جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در باب مسئله توسعه، تاکنون نظریات متعددی از جانب اندیشمندان این حوزه مطرح گردیده و مورد بررسی قرار گرفته است. هدف نظریات غربی از توسعه، تنها دستیابی، به رفاه مطلق مادی است. این موضوع از نظر اسلام برای انسان کمال مطلوب نبوده و هدف از آفرینش و خلقت انسان نیز تنها آن نبوده است، بلکه رفاه مادی به صورت ابزاری برای رسیدن به اهداف عالی که دین اسلام تعیین نموده است جلوه گر میشود. این مقاله بر آن است تا ضمن توضیح مفهوم توسعه و هدف توسعه از منظر اسلام، زمینه های فرهنگی توسعه و پیشرفت را از دیدگاه اسلام، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و امام خمینی(ره)، بررسی نموده و نیز چارچوب های کلی الگوی اسلامی فرهنگ توسعه را شناسایی نماید. البته شایان ذکر است که هدف این نوشتار بیش از آنکه ارائه یک نظریه نهایی باشد، روشن ساختن زوایای گوناگونی است که در دستیابی به یک الگوی نهایی از فرهنگ پیشرفت و توسعه در اسلام حایز اهمیت است.

تعاریف متعددی که از فرهنگ ارائه شده، بیشتر در پی تعیین گستره فرهنگ در موضوعات مختلف بوده است.همین امر، کارکرد و اثربخشی فرهنگ را با تناقض مواجه کرده است. در این پژوهش، فرهنگ به معنای پذیرش هایهنجار یافته )باورهای ارزش یافته که با التزام عملی همراه است( مورد تلقی قرار گرفته. با این تعریف، کارکرد مشخص و اثربخش برای فرهنگ می توان تصور کرد. تا مدت ها پیش تصور می شد که توسعه تنها جنبه اقتصادی دارد، امّا باشکست کشورهای به ظاهر توسعه یافته، فقدان فرهنگ بیشتر احساس شد و کارکرد فرهنگ در مقوله توسعه مورد توجه قرار گرفت. از طرفی با قبول پذیرش های هنجار یافته برای توسعه، نقش دین در فرهنگ و فرهنگ ساز بودن آنمحسوس تر گشت. با نظریاتی که از سوی متفکران غرب در مورد توسعه مطرح گشت، نیاز به تعریف الگویی مناسب ازسوی اسلام بیشتر احساس گردید. جهان بینی حاکم بر غرب ایجاب می کرد که توسعه تنها بر پایه اقتصاد گردش کند و موضوعات دیگر تحت تأثیر اقتصاد قرار گیرند امّا جهان بینی مبتنی بر آموزه های اسلامی ایجاب می کند تا محدودهاندیشه ما منحصر به این دنیا نباشد و به طبع آن ملاک های توسعه نیز متفاوت با ملاک های توسعه بر مبنای نگرش غرب باشد. بر این اساس توسعه مد نظر اسلام از مولفه ایمان، تقوا، علم و اقتصاد تشکیل شده و محدوده دیدی به مراتبوسیع تر و کامل تر نسبت به توسعه غربی را در بر می گیرد