جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آسیب شناسی رفتاری در دینداری، با توجه به اهمیت به سزایی که دین، در زندگی و سرنوشت انسان دارد از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در این رابطه برخی کتب و پایان نامه ها نگارش یافته است. اما در این نوشته سعی شده با یک تقسیم بندی مناسب، موضوع به صورت تخصصی تر مورد بررسی قرارگیرد؛ آسیب های رفتاری انسان در دینداری از یک منظر به دو دسته شخصیتی و محیطی- اجتماعی قابل تقسیم است. در حقیقت آسیب های شخصیتی به طرز بینش و اعتقاد شخص دیندار بر می گردد و در آسیب های محیطی-اجتماعی، عامل اصلی مشکلات، محیطی است که فرد در آن زندگی کرده و تربیت می شود. از جمله آسیب های شخصیتی می توان به فهم ناقص از دین،کج فهمی در مراتب دین و دینداری، عدم رعایت اعتدال در دینداری، دنیا زدگی و مادی نگری، خرافه گرایی، غفلت از کارکردهای فردی و اجتماعی دین، تقلید و شخصیت گرایی، تکلف، عدم عزت نفس، فقر اقتصادی، انتقاد ناپذیری، عدم هوشمندی سیاسی و اجتماعی و تحجر و خود باختگی اشاره نمود. از قبیل آسیب های محیطی-اجتماعی، وجود منابع تربیت متضاد، بی توجهی به کرامت انسانی، غفلت از ظرفیت ها و استعدادها، غفلت از زمان شناسی، خشونت ورزی، عدم وجود فضای پرسشگری، ناهماهنگی مراکز امور دینی و عملکرد نادرست برخی عالمان دینی قابل ذکر است.

چکیدهپژوهش حاضربه مبانی فلسفی معرفت‌شناسی زنانه‌نگر می پردازد؛ مبانی اگزیستانسیالیستی و مبانی پست‌مدرنیستی به عنوان مبانی فلسفی اصلی معرفت‌شناسی زنانه نگر، مورد توجه این پژوهش قرار گرفته‌است. فمینیست‌ها معتقدند که شناخت از عالم واقع، نمی‌تواند تنها با استفاده از ذهن، صورت گیرد، بلکه ذهن، احساسات و عواطف باید با هم به مواجهه عالم بروند. وقتی ما با کل وجودمان به شناخت عالم همت می‌گماریم و احساسات و عواطف خود را در شناخت آن دخالت می‌دهیم، در واقع به مکتب اگزیستانسیالیسم نزدیک می‌شویم. جریان پست‌مدرنیسم نیز درحوزۀ معرفت، فضایی شکاکانه ایجاد می‌کند که کوشش‌های معرفت‌شناختی مدرن برای فراروی از وضعیت‌یافتگی‌ها و دستیابی به کلیت، ضرورت، عینیت، حقیقت و واقعیت نهایی را به ورطۀ تردید می‌کشاند. در مقابل، این جریان برمحلی بودن، نسبیت، متغیر بودن، غیر یقینی بودن و تشکیکی بودنِ هر تبیین خاص از جهان و خود تاکید دارد. معرفت‌شناسی زنانه‌نگر مبتنی بر چنین مبانی مدعی است که چشم انداز زنانه به معرفت، به حقیقت نزدیک‌تر است و می‌تواند شناختی تحریف نشده تولید کند که بر شناخت مردانه برتری دارد. این شناخت می‌تواند هستۀ یک علم جانشین باشد. در این مورد که آیا واقعاً امکان ارائه دانشی زنانه به موازات یا به شکل جایگزین دانش مردانه وجود دارد یا خیر، اتفاق نظر وجود ندارد. شاید مهم‌ترین دستاورد دانش زنانه «صدا دادن» به سوژه‌هایی باشد که تاکنون صدایشان شنیده نمی‌شد و این به معنای تأکید بیشتر بر کثرت‌گرویی شناختی است که نه تنها فمینیست‌ها بلکه سایر نظریه پردازان جریانات انتقادی بر آن تأکید دارند.

ساختار معنایی سوره صافات مشتمل براصول اعتقادی ، اعم از توحید و نبوت ومعاد است. اما محوریت اصلی که وجه ارتباط بین این اصول سه گانه میباشد، با وصف "سَلَامٌ عَلَی المُرسَلیِنَ " مشخص شده است. سلام الهی در این سوره،به عنوان امتیاز ویژه به تعدادی از پیامبران برگزیدهاز جمله حضرت نوح ، ابراهیم ، موسی و هارون ، و الیاس (علیهم السلام) اختصاص یافته است ، که در هر مورد با بیان اوصافی برجسته به حکمت تخصیص سلام الهی بر این مرسلین اشاره فرموده است.قدر مشترک این خصوصیات دربنده خاص الهی بودن ، در زمره مخلصین واقع شدن و وصول ایشان به مقام اجتباء الهی می باشد.ارتباط آیات ناظر برتوحید و یا معاد در این سوره با سلام و مقام انبیاء آن است که :در سایهایمان و باور اعتقادی به ربوبیت الهی،معرفت به خداو جایگاه ممتاز انبیاء الهی و اطاعت از رهنمودهای ایشان حاصل می گردد.پاداش دنیوی و اخروی نیز در گرو عقیده و اطاعت عملی مومنان مخلص و مطیع فرامین الهی و نیز اکرام حق انبیاء و اوصیاء معصوم می باشد.کلید واژه: ساختار معنایی ، سوره صافات ، سلام بر انبیاء ، توحید ربوبی و نبوت ، معاد و مقام انبیاء.

یکی از امور حرام در معاملات و روابط اجتماعی، کم فروشی است. کم فروشی به معنای کم گذاشتن در کیل و وزن است. معادل عربی آن « تطفیف » می باشد که از واژه « طفّ» به معنای کم و اندک گرفته شده است. کلمات مشابه تطفیف در قرآن ؛ «بخس»، «اخسار »،« نقص فیمکیال » است. کم فروشی از نظر فقه، بر اساس قرآن، روایات، عقل و اجماع، حرام و از گناهان کبیره است.کم فروشی علاوه بر کم کردن مکیل و موزون شامل کم کاری و کاستی در انجام وظیفه نیز می شود، بنابراین کم فروشی در موارد کاری، عبادی و اخلاقی نیز متصور است. نا آگاهی از احکام معاملات و پیامدهای کم فروشی، حرص، ناباوری معاد یا غفلت از آن، بی تقوایی, فقدان وجدان کاریو نبود نظارت از مهمترین عواملشیوع کم فروشی می باشد. در قرآن و حدیث برای کم فروشی، پیامدهای دنیوی از قبیل؛ مانع قبولی اعمال، هدر شدن سرمایه، سلب اعتماد، فقدان امنیت اجتماعیو پیامدهای اخروی شامل؛ عذاب جهنّم به شکل های مختلف از قبیل آتش، ویل، سجّین وگرفتار شدن در مظلمه عباد مطرح شده است و همچنین برای مبارزه با کم فروشی از شیوه هایی مانند: تقویت بینش توحیدی، امر به معروف و نهی از منکر، تبشیر و انذار و قرار دادن تعزیر استفاده شده است. کلید واژه ها : کم فروشی، قرآن، حدیث، حرام، پیامد های کم فروشی

هرانسان معتقدی براین باور است که اعتقاد راسخ به دینباعث سعادت دنیا و آخرت انسانهامی شود. باور دینی یک باور فطری است اما بعضی عوامل باعث پوشیدگی این فطرت شده وسبب گریز از دین می گردد. عوامل برون دینیمانند وسوسه های شیطان، تهاجم فرهنگی دشمنان دین وفقرفرهنگی و اجتماعی و همچنین عوامل درون دینی مانند عملکرد بد متولیان دین، ورود خرافات و شناساندن نادرست دین به افراد ، دلایل گریز آنها از دین می باشد. با حذف این عوامل می توان به اقبال بیشتر افراد به دین کمک کرد.اصلی ترین راه جذب مردم به دین، شناساندن دین صحیح ، باروشهای درست به مردم می باشد، به اعتقاد ما دین صحیح دین همراه با ارشاد معصومین علیهم السلام می باشد که بدون آن دین داری ناقص شده و ارزشی نخواهد داشت. اگر مردم دین را از طریق معصومان بشناسند به آن علاقه مند خواهند شد وبا جذب صحیح به دین هرگز از آن گریزان نخواهند گشت.امروز هدایتگر عالم امام زمان، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می باشند که با تمسک به ایشان ومیراث پدران معصومشان، می توان دین را شناخت و از آفاتی که باعث دوری از دین می شود مصون ماند.

اقرار عبارت از اخبار خبر دهنده‌ای از وجود حقّی به سود غیر و برذمه‌ی خود است و شهادت ، اخبار توأم با قطع و جزم است از وجود حقی برای غیر که از سوی غیر قاضی به عمل می آید . از راه‌های قانونی جهت اثبات دعوا، اقرار و شهادتاست، اما ماهیت اقرار و شهادتدر حق‌النّاس با حق‌الله متفاوت است؛ از جمله: اختلاف در قبول و عدم قبول، رجوع از اقرار، اختلاف از حیث دفعات اقرار، مخیر بودن امام در اقامه حد و عفو، اختلاف در اختیار و عدم آن در تشویق رجوع از اقرار برای قاضی و شهادت بر شهادت ،شهادت متبرع و....، کهضمن ذکر این تفاوت‌هابه توضیح مفصل آن‌ها بر اساس نظرات فقها پرداخته شده است، برای نمونه در حق‌النّاس رجوع از اقرار پذیرفته نمی‌شود،برخلاف اقرار به حق الناس که مبنی بر دقت نظر است اقرار به حق الله و حدود الهی مبنی بر تخفیف و تسامح است مثلا در رجوع از اعتراف به زنای موجب رجم ، نظر اصحاب امامیه سقوط رجم به وسیله انکار است و دیگر حدود با انکار ساقط نمی شود. وتنها بعضی از فقها به سقوط سایر حدود حکم نموده اند. اقرار به حق الناس اگر مبهم باشد، مقر ملزم به تفسیر و بیان می شود و اگر در صورت قدرت بر تفسیر، از تفسیر اقرار خود امتناع کند ، زندانی می شود تا تفسیر کند. ولی اقرار به حق الله و حدود الهی اگر مبهم باشد،بنا به مشهور مقر ملزم به بیان نمی شود. در مقابل عده ای از فقها نظر به مقتضای بعضی روایات مبنی بر عدم جواز تعطیل حدود گفته اند، چون مقر به حقی علیه خود اقرار کند ملزم به بیان می شود همانطور که اقرار به حق الناس اگر مبهم باشد،ملزم به بیان می شود، ولی چون قدر متیقن از حد، بر او جاری می شود تعطیل حد محسوب نمی شود و قیاس به حق الله و حق الناس قیاس مع الفارق است.، از پیش خود شهادت دادن ، مانع از پذیرش شهادت است، مگر در مورد حقوق الله .اما داوطلب شدن در ادای شهادت درباره حق الناس بین علما مورد اختلاف است. حق با علمایی است که شهادت داوطلبانه درباره حق الناس را قابل قبول می دانند، شهادت بر شهادت ، در حق الله محض، مانند زنا، لواط جاری نیست ، و نیز بنابر نظر برخی فقها، در حقی که میان خدا و مردم مشترک باشد، مانند حد سرقت و حد قذف جاری نیست، منشا این اختلاف نظر، رعایت حق اله با حق الناس است، پس ضابطه شهادت بر شهادت، حقی است که حد الهی نباشد. اقرار در حق النّاس واجب است و توبه اثری در اقرار ندارد و سقوط اقرار را باعث نمی‌شود، بلکه صحت توبه منوط به پرداخت حق‌الناس است، تعدد اقرار شرط نمی‌باشد و قاضی حقّ ندارد مقرّ را به رجوع از اقرار تشویق کند. ولی در حقّ‌اللّه شرایط کاملاً بر عکس این می‌باشد.

یکی از این چهره‌های درخشان که در عالم اسلام و تشیع صفحاتی از تاریخ را به خود اختصاصداد رئیسالمحدثین محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه ملقببه شیخ صدوق (ره) استکه با جمع‌آوری احادیثخدماتشایانی نمود. وی با درکنیاز شدید جامعه و احساسخلاء در زمینه احکام الهی و فقه پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) اقدام به تصنیفدومین جامع روایی معتبر شیعه، کتابمن لایحضره الفقیه نموده کتابی که طی قرون گذشته تاکنون همواره ماخذ و مدرکپر ارزشحدیثو فقه شیعه و مورد استفاده و استناد فقها و مجتهدان بزرگما بوده و هست . و مع‌السفبسیاری از پژوهشگران دینی از کم و کیفاین کتابو بطورکلی کتبحدیثبی‌اطلاعند که از جمله کارهای مهم و ضروری در این زمینه پژوهشهای تحلیلی درباره محدثان و آثارشان می‌باشد. بدین جهتنویسنده این رساله با توجه به اهمیتاین کتابو نقشآن در احیای فرهنگو علوم اسلامی، در جهتشناختبهتر و بیشتر جامعه اسلامی به خصوصنسل جوان تحقیق از این کتابو شخصیتوالایشرا در پیشگرفته و امیدوار استکه این فتح بابی شود تا سایر آثار صدوق و سایر کتبروایی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته تا خدماتمولفان آنها به دانشو فرهنگاسلامی هر چه بیشتر آشکار گردد و زمینه‌ای برای جذبافکار و قلوببه فرهنگغنی اسلامی و شیعی باشد. در این رساله سعی شده علاوه بر بازگو نمودن هر چه بیشتر و بهتر زندگی شیخ صدوق (ره)، زوایای مختلفمهمترین اثر وی یعنی کتابمن لایحضره الفقیه آشکارتر گردد.

حضرت إبراهیم  و آئین ایشان، در قرآن از ارزش بسیار بالایی برخوردار است، تا آنجاکه بیشترین اوصاف پسندیده در وصف شخصیت او به کار رفته و پیروی از آئین آن حضرت مورد تاکید حق تعالی قرارگرفته است. اسلام، یهودیت و مسیحیت ادیانی توحیدی هستند که منشأ آنها، آئین حنیف و توحیدی حضرت إبراهیم  است. به جهت جایگاه ویژه و پراهمیّت حضرت إبراهیم  و آئینشان در میان ادیان توحیدی، پیروان این ادیان، ادعای پیروی از آن حضرت را داشته و هرکدام به گونه‌ای خود را منتسب به ایشان معرفی می‌نمودند. از این میان، یهودیان و مسیحیانی که به گفته‌ی قرآن ادعای بیشترین انتساب، نزدیکی و پیروی از إبراهیم  را داشتند و بر سر إبراهیم به نزاع می‌پرداختند ، بیشترین انحراف و کج روی از آئین إبراهیم  در کارنامه شان به ثبت رسیده است. از منظر قرآن آئین إبراهیم ، حنیف، اسلام، قِیَم بوده و از هر گونه شرک تهی است. عبودیت؛ نبوت؛ رسالت؛ خلّت و امامت، مقاماتی است که از جانب خداوند به حضرت إبراهیم  اعطا شده است. اوصاف ذکر شده در قرآن که به توصیف شخصیت با عظمت حضرت إبراهیم  پرداخته‌اند، شامل اَوَاه به معنی مومن و خدا ترس؛ حلیم؛ منیب به معنای کسی که در همه کارها به خداوند رجوع می‌کند؛ اُمّت به معنای کسی که بر دینی است که کسی بر آن نباشد؛ قانت به معنای مطیع؛ صدیق؛ مومن؛ اسوه حسنه؛ مصطفی و برگزیده؛ شیعه‌ی نوح؛ صالح؛ حنیف؛ مسلم؛ اولی الیدی و الابصار به معنای کسی که صاحب قدرت در طاعت و بصیرت است؛ شاکر؛ خالص؛ دارای قلب سلیم می‌شود. نکته‌ی مهم این است که، ذکر این صفات در مورد إبراهیم  اشاره به این دارد، که این صفات آثار نیک آئینِ حنیف ایشان است. چراکه پیروی از این دین انسان را تدریجاً به همان راهی می‌اندازد که إبراهیم  را انداخت. به عبارت دیگر اگر کسی تابع دین حنیف إبراهیم است، باید پیرو تمام ویژگی‌های إبراهیم  نیز باشد. انحرافات ذکر شده در قرآن برای یهودیان و مسیحیان در دو حوزه‌ی عقیده و رفتار تقسیم بندی می‌شود. انحرافات عقیدتیِ یهودیان شامل شرک، گوساله پرستی، دادن نسبت‌های ناروا به خداوند، ادعای توقف نکردن در آتش، ادعای انحصاری بودن بهشت برای آنان، دشمنی با جبرئیل، تکذیب پیامبران، دانستن عٌزیر به عنوان پسر خدا و ... می‌شود. انحرافات عقیدتیِ مسیحیان شامل شرک، عیسی خدایی، مریم خدایی، تثلیث، قائل شدن فرزند برای خداوند، پرستش راهبان و ... می‌باشد. انحرافات رفتاریِ یهودیان شامل، بهانه جویی، عصیان و نافرمانی، نفاق، پیامبر‌کشی، بغی و ظلم، بهتان زدن،‌ خوردن مال حرام، استهزای دین و پیامبر،‌ دوستی با کفار، آزار پیامبران و مومنان، تحریف کلام خداوند، ناسپاسی و ... می‌گردد. انحرافات رفتاریِ مسیحیان نیز شامل، فراموشی عهد خداوند، بدعت رُهبانیت، طرد یهودیان و ... می‌شود. اما اگر آنان تنها یک خصلت إبراهیم  که تسلیمِ محض بودن در برابر خداوند بود را دارا بودند، به هیچ یک از این انحرافات دچار نمی‌شدند.

شهر کوفه شهر علی بن ابیطالب علیه السلام محسوب می شود و ازقرن اول هجری مشهور است که اهل کوفهاز حضرت علی پیروی می کردند و قرار دادن آن به عنوان مرکز دولت اسلامی درعهد خلافت حضرت علی نبود مگر به اسباب سیاسی و اجتماعیو اقتصادی. از آنجائیکه امام علی (ع) یکی از فقهای صحابه محسوب می شود فقه روی مقدار زیادی از فقه کوفه را به خود اختصاص داده است . و فتاوی و احکام او در مجالس فقه گسترده شده است تا جائیکه این فتاوی و احکام در جانب فتاوی فقها، صحابه دیگر بروز بیشتری داشته است و می توان گفت که فضای کلی و حاکم بر مجالس فقه در کوفه همان مسیر علوی بوده است پس مذهب امام علی (ع) یکی از مذاهب رایج و دارای دایره گسترده در آن زمان بود. این فضای کلی فقه علوی حاکم بر کوفه از جریانات فقهی تشکیل شده است که یا ریشه های آن به طور مستقیم به امام علی (ع) بر میگردد و یا به طور غیرمستقیم مانند زیدیه اولی. اما جریاناتی که ریشه های آن به طور مستقیم به امام بر می گردد اصحاب وی از تابعین و شیعه اصحاب حدیث و امامیه اولی می باشند. زمانیکه امام علی (ع) در کوفه فرود آمد اصحاب مخلص تشنه علم و فقه معرفت در کنار او جمع شوند و از سرچشمه صاف او آنچه که خواستند گرفتند و از اینها اصحابی که فقه و حدیث را از امام علی (ع) اخذ کردند و فتاوی و فقه او را در مسیرهای فقهی دیگری در کوفه و خصوصا برای فقها حنیفه نقل کردند. به طور مثال میتوان این افراد را ذکر کرد عبیده سلمانی مسروق بن الاجدع و علقمه بن قیس و الاسود بن یزید و الحارث الاعور و غیرهم. همچنین از کسانی که نقش مهمی در نشر احادیث امام علی (ع) برای فقها حنیفه داشتند شیعه اصحاب حدیث بودند که نقش مهمی را در آن ایفا کردند و آنها عامر شعبی و شعبه بن الحجاج و سلیمان الاعمش و غیرهم. فقهای حنیفه از محضر ائمه اهل بیت و رجال امامیه بهره بردند. پس از موسس مذهب ابوحنیفه از مجلس امام باقر (ع) و امام صادق(ع) بهره برد و آنها را روایت کرد و مدت دو سال تحت تعلیم امام صادق(ع) بود و این عبارت مشهور را گفت: لولا السنتان لهلک النعمان و به فتاوی امام علی (ع) تمسک کردند تا جائیکه این نقل حدیث به احادیث آنها از بقیه فقهای صحابه رسید. در نتیجه مسایل فقهی بین دو مذهب جعفری و حنفی بسیار نزدیک شد بلکه اتفاق نظر پیدا کردند مخصوصا آنجائیکه با رئیس سلسله مشایخشان ابن مسعود مخالفت کردند و فتاوی امام علی (ع) اخذ نمودند. قابل توجه است که امامیه در بعضی از مسایل به خاطر نادر بودن روایت و یا وجود متعارض با آن به اقوال حضرت علی (ع) استناد نکرده اند اما فقهای حنفی به آن اقوال استناد کرده اند و بر طبق آنها فتوی داده اند.

معاد به معنای رستاخیز دربردارنده اصولی چون وجود جهان و نشئه دیگری غیر از عالم مادی و همچنین حساب و کتاب نسبت به فضایل و رفتار آدمی است.اعتقاد به معاد و سرایی دیگر و بازگشت و رستاخیز انسان، یکی از اصول اولیه آموزه‌های تربیتی همه ادیان الهی و از مهمترین مبانی پذیرش اصول اخلاقی و حرکت در مسیر فضایل اخلاقی است.همچنین آموزه‌های اخلاقی بخش وسیعی از معارف قرآن را به خود اختصاص داده است، این آموزه‌ها برخاسته ازعوامل و انگیزه‌های متعددی است؛ که برخی، صرفاً برخاسته از ندای درونی وجدان آدمی و برخی دیگربرخاسته از خداباوری و خودشناسی می باشد. آن چه در این رساله مورد مداقّه واقع شده است؛ آن دسته از آموزه های اخلاقی است کهیا مستقیماً منبعث از باور به معاد و روز جزاست و یا این که معادباوری موکّد برخی از آنهاست. در این نوشتار با تمسک به آیات غنی قرآن و مراجعه به روایات تفسیری ائمه معصومین 3، تلاش شده است تا به تحلیل و بررسی الزامات اخلاقی برخاسته از ایمان به معاد و نقش کاربردی آن در اکمال و تعالی اخلاق فردی و اجتماعی انسان پرداخته شود تا نقش برجسته ایمان به معاد در تربیت و تزکیه نفس انسان که در نهایت التزام عملی را به دنبال خواهد داشت کاملاً مشخص شود. گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر از طریق اسناد کتابخانه ای انجام پذیرفته و روش آن آمیزه ای از وصف و تحلیل است.کلیدواژه: الزامات اخلاقی، ایمان به معاد، قرآن کریم