گسترده در علوم گوناگون دارد. مناظره امام رضا علیه السلام با سلیمان مروزی از مناظرات ارزشمندی است که از چندین بعد قابل تعمق و مداقه است. در این مناظره از یک سو وجود مبارک امام رضا علیه السلام در جایگاه امامت و عصمت و در سوی دیگر متکلم بزرگ خراسان است که به جهت جدیت او در پیروزی و لجاجتش گفتگیی منحصر به فرد را رقم زده است؛ بنابراین این گفتگو از بعد تربیتی و روانشناختی دارای بطون و لایه های جدید و جالب توجهی است که می تواند از ارتباط و بحث های کلامی باشد که تا حد توان بر کشف و شناخت این لایه ها کوشش شده است. اما بعد فلسفی و کلامی آن به دلیل موضوعاتی که بدان پرداخته شده است بسیار مهم و البته دارای نقاطی مبهم است.این موضوعات شامل بداء و اراده است که تمرکز این تحقیق برقسمت اراده می باشد. اراده از موضوعات چالش برانگیزی است که همیشه در مورد آن اختلاف آراء وجود داشته و دارد؛ لذا تلاش گردیده است شرحی اجمالی و در عین حال جامع بر این قسمت از مناظره ارائه گردد و نیز دیدگاه حقیقی آن امام همام و نقاط اختلاف آن با رأی فلاسفه مطرح و تبیین گردد.

داستان رویارویی حضرت موسی و جناب خضر (علیهماالسلام) حکایتی واقعی همچون دیگر قصص قرآنی است که هدایت‌گر راه معرفت به خدا و انبیای الهی (علیهم‌السلام) و شناخت طریق حقّ می‌باشد.پایان‌نامه حاضر با هدف شناخت مهمترین نکات تفسیری و تأویلی داستان موسی و خضر (علیهماالسلام) در قرآن با تطبیق بر آیات و روایات معصومین (علیهم‌السلام) تنظیم و تدوین شده است. نکات ارزنده تفسیری این داستان را می‌توان در موضوعاتی همچون ولی‌شناسی، امام‌شناسی، امتیاز و برتری علمِ خاصِّ لدنّی حضرت خضر نسبت به حضرت موسی (علیهماالسلام)، معلّم‌شناسی حضرت موسی (علیه‌السلام)، تأکید بر صبر و استقامت و رعایت ادب و تواضع در همراهی با اولیای الهی و تأکید بر ولایت‌پذیری برای مرشد و سالک طریق حقّ دانست.در بیان تأویلی داستان مزبور نیز آموزه‌های مرتبط با مباحث امامت که از مبانی اعتقادی شیعه می‌باشد، استنباط می‌گردد، نظیر افاضه علمِ خاصِّ لدنّی از ناحیه خداوند به اولیای برگزیده خویش، اثبات مقام ولایت، وجود رجال‌الغیب و حکومت خفیّه الهی در هر زمان و در عصر غیبت و ظهور آخرین حجّت الهی (ارواحنا له الفداء).

چکیده رساله/پایان نامه :دانش روان‌شناسی رابطه مستقیمی با دین دارد. به همین سبب بنیان‌گذران این دانش، همواره به بررسی مسأله دین و تأثیر آن بر روان انسان پرداخته‌اند. از میان آنان می‌توان از ویلیام جیمز آمریکایی و کارل گوستاو یونگ سوئیسی نام برد. در این پژوهش، با مطالعات متعددی که در حوزه اندیشه‌های این دو روا-شناس انجام گرفت به بیان دیدگاه هر یک از آنان در باب اصول روان‌شناسی، منشأ دین، تعریف دین، تجربه دینی و کارکرددین پرداخته شده است.بر این اساس، در اصول روان‌شناسی تاکید هر دو بر ناحیه ناخودآگاه روان انسان است. در باب منشأ دین جیمز به دنبال منشأ دینداری در ناحیه نیمه هشیار روان آدمی است و یونگ منشأ دین را در ناحیه ناخودآگاه جمعی و محتویات آن (کهن الگوها) دنبال می‌کند. در حوزه تعریف دین هر دو روان‌شناس دین را امری قدسی، بلاواسطه، واقعی و ... می‌دانند و دارای رویکردی جوهری به دین می‌باشند. در موضوع تجربه دینی، جیمز از دو گونه تجربهدینی و عرفانی سخن می‌گوید ولی یونگ تنها از تجارب دینی. در باب کارکرد دین، هر دو روان‌شناس نگاهی مثبت به دین داشته و آن را سبب سلامت روان آدمی می‌دانند.

چکیده ندارد.

کتاب"تجریدالعقائد" مهمترین کتابکلامی شیعه استو شرحهای متعدددی توسط فیلسوفان و متکلمان اسلامی اعم از شیعه و سنی بر آن نوشته شده است . یکی از مهمترین شرح‌های آن "شرح تجریدالعقائد" قوشچی استکه اکثرا به نقد آرای خواجه پرداخته است ، تعداد زیادی علمای متاخر از قوشچی نیز به نقد کلماتعلاءالدین قوشچی پرداخته‌اند که علامه شمس‌الدین‌محمدخفری از جمله آنان استو از علمایقرن دهم بوده که حلقه واسطه‌ای بین تفکر فلسفی مشاء و حکمتمتعالیه ملاصدرا استو به همین جهتمطالعه آثار او برای بهتر فهمیدن اندیشه‌های صدرالمتالهین مفید است . این کتابتاکنون خطی بوده و به زیور چاپآراسته نشده استلذا این حاشیه "حاشیه علامه خفری بر شرح تجرید فاضل‌قوشچی" را براساس3 نسخه از آن تصحیح نمودم. نسخه ب : شماره (427) از کتابخانه آستان قدسرضوی. نسخه ج: ش(458) از کتابخانه آستان قدسرضوی. نسخه د: ش(3300) از کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران. روشتصحیح نیز اینگونه بود که قدیم‌ترین و کم غلطترین نسخه - یعنی نسخه شماره (458) کتابخانه آستان قدسبا علامترمزی "ج" - را اصل قرار داده و آنرا در متن آوردم و با سایر نسخه‌ها مقایسه نموده، آنچه که مسلما غلط واضح بوده استبه عنوان نسخه بدل نیاورده و سایر اختلافاترا در پاورقی منعکسنمودم. در مواردی که معلوم بود یکنسخه بدل بهتر از متن استو بطور قطعی ثابتشد، آن را در متن آورده و عبارتنسخه اصل را در پاورقی اشاره کرده‌ام. همه اقوال و سخنانی را که علامه خفری نقل کرده به منابع اصلی آن ارجاع داده و در نهایتیکمتن تصحیح شده از کتابخفری ارائه نمودم. و در مقدمه نکته‌های مهم کتابخفری را به همراه زندگینامه او و خواجه و قوشچی بیان کردم.