جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعات قابل توجه علم تاریخ، ورود روان شناسی مخصوصا روان شناسی شخصیت به عرصه مطالعات تاریخی است که می تواند به بررسی شخصیت رهبران بزرگ و موثر هر انقلاب در رخدادهای آن بپردازد. بدون مطالعه شخصیت رهبران انقلاب، نمی توان به عمق و گستره هر انقلاب دست یابید. با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، به اهمیت نقش رهبر انقلاب اسلامی امام خمینی(س) به عنوان شخصیت تاثیر گذار پی خواهید برد. همچنین زمانی می توان به نتایج بهتری رسید که شخصیت این رهبران انقلاب های جهان با شخصیت رهبر انقلاب اسلامی ایران مورد مقایسه قرار گیرد. موضوعاتی نظیر شخصیت و چهارچوب مفهومی آن و توضیح مؤلفه های اصلی شخصیت مثل دانسته ها، خواسته ها، داشته ها، اندیشه ها، اراده، هیجانات، شایسته ها، موقعیت ها، انتظارات، نگرش ها موجب می شود به یک درک بهتری از شخصیت دست یافته و در کنار آن به مطالعه زندگی و شخصیت رهبرانِ مهمترین این انقلاب ها در روسیه، چین، کوبا و انقلاب اسلامی ایران پرداخته و جریانات و حوادث مرتبط با این رهبران را مشخص نموده و در پایان به مقایسه این شخصیت ها و مؤلفه های آن با امام خمینی رهبر انقلاب اسلامی ایران می پردازد. نتیجه این که امام خمینی(س) با شخصیت ممتاز خود توانست با نقش و جایگاه بالاتر در مبارزه قبل از انقلاب و رهبری بعد از آن، و در عمل، مؤلفه های شخصیتی بهتر و مناسب تری را با توجه به دین مبین اسلام و اخلاق و عرفان اسلامی و همراهی مردم به خود اختصاص دهد.

عنوان تحقیق « بررسی مبانی و روشهای قرآنی استاد مطهری در مباحث اعتقادی » می باشد. این تحقیق در سه فصل تهیه شده که : فصل اول، مروری گذرا برزندگی و شخصیت عقیدتی استاد فقید می باشد. فصل دوم، زوایایی از ابعاد اخلاقی استاد را با استنادات قرآنی متناسب با آنها بررسی می کند که این خصلتها ، پشتوانه ای قوی برای استاد بودند که تأثیر کلام و عمل ایشان در مخاطبان را در مباحث اعتقادی ، تقویت و پشتیبانی می نماید . این ابعاد مختلف اخلاقی قرآنی ، گاه از زبان دیگران و افرادی مانند دوستان ، آشنایان ، شاگردان استاد ، علماء ، شخصیت های برجسته مملکت و گاه از سخنان خود استاد برآنها استناد شده استگاهی در بین این بخش ها ، نقد وبررسی و نتیجه گیری منصفانه صورت گرفته است . فصل سوم ، سه روش تبلیغ استاد را که الهام گرفته از متن قرآن است موردتوجه و بررسی قرار می دهد در اینجا نیز ، ترتیب کار چنین بوده که ابتدا مبانی و استنادات آیات متناسب با هر شیوه تبلیغی ، آورده شده سپس به چند روایت ، در این موضوع ، پرداخته شده و بالاخره ابعاد مختلف هر شیوه در حیطه مباحث اعتقادی ، در آثار استاد شهید ( ره ) مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است . در این فصل نیز همچون فصل قبل ، سعی شده ، هم از نقل و قولهای دوستان ، آشنایان شاگردان استاد ، اساتید بزرگوارایشان و شخصیت های برجسته مملکت آورده شود و هم سخنان مستقیم و غیر مستقیم استاد ، از میان آثار خودشان بعنوان شاهد مثال هر شیوه تبلیغ، نقل شود . اینفصل، گسترده ترین و اصلی ترین بخش تحقیق است. این روشهای تبلیغ ، پیرامون مباحث اعتقادی(توحید،نبوت،معاد،عدل امامت )وبرخی فروعشان، بررسی شده اند نه خارج از آن .

تاریخ اسلام چند دهه بعد از عصر پیامبر اسلام(ص) توسط مسلمانان به رشته تحریر درآمد، نیازجامعه اسلامی به دانستن روش و سیره پیامبراسلام(ص)برای استفاده درمسائل مستحدثه و علاقه مردم به آگاهی شرح زندگی وجنگهای رسول اکرم(ص) سبب توسعه این دانش گردید. مانند هر متن تاریخی دیگر گذشت زمان، تأثیر حکومتها، تأثیر اطلاعات، اعتقادات، سلایق و علاقه نگارندگان و تأثیرپذیری از فرهنگ ملل جدیدی که به حوزه جامعه اسلامی وارد شده بودند و ... سبب تفاوت‌هایی در بین این متون گردیده است.لذا مقایسه متون تاریخی صدر اسلام با تنها متن بدون تحریف و قابل قبول همه مسلمین که اطلاعات دست اول را در مورد عصر پیامبر (ص) دارد یعنی قرآن، می‌تواند برای نقد و بررسی مطالب کتب تاریخی بسیار مفید باشد.در این پایان نامه با مقایسه تعدادی از کتب اولیه تاریخی مربوط به صدر اسلام با قرآن کریم و بعضی از تفاسیر موجود این مطلب آشکار می‌شود که بعضی از کتب تاریخی متقدم نگاشته شده درباره صدر اسلام قابل تأمل و بررسی دقیق‌تر است.عده‌ای از مورخین اسلامی خاصه در نقل مطالب معطوف به تقدس که دارای تمثیلات بسیار نیز می‌باشد، از واقعیات قابل تطبیق با قرآن بسیار فاصله گرفته‌اند. این امر خاصه در کتاب شرف النبی (ص) که نویسنده آن تحت تأثیر فرهنگ و ادبیات ایران است به گونه‌ای بسیار روشن‌قابل ملاحظه است.

مسئله تربیت از ابتدای خلقت انسان مورد توجه بوده و امروزه نیز بسیاری از مشکلات بشری ناشی از نداشتن راه کارهای تربیتی مناسب و دوری از تربیت حقیقی می باشد . از آنجا که دین مبین اسلام دین همه پیامبران بوده و طبق نص صریح قرآن(آیه 19سوره آل عمران ) به عنوان کاملترین و تنها دین مورد قبول خداوند است لذا نگاه ها معطوف به « روش های تربیتی » اینمکتب می شود و بهترین معرفی هنگامی به وقوع می پیوندد که از «نمونه» که بالاترین و بهترین شخصیت آن مکتب می باشد ، استفاده نمائیم و او کسی نیست به جز پیامبر اعظم ، رسول ختمی مرتبت حضرت محمد صلوات الله علیه و آله که در قرآن (سوره احزاب آیه 21)از او به«اسوه حسنه » یاد شده است .از طرف دیگر به نظر محقق تربیت به مثابه « حفظ ، نگهداری ، مواظبت ، رسیدگی و پرورش » یک امانت است وطبق آیه 72 سوره احزاب چون انسان امانت خدا را پذیرفته لذا باید روزی در محضر خدا پاسخگو باشد که با « امانت او » چه کرده است؟ بر این اساس نیز می توان گفت باید بهترین الگو برای امانت داران عالم را شناسائی کرد . همانطور که حضرت محمد (ص) را حتی پیش از بعثت « محمد امین » می نامیدند لذا روشهای تربیتی ایشان علی الخصوص در بعد عملی آن می تواند به عنوانالگو در « باز گرداندن امانت داده شده به صاحبش که همان پروردگار جهانیان است » مطرح شود .در این جهت محقق بر آن شد تا « مسأله پژوهش » را در« خصوص تربیت عملی از منظر پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله » انتخاب نماید.با توجه به موضوع و اهداف تعیین شده ،در این تحقیق از روش کیفی ( استقرائی ) یا روش تحلیل محتوا یا روش توصیفی – تحلیلی استفاده شد و روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای است .پس از جستجو در منابعی همچون : قرآن کریم، نهج البلاغه، تفاسیر قرآن، کتب معتبر حدیث، سایت های اینترنتی و مقالات مربوطه ، مطالب در خصوص ابعاد مختلف زندگی آن حضرت در جنبه های شخصی و اجتماعی گرد آوری و دسته بندی صورت گرفت و هر بعد نیز تحت عناوین جزئی تر موردبحث قرار گرفت و خطوط کلی زندگی پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله نیز بیان شد.در پایان با توجه به مطالب مطرح شده در متن تحقیق به سوالات پاسخ داده شد و پیشنهادهایی برای کیفیت بخشی به امر تربیت همه جانبه افراد مطرح گردید.در این پژوهش ما به این نتیجه رسیدیم که :-

به منظور انطباق صفات امیرالمومنین علی(علیه السلام) با آیات مربوط به صفات مومنین در قرآن، ابتدا تعداد سی آیه شریفه که به معرفی صفات مومنین پرداخته بودند را با تفسیر عنوان نمودیم این آیات شریفه مانند نوری مسیر رسیدن به کمال را برای انسان روشن می سازد .در ادامه به ذکر برخی از آیات قرآن کریم پرداختیم که از نظر تفاسیر اهل سنت و شیعه بر فضائل حضرت علی (علیه السلام) دلالت دارند و در این راستا تأکید بر تفاسیر مهم اهل سنت بوده است لذا از تفاسیر بیشتری استفاده شده است تا اثبات ادعا بیشتر از دیدگاه غیر شیعه صورت گرفته باشد تا دستیابی به هدف با سهولت بیشتری فراهم آید.سعی شده اشتراکات ، روشن شده و افتراقات ، در حد توانایی تحلیل شودتا زمینه ای فراهم شود برای تحکیم پایه های اتحاد در میان مسلمانان، برای نیل به این هدف، حدود چهار تفسیر مهم شیعه مورد استفاده قرار گرفته است. عنوان فضائل مولی الموحدین علی (علیه السلام)از زبان آن دسته از افرادی که در زمان حیات ایشان مقابل حضرت ایستادند و از زبان غیر مسلمانان گواه انکار ناپذیری است که بر شخصیت وارسته و نمونه آن حضرت صحه می‌گذارد. بیان فضیلت و سیره عملی علی(علیه السلام)این حقیقت را آشکار می سازد که این انسان وارسته نمونه کاملامنطبق با کتاب آسمانی قرآن مجید است و این حقیقت را اثبات می کند که برای رستگاری دنیوی و اخروی تأسی به چنین الگوههایی در کنار قرآن کریم برای بشر کفایت می کند و در واقع بر این نکته مهر تأیید می‌زند که قرآن در کنار اهل البیت هدایتگر می باشد.

جلال الدین محمد مولوی ، بزرگترین شاعر و عارف قرن هفتم هجری استکه در مثنوی شریف خود، به موضوعات و مباحث گوناگون پرداخته است.به همین دلیل باهر رویکرد علمی که به مثنوی بنگریم به نتایج پرباری خواهیم رسید.جیمز کالینز ،استاد دانشگاه استانفورد آمریکا ، پژوهشگری است که در سال های اخیر در زمینه ی مدیریت نظریات نو و متفاوتی نسبت به نظریات مدیریتیگذشته ارائه کرده است که در مجموع ، شباهت ‌های زیادی با اندیشه هایمدیریت اسلامی دارد . پژوهش حاضر کهدر یازده فصل تدوینشده است ، به مقایسه ی نظریات کالینزدر کتاب "از خوب به عالی "و مولانا در " مثنوی " پرداخته و وجوه اختلاف و اشتراک نظر آن ها را بیان کرده است. دستآورداصلیپژو هش حاضراین استکه در بیشتر موضوعات مقایسه شده، مولانا بسیار عمیق تر و کامل تر از کالینز مباحث را مطرح کرده است و در این زمینه قدمهای بلند تری برداشته است.البته ایننکته شایان ذکر است که نمی توان با خواندن اشعار مثنوی مولانا ، او را یک نظریه پرداز علم مدیریت به طور کلیدانست اما اگر با توجه به نظریات مدیریتی کالینز نظریات مولانا را بسنجیم نظریات مدیریتی او جایگاه بالایی می تواند داشته باشد.اندیشه ی مدیریتی مولانا به شکلی است ؛که همه ی اقشار جامعه ی انسانی را مورد خطاب قرار می دهد اماکالینز همچو سایر پژوهندگان علم مدیریت تنها به یاری رهبران وسازمان ها می پردازد.مهم ترین مبحث کتاب کالینز رساندن شرکت ها به تعالی پایدار است. مولانا و کالینز هر دو سعی دارند به یاری انسان ها بشتابند و آن ها را ترغیب کنند که در مسیر تعالی قدم بردارند با این تفاوت که مولانا تعالی معنوی را مد نظر دارد و کالینز تعالی شغلی و سازمانی را که جزو تعالی مادی قلمداد می شود و البته منافاتی با تعالی معنوی ندارد و مقدمه و موید آن نیز تواند بود.مولانا علاوه بر اسبابی که کالینزدر موفقیت مدیران مطرح کرده است ،قضا و قدر ، توکل ، قدرت خداوند و دعا را در مسیر حرکت به سمت تعالی اثربخش می داند.مهم ترین ویژگی های رهبران سطح پنجم ( موفق‌ترین رهبران) که کالینز در کتاب خود بسیار بر آن تأکید می کند تواضع و اراده ی تزلزل ناپذیر است . مولانا علاوه بر رهبران همه‌ی انسان ها را دعوت به فروتنی و تواضع می کند . در واقع پیام اصلی مثنوی از پوست خود بیرون آمدن و رها کردن منیت و خودپرستی است .همچنین ، از داستان های مثنوی پیداست که رهبران مولانا اراده ای محکم نیز دارند .

در این رساله که با هدف بررسی عکس‌العمل رفتاری مردم در برابر دعوت پیامبر اکرم (صَلّی‌اللهُ‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم) و عوامل آن تنظیم شده است، با استفاده از روش‌های توصیفی و تبیینی؛ با مطالعه، تفسیر و تحلیل محتوای کیفی مباحث قرآنی، روایی، انسانی، تاریخی، اجتماعی و سیره، با رفتار مومنان، کافران، مشرکان، منافقان، و... مواجه شدیم. در رفتار شناسی مومنان در برابر دعوت الهی دو عامل برون‌دینی و درون‌دینی قابل توجّه است. از یک سو عواملی که موجب اختلال در زندگی مطلوب بودند، مانند فساد اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، ستم روسا و فرمان‌روایان، ظلم اقتصادی، دینی و ... که گریبانگیر جوامع بوده در روی‌کرد به اسلام تأثیر مهمّی داشته ‌است.از سوی دیگر این اسلام بوده است که برای نخستین بار حقوق پایه‌ای سه‌گانه‌ی – حقّ حیات، حقّ کرامت و حقّ آزادی معقول- را به‌طور جدّی در متن خود مطرح نمود.عقایدی که اسلام برای بشریّت عرضه کرد فطری، ساده، منطقی و خردپسند بود. عقل بشر برای درک این عقاید نه تنها به اضطراب‌ و تلاطم نیازمند نبود، بلکه بدان‌جهت که بازگوکننده‌ی فطرت او بود، برای آگاهان انبساط و ابتهاجی نیز به‌وجود می‌آورد.مشرکان، مقابله‌ی خود با دعوت پیامبر اسلام (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) را، از رویارویى با قرآن شروع کردند و آن را شعر، سحر، أساطیر الاولین و... نامیدند. پس از ناکام ماندن در مبارزه با قرآن، مبارزه با پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) را آغاز کردند، ابتدا سازش‌هاى سیاسى، اقتصادى و عبادى را پیشنهاد کردند که هیچ کدام پذیرفته نشد، تا این‌که دست به آزار و اذیّت پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) زدند و حتّى به قتل آن حضرت همّت گماردند که پیامبر با هجرت، خود را از این توطئه رهانید. منافقین که ظهورشان با ظهور اسلام همراه بود در هر فرصتى از درون، جامعه‌ی اسلامى را مورد هجمه‌ی خویش قرار دادند و در جهت اهداف خویش به هر اقدامى دست یازیدند. لذا با روش‌های سیاسى، روانی، فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی در برابر دعوت رسول اکرم (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) موضع گرفتند.رفتار مسیحیّت با دعوت پیامبر اکرم (صَلَّی‌اللهُ‌عَلَیه‌وَآلِهِ‌وَسَلَّم) اگر چه دربردارنده‌ی برخوردهاى سیاسى و نظامى، مانند مشرکین و یهود نبوده است؛ لیکن قرآن کریم با این نگاه که اعتقادات مسیحیّت با مبانی دین توحیدی مغایرت دارد با آن‌ها برخوردهاى اعتقادى کرده و آن‌ها را همانند یهودیان از نظر دینى تخطئه نموده است.یهودیان نیز از پیمان شکنى و توطئه براى قتل پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) کوتاهى نکردند و در مواردى مثل جنگ احزاب، با مشرکان هم‌دست شدند. لذابا نقشه‌هایی چون جنگ روانی، سلطه‌ی اقتصادی، پیگیری خط نفاق، نژادپرستی، تفرقه‌افکنی، نقشه‌ی قتل پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم)، طرح اتّحاد قبایل عرب علیه اسلام، طرح هجوم به مدینه‌النبی و ... در برابر دعوت پیامبر اکرم (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) خودنمایی کرد.با همه‌ی دشمنى‌ها و توطئه‌ها، دعوت پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم) پیروز شد. البتّه مسائل مختلفى در پیروزى و گسترش اسلام نقش داشت و نمى‌توان از نقش وحی الهی، خصوصیّات شخصی پیامبر (صَلَّی‌الله‌عَلَیهِ‌وَآلِهِ‌وَسَلّم)، سایر مسلمانان، همچنین نقش خلاهاى موجودِ قبل از اسلام، موقعیّت مکّه، فطرى بودن دین اسلام صرف نظر کرد. همه‌ی اینها موجب شده‌اند تا نقش اصلى - تغییر در محتواى فکرى و باطنى انسان‌ها - اتّفاق بیفتد.

هدف از این پژوهش بررسی ویژگی انسان کامل در کلام سعدی است. بررسی تعاریف مختلف از انسان کامل با توجه به دیدگاه های گوناگون،تبیین هر چه بیشتر اصطلاحات و واژگان کلیدی و بررسی آرا و عقاید بزرگان و نظریه پردازان به تفصیل بیان و مورد نقد قرار گرفته است .در این پژوهش تأثیر دستورات و تعالیم اسلام در شکل گیری تعریف انسان کامل در اندیشه سعدی بررسی شده، ندای توحید و دعوت به شناخت حق تعالی و فراخواندن مخاطبان به بندگی و اطاعت کامل از پروردگار از ویژگی کلام سعدی است.از نظر سعدی تربیت وقتی اثر دارد که گوهر یا لطف خدادادی شامل حال انسان شده باشد. سعدی در گلستان از آموزش و تربیت با عنوان هنر یاد کرده است و آن را چشمه زاینده و دولت پاینده می داند.انسان بالغ نشانه هایی فیزیولوژیک دارد اما در حقیقت بالغ آن کسی است که بیشتر در بند رضای حق جلّ و علا باشد نه در بند حظّ نفس .کنترل نفس از دیدگاه سعدی از نخستین ویژگی های اصلی انسان کامل است و معتقد است که حتی با مدارا کردن با دشمن می توان او را تحت فرمان درآورد،اما در صورت مدارا با نفس، انسان تحت فرمان نفس درخواهد آمد .