جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پیامبر اسلام، نخستین پایه‌گذار حکومت اسلامی در مدینه، شیوه‌های تازه‌ای برای حکم‌رانی در جامعه اسلامی و برپایی عدالت عرضه کرد، اما امویان و حاکمانشان که پس از ایشان روی کار آمدند، زمینه‌ای برای اجرای احکام و دستورهای اسلامی فراهم نیاوردند و در منطقه‌های گوناگون مانند خراسان، سیاستی ستم‌ورزانه در پیش گرفتند. ناخرسندی فراوان مردم خراسان از این حاکمان، به بهره‌مندی عباسیان از حکم‌رانی انجامید، اما آنان نیز در این جایگاه بر پایه عدالت اسلامی و احکام الهی و در چارچوب وظیفه‌های حاکم مسلمان رفتار نکردند. هنگامی که طاهریان حکومت را به دست گرفتند، عمل‌کرد طاهر بن‌حسین و عبدالله بن‌طاهر در حکومت بر خراسان، روشن ساخت که در دوره دویست ساله حکومت والیان اموی و عباسی بر این منطقه، کسی مانند ایشان به شیوه اسلامی حکم نرانده بود؛ یعنی نخستین حاکمان طاهری بر پایه دستورهای خداوند درباره دوام و بقای حکومت، به حکم‌رانی می‌پرداختند. البته جانشینان آنان در پایان این حکومت، سیره نیکوی طاهر و عبدالله را فروگذاردند و با تجمل‌گرایی، ستم بر مردمان و آلوده شدن به فساد؛ یعنی مایه سقوط حکومت‌ها و جوامع از دید قرآن کریم، بنیان حکومتشان را سست و زمینه سرنگونی‌اش را فراهم کردند.

واژ? امامت در اصل به معنای مطلق «پیشوایی» است و در فرهنگ اسلامی ـ سیاسی شیعه، بیشتر بر مصداق خاصی از آن اطلاق می‌گردد و آن رهبری عالمانه، دردمندانه و دلسوزان? امّت، در تمام شوون اجتماعی، چه فکری، چه سیاسی و ... است. و مفهوم حرکت و پیش‌روی، پیش‌گامی و پیشاهنگی در خطّی که مردم حرکت می‌کنند، در کلم? امام وجود دارد. امام گوهر یکتاى روزگار خویش است، و امـامـت ، عهد و پیمانى است بین خداوند عزّوجلّ و مردانى که از پیش، براى این امر عظیم مشخّص شده‌اند.این عقید? بنیادین در میان مباحث اساسی کتاب جامع، واقعگرا و روشنگر نهج البلاغه که خود از زبان یکی از حلقه های زنجیر? الهی امامت صادر شده، دارای مقامی درخور است و حضرت در تبیین این شاهرگ حیاتی جامع? اسلامی بسیار کوشیده‌اند. تتبّع زوایای مختلف امامت در نگر? قرآنی امام علی (علیه السلام) گویای رابط? عمیق نهج البلاغه با قرآن است و پژوهشی است در مسأل? امامت، با رویکردی جدید که کارکرد امامت، به عنوان عنصر حرکت دهند? امّت در متن اجتماع را بازگو می‌نماید.امامت از دیدگاه نهج‌البلاغه بصورت یک مفهوم یک بُعدى مطرح نمی‌شود، بلکه مجموعه‌ای پیچیده، چند‌بُعدى و تشکیل‌یافته از عناصر مختلفى است که تا هم? آن ابعاد و عناصر در جامعه عینیت نیابد، امامت به معنى واقعیش در امّت پیاده نخواهد شد امامت، ازسویی در ساختاری پیچیده و حسّاس، با امّت مرتبط می‌شود و از دیگر سو در ابعادی پیچیده‌تر، با خداى جهان‌آفرین ارتباط پیدا می‌کند.منشأ امامت مطابق نصوص قرآن و روایات به ویژه نهج البلاغه، الهی است و علم اراد? بشری را راهی در آن نیست. این ویژگی مکتب تشیع را نشان می‌دهد که رابطه امت با آسمان را از طریق امام، وحیانی دانسته است. برهمین اساس تمسّک به دو ثقل جدائی ناپذیر قرآن و عترت ـ که ثقل اکبر برنام? سعادت است و ثقل اصغر پیاده کنند? دستورات وحیانی ـ و حفظ این دو گوهر گرانسنگ، ضامن نجات بشریت از وادی اوهام و ضلالت است، بویژه اینکه در نهج البلاغه خصائصی برای امامان معصوم که از سلال? پاکان عالمند، برشمرده شده ـ از حجّت و نعمت و رحمت ربّ العالمین بودن ایشان گرفته تا هدایت و علم و کمالات و فضایل خاصّه ای که این ترجمان های والای وحی ربّانی در خود دارند ـ است. با کنکاش در جایگاه امام در عینیت جامعه از نگاه نهج البلاغه، این حقیقت را درمی‌یابیم که جامعه بدون امام به جائی نمی‌رسد و چنانچه امام وارسته ـ ای که عملکردش تداوم حرکت بیدارگرایان? انبیاست ـ نباشد وحدت، عدالت، امنیت، معنویت، قداست و بسیاری دیگر از مفاهیم بلند از جامعه رخت برمی بندد.اگر حضور و عملکرد حکیمانه و عالمان? امام به عنوان قطب و کانون استوار اجتماع و عنصر محرّک آن در صحنه های مختلفی که در اجتماع بروز می نماید از سویی و ذکاوت، بصیرت، واقع نگری و آینده نگری های ایشان و هم چنین سیاست های صحیح اتخاذ شده از جانب ایشان با چاشنی اقدام جسورانه و مقتدرانه در رویارویی با انحرافات و فتنه های بزرگ در عرص? اجتماعاز دیگر سوی نباشد، امّتیان سرگشته و گم کرده راه، بی هیچ پناهگاه مستحکمی که بدو روی آرند و هیچ معیار و میزان تمام عیاری که اقوال، رفتار و کردار وی را سرلوح? خویش ساخته و بعنوان سمبلی کمال و تمام به وی تأسّی جویند، می‌مانند. امّت و امامت نظامی اجتماعی را تشکیل می دهند؛ نظامی الهی، خدامحور، متحد، هماهنگ و هم‏ مسلک. ستون فقرات چنین نظام والا و ارزشمندی را دیانت و عدالت تنظیم می‏نماید، امام و رهبر قطب الهی حرکت چنین اجتماعی است، هم? حرکت‏ها، ایده‏ها، آرمان‏ها در سمت و سوی اراد? انسانی والا و الهی به نام امام و رهبر است. در این نظام امام و مردم در برابر هم ملزم به رعایت حقوقی هستند که ضامن بقای آن‌هاست. از جمله حقوق امام بر امت، حق شناخت حجت زمانه، مودت و ولایت نسبت به او و اطاعت بی چون و چرا از اوست. تمامی مواردی که در سطور پیشین برشمردیم با تتبّع و تفحّص در کتاب ارزشمند نهج البلاغه و با بهره گیری از بارقه های کلام قرآنی مولا به دست می آید. در پایان بیان این نکته ضروری به نظر می رسد کهبا بررسی نقش اهل بیت (علیهم السّلام) در عینیّت جامعه،به مدل و سبک رفتار آنان می توان در جامع? کنونی تأسّی کرد و تبیین آن را به مهمترین آبشخور مفاهیم بلند قرآنی یعنی نهج البلاغه، این کتاب جاودان? روشنگری که در واقع تفسیر آیات روح بخش کلام الله است، سپرد

چکیده ندارد.

این پایان‌نامه مشتمل بر چهار فصل می‌‌باشد که در فصل کلیات به بررسی مفهوم لغوی و اصطلاحی عدل و مفاهیم مرتبط با آن و همچنین با توجه به اینکه عدالت فضیلتی اخلاقی است به بررسی ماهیت اخلاق فضیلت و اینکه عدالت به عنوان ام الفضایل می‌باشد و تقسیم عدالتبه فردی و اجتماعی پرداخته شده است. در فصل دوم به بیان اعتدال در آیات و روایات، دیدگاه‌های اخلاق-شناسان درمورد اعتدال قوای نفسانی یا همان عدالت فردی، دیدگاه های اندیشمندان غربی و همچنین اعتدال از دیدگاه امام علی (ع) و فوائد اعتدال و مهم‌ترین عوامل به وجود آورنده اعتدال (خودشناسی- جهان‌بینی و رابطه دنیا و آخرت) پرداخته شده است. در فصل سوم پایان نامه به بیان نظرات سه تن از اندیشمندان غربی (افلاطون، ارسطو، جان راولز) در زمینه عدالت اجتماعی و همچنین دیدگاه های سه تن از اندیشمندان اسلامی (فارابی، امام خمینی(ره)، شهید مطهری) در حوزه عدالت اجتماعی و عدالت اجتماعی از دیدگاه امام علی (ع) در زمینه های سیاسی، اقتصادی، قضاوت و داوری و برخورد با دشمن پرداخته شده است. و بیان شده که مهم ترین عوامل تحقق عدالت اجتماعی 1- رهبر و حاکم عادل، 2- کارگزاران عادل، 3- مردم عدالت خواه می باشند. و اینکه عدالت فردی امام علی (ع) عامل عدالت اجتماعی او بوده است. در فصل پایانی این پایان نامه به رابطه بین عدالت اجتماعی و عدالت فردی و تأثیر عدالت فردی بر عدالت اجتماعی و برعکس تأثیر عدالت اجتماعی بر عدالت فردی پرداخته شده و بیان گردیده که مهم ترین عامل تحقق عدالت اجتماعی، عدالت فردی است و اینکه تحقق واقعی عدالت فردی و اجتماعی در حکومت امام زمان (عج) رخ خواهد داد. در زمینه عدالت اجتماعی کتاب هایی چون" عدالت اجتماعی" از سید قطب و "علی (ع) صدای عدالت انسانی" از جرج جرداق و مقالاتی نیز از قبیل "از عدالت فردی تا عدالت اجتماعی" از خانم زهرا خزاعی عضو هیئت علمی دانشگاه قم و "عدالت فردی اساس عدالت اجتماعی" از محمود لطیفی/ نشریه ی حمایت و "عدالت فردی در اندیشه ی امام خمینی" از محسن ایمانی وجود دارد.

عدل علوی که دربردارنده عدالت فردی و اجتماعی و اقتصادی است از مباحث مهم دین مقدس اسلام ، به نحوی که مهم ترین منبع آن قرآن و سنت بیان شده است، لذا دین مبین اسلام با قوانین متعالی خود روح تازه ای بر کالبد عدالت دمیده و در میان فرقه های مختلف اسلامی، به خصوص شیعیان امام علی(علیه السلام) را که اولین امام آنها است مظهر عدل و عدالت خواهی معرفی کرده است. به نحوی که در نهج البلاغه، عدالت اجتماعی را یک فلسفه و یا نظریه ی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی می داند که کمتر به آن پرداخته شده است. از دیدگاه امام علی (علیه السلام) عدالت از ارکان ایمان و در رأس همه ی ارزشهای اسلامی است و حکومتی که بر پایه ی عدالت بنا شود، ماندگار، مردمی و بر حق است. آن حضرت ملاک عدالت را در رضایت عموم می داند و در اجرای آن عواملی از قبیل حاکمان عادل و متقی، نظارت بر صاحب منصبان، رعایت حقوق متقابل مردم و حاکمان و ساده زیستی آنان را موثر می داند. از این رو، نوشتار حاضر به بررسی ارکان عدالت در اندیشه علوی پرداخته، تا راهگشایی باشد برای انسان هایی که جویای درک واقعی این مهم هستند و برای رسیدن به مدینه فاضله و جامعه عدل گستر تلاش می نمایند.واژگان کلیدی: امام علی، عدالت علوی، قرآن، حدیث.

انسان در سیر تکامل خود با موانع و لغزش‏هایی از طرف شیطان رجیم مواجه است که از آن‏ها به دام‏های شیطان تعبیر می‌کنیم چرا که خود او قسم یاد کرده است با دام‏های رنگینش، انسان را از مسیر صحیح منحرف ساخته و مانع کمال و سعادت او شود. در کلام امام علی? دام‏های شیطان در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. از منظر آموزه‌های دینی به ویژه امام علی? شیطان که دشمن اصلی انسان است، دارای دام‏های فراوانی است و هر کسی را به نوعی می‌فریبد و به گمراهی می‌کشاند.

در این پژوهش ابتدا تحلیلی در باره ی اخلاق اجتماعی و نظریات مختلف دراین حوزه وهمچنین نظر اسلام در زمینه اخلاق اجتماعی آورده شده ؛ سپس بر پایه منابع تاریخی و نهج البلاغه به بررسی اخلاق اجتماعی کوفیان پرداخته شده و ضمن آن زمینه های رفتار اجتماعی مردم کوفه شناسائی گردیده است. تر کیب نا همگون جمعیتی قبائل، در کنار به قدرت رسیدن اشراف تازه مسلمان، تبدیل ارزش های مذهبی به ارزشهای مادی، پرداختن به فتوحات با ترویج اندیش? کسب غنائم از سوی فاتحان برای رهائی از عواقب سیاسی انحراف مسیر خلافت، مهاجرت اقوام گوناگون به کوفه و عدم تعمیق تربیت وآموزه های دینی در میان تازه مسلمانان، احیاء تعصبات قومی نژادی و دوری مردم از مفسران حقیقی قرآن زمینه را برای شکل گیری رفتار های نا هنجار و رنگارنگ مردم کوفه همچون دنیا طلبی، عدم ولایت پذیری، بازگشت به آداب ورسوم جاهلی، تفکر قبیله ایفراهم آورد. بنابر این لازم بود علاوه بر بررسی این رفتارها به علل وعوامل شکل گیری آنها هم توجه شود. همچنین موضع گیری های امام علی(ع) در مواجه? با این نوع اخلاق اجتماعی و چگونگی برخورد با آن که حاوی درس های عبرت آموزی برای جامعه ی اسلامی می باشد نیز مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است.

چکیده:در فصل اول بعد از تعریف مفاهیم گفته شد، دو نظریه در بحث حکومت اسلامی است:1.

مولانا جلال الدین محمد بلخی از کسانی است که تا حدودی موقعیت و جایگاه اهل بیت(ع) و خصوصاً امام علی(ع) را درک نموده و در آثار عظیم و فخیم خویش با زبان دلنشین شعر از برخی فضائل امام علی(ع) سخن گفته است که عمق نگرش ایشان را به ساحت مقدس امیر بیان نشان می دهد که شاید یکی از برجسته ترین عوامل جاودانگی این مرد بزرگ و آثارشان نهفته در همین نکته باشد، بنابراین در این نوشته به بازخوانی سخنان مولانا درباره امام علی(ع) پرداخته می شود و پیش از آن نیم نگاهی به زندگینامه و تطوراتی که ایشان برای رسیدن به قله های معرفت طی نموده است خواهیم انداخت.

چکیده:حق از جمله واژگانی است که در حوزه‌های گوناگونی مطرح می‌شود و در بحث از آن، می‌توان مسائل مختلفی را مورد نظر قرار داد. از آنجا که انسان به اقتضای حکمت خداوند موجودی بالفطره حقگراست و باید با گرایش ذاتی به عدالت، راه خویش را به سوی حق از میان راه های باطل بیابد، از این رو همواره رویدادهای پیرامون خویش را به حق و باطل تقسیم کرده، آنها را مطابق جهان بینی خود تفسیر نموده است زیرا حق، کمالی است که هر انسان سالمی به سوی آن گرایش دارد و از نقیض آن یعنی باطل می گریزد. آنچه در این مسیر ضروری می نماید، شناخت حق و باطل است، زیرا درگیری میان حق و باطل خواه درحوزه حیات فردی و خواه در حوزه حیات اجتماعی انسان، از همان آغاز موجودیت او برقرار بوده است از این رو لازم است معیارهایی در اختیار او گذاشته شود تا به کمک آنها بتواند به راحتی حق را بشناسد و باطل حق نما را نیز تمیز دهد. با مراجعه به خطبه ها، نامه ها و حکمت های امام علی علیه السلام در مجموعه نفیس نهج البلاغه به خوبی می توان دریافت که حق و باطل به عنوان دو مبحث کلیدی در این مجموعه مطرح گردیده و به شرح و بسط شاخصه ها و سایر نکات ضروری درباره آن ها پرداخته شده است. به عبارت دیگر حق از اساسی ترین و کاربردی ترین مفاهیم نهج البلاغه و از واژگان بسیطی است که گسترده ترین مصادیق را دارد و موضوعات کلیدی بسیاری در خصوص آن مطرح گردیده است به طوری که شناخت جامع ویژگی ها، ابعاد و مصادیق حق و همچنین شناخت و خصائص باطل و موانع حق بر اساس مستندات موجود در مجموعه شریف نهج البلاغه، کمک فراوانی در برخورد با مصادیق حق و باطل به منظور تشخیص جایگاه سقیم از صحیح خواهد داشت. این نوشتار معیار های شناخت حق و باطل را براساس تعاریف عرضه شده در گفتارهای امام علی علیه السلام و آن هم در مجموعه گرانسنگ نهج البلاغه بیان می نماید و نتیجه می گیرد که اصلی ترین مبانی و معیار های شناخت حق از باطل، «قرآن»، «اهل بیت علیهم السلام»، «فطرت» و «عقلانیت» است که با تمسک به آن ها می توان رهیافتی صحیح و البته دقیق از مکاتب مختلف بشری به دست آورد.کلید واژه:امام علی(علیه السلام)، حق، باطل، فتنه، فطرت