جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حدیث شریف من عرف نفسه در جوامع روایی از نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) و امیرالمومنین و امام صادق(علیهما السلام) نقل شده و مشهور بین فریقین است، و آیات و روایات زیادی نیز موید این حدیث هستند که با در نظر گرفتن کثرت احادیث مشابه می‌توان تواتر معنوی آنرا ادعا کرد. پیش از اسلام نیز این حدیث مطرح بوده و در صحف ادریس(ع)آمده است. لفظ «عرف»فعل ماضی و فعل ماضی دلالت بر تاکید و قطعیت وقوع متعلق خود می‌کند و خصوصا که با «قد»تحقیق آمده و تاکید آن را بیشتر می‌کند. نفس در حدیث شریف یعنی«من»خود درون انسان و ضمیر نفسه را اگر به«من»برگردانیم یعنی هر کس خودش را بشناسد خدایش را شناخته است. و اگر مرجع ضمیر را پیامبر بدانیم چنانکه در تقریر انسان کامل بیان شده یعنی هرکس پیامبر را که اولی بالمومنین من انفسهم است بشناسد رب او را خواهد شناخت. منظور از رب در حدیث شریف ذات حق متعال نیست، بلکه رب در اصطلاح عرفان یکی از اسماء الهی است. و عرفا معتقدند که ذات الهی برای احدی قابل شناخت نیست. عرفا تقریرهای زیادی را از حدیث ارائه داده‌اند که هر کدام مرتبه‌ای از حدیث شریف را بیان می‌کند. از جمله این تقاریر می‌توان به تقریر نقص و فقر؛ جامعیت و استخلاف؛ انسان کامل؛ مرئاتیت؛ جمع بین تنزیه و تشبیه؛ و در نهایت عینیت را اشاره کرد.