جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پروفسور محمود ايوب، استاد نابيناى بخش اديان دانشگاه تمپل آمريكا و انديشمند مسلمان است و لبنانى الاصل از سال 1964 تاكنون مقيم آمريكا هستند، ايشان رساله دكترى خويش را در زمينه «عاشوراى حسينى» تدوين كرده اند. در فرصت كوتاهى كه ايشان در اواخر تيرماه 74 در ايران بودند و نيز بازديدى كه از قم و مركز آموزشى و پژوهشى امام خمينى (قدس سره) داشتند، گفتگويى كوتاه در خدمت ايشان ترتيب داديم كه حاصل آن از نظر خوانندگان گرامى مى گذرد.

حفظ سلامت و نظم جامعه، براي حركت در مسير صحيح پيشرفت، در هر مكتبي جزو اولويت هاست. يكي از راه هاي رسيدن به اين هدف، حفظ سلامت و نظم فردي و خانوادگي و تحكيم روابط خانوادگي و نظم اجتماعي است. دو دين يهود و اسلام، براي دستيابي به اين هدف، حفظ عفاف و حجاب را به پيروان خود توصيه مي كنند تا سلامت اخلاقي بر جامعه حاكم شود. حفظ عفاف و حجاب در اين دو دين الهي، به هر دو قشر زن و مرد توصيه شده است و هريك در اين مسير، تكاليف ويژه خود را دارند؛ تكاليفي كه جداي از حفظ عفت خودشان، به حفظ عفت همسرشان و جامعه اي كه در آن حضور دارند نيز كمك مي كند. با مطالعه جزييات اين توصيه ها، مي توان به شباهت هاي بسياري ميان اين دو دين الهي پي برد. اين پژوهش، به موضوع عفاف و حجاب در دو دين يهود و اسلام مي پردازد و تأكيد آن بر مطالب كتاب هاي فقهي تلمود و من لايحضره الفقيه است كه مطالب آنها، تبيين كننده وحي بوده، مورد توجه ويژۀ ‏فقيهان اين دو مكتب مي باشند.

نگارنده در این مقاله با توجه به آیات و روایات به نقد دیدگاه سروش در مورد کثرت گرایی پرداخته و آن را به دلیل متاثر بودن از آراء غربیان مورد قبول نمی داند. بر این اساس نمی توان متون دینی را به هر نحوی بخواهیم مورد تفسیر قرار دهیم بلکه باید با معیار قراردادن کتاب و سنت ملاکی برای درستی و نادرستی آراء خود بیابیم.

مطالعات پژوهشگران غربى در مورد تشيع كه امامت‌ نیز بخشى از آن است از حيث زبان، موضوع و نيز از جهت ارتباط با فرقه‌هاى مختلف شيعه ، به دسته‌هاى متنوع طبقه‌بندى مى‌شود. از اين ميان ، مقاله‌ى حاضر تنها در صدد معرفى نمونه‌اى از آثار غربى انگليسى زبان است كه در آنها به امامت شيعى و اصل و خاست‌گاه آن و نيز انديشه و تطورات تاریخی شيعه‌ كه به نوعى به امامت شيعه مربوط مى‌شوند ، پرداخته شده است. در اين مقاله‌ با استفاده از مجموعه‌ى :Index Islamicus ، کتاب : Shi'i Islam : A Comprehensive Bibliography و نيز ويرايش دوم :The Encyclopedia of Islam (انتشارات بريل ليدن) ، برخى از اين آثار معرفى شده است. بديهى است كه مجموعه‌ى حاضر ، چكيده‌اى از اين آثار را به عنوان نمونه بیان می کند و نگاشته‌هاى آكادميک پژوهشگران غرب در مورد امامت شيعى ، منحصر به موارد ياد شده در اين مقاله نيست. در اين جا لازم است از استاد محترم جناب آقاى دكتر خان‌بگى به دليل بذل عنايت ايشان در تهيه‌ى كتاب Shi'i Islam : A Comprehensive Bibliography تشكر و قدردانى كنم. پيش از معرفى نمونه اى از آثار انگليسى زبان غربى در خصوص امامت ، ابتدا لازم است براى آشنايى با فضاى امامت‌پژوهى غرب ، نگاهى به ضروت مطالعه‌ در امامت‌پژوهى غربيان و نيز سابقه‌ى امامت‌پژوهى در غرب بیاندازیم.

سؤال اصلی این مقاله آن است که آیا نظریة اسکاچپول توانایی تبیین انقلاب ایران را دارد. برای پاسخ به این سؤال متغیرهای اصلی نظریة او در مورد جامعة ایران به‏کار رفته‏ و در ادامه، جرح و تعدیلهایی که خود اسکاچپول در نظریه‏اش انجام داده شرح و در پایان آرا و عقاید اسکاچپول دربارة انقلاب ایران نقد و ارزیابی شده است.

پژوهش حاضر با عنوان بررسی تطبیقی مبانی خرد سیاسی در آیین مزدایی و اسلام شیعی را با ذکر کلیات و امهات تحقیق شروع نمودیم، سوال اصلی پیرامون وجود افتراقات و اشتراکات این دو آیین بوده و در جواب آن فرضیه ای را مطرح کردیم، که براین اساس اشتراکات بسیار بیشتر از افتراقات می باشد. برای سنجش فرضیه ابتدا سوالات سه گانه فرعیبر اساس سه مبنای هستی، انسان و معرفت شناسی بود را طرح نموده و در جواب آنها سه فرضیه بیان داشتیم: در مبانی هستی شناسی، فقط در استقلال خیر از شر که مورد اعتقاد مزدائیان است، با شیعیان اختلاف نظر وجود دارد، اما در دیگر مبانی اختلافی مشاهده نمی گردد. برای سنجش فرضیه های فرعی آنها را در سه فصل مجزا مورد بررسی قرار داده، اما قبل از اینکار به چارچوب مفهومی پرداخته و شاخصهایی را برای بررسی تطبیقی استخراج نمودیم.ابتدا تعاریفی از مفاهیم بحث بیان شد و سپس قالب اندیشه در معنای عام خود را برای نوع تفکر در آیین مزدایی و اسلام شیعی به علت عام بودن برگزیدیم. هر اندیشه دارای مبانی خاص خویش می باشد، لذا در ادامه فصل چارچوب مفهومی به تعاریف و توضیحاتی پیرامون این مبانی پرداختیم. اولین مبنا، هستی شناسی می باشد که در آن به مبدأ، نوع، کیفیت، اهداف و سرانجام هستی پرداخته می شود. در مبنای انسان شناسی، به آفرینش، خصوصیات و کیفیت وجود آدمی و رابطه او با همنوعانش پرداخته می شود، مسائلی مانند دوگانگی وجود انسان، انسان های شایسته رهبری، برابری میان آنها از این فصل به عنوان شاخص استخراج شده است. در باب معرفت شناسی نیز موضوع، امکان، راههای کسب معرفت توسط انسان و پیروی از انسان کامل مطالبی بصورت نظری آمده است؛ که از این مبانی سه گانه شاخصهایی برای تحقیق در ادامه کار استخراج گردیده است.در فصل دوم 7 شاخص هستی شناسی را مورد بررسی تطبیقی در آیین مزدایی و اسلام شیعی قرار دادیم، این دو آیین در شاخصهای اعتقاد به نبرد خیر وشر که به تقابل دوست و دشمن در سیاست می انجامد، دوگانگی مادی و غیرمادی بودن هستی که به مشروعیت آنجهانی منجر می گردد، نظم که حفظ آن وظیفه حاکم است، سلسله مراتب در هستی که نمودش در نظام طبقاتی می باشد و اعتقاد به سرانجام این و آن جهانی هستی که با ظهور منجیان همراه است، با یکدیگر دارای اشتراک کلی بودند. اما در اعتقاد مزدائیان به وجود دو آفریننده مستقل از یکدیگر در آفرینش خیر و شر، شیعه به راهی دیگر می رود و به یک خدای واحد می رسد که همه اعم از خیر و شر بدست او آفریده شده است و این افتراق باعث تأیید فرضیه فرعی این فصل می شود. در فصل انسان شناسی 8 شاخص مورد بررسی قرار گرفته است که در نزد هر دو آیین انسانها دارای سلسله مراتبی بر اساس عدالت هستند که حاکم در رأس آن قرار دارد، زیرا هر کس با توجه مسئولیتی که در هستی دارد، در جایگاهی مشخص قرار می گیرد و به انجام خویشکاری می پردازد. وجود انسانهایی نخبه و برگزیده از دیگر اشتراکات موجود است، که بر اساس آن عده ای به عنوان راهنمایان در بین مردم زندگی می کنند و به واسطه داشتن مقام دینی به اقتدار سیاسی و اجتماعی می رسند؛ حاکم خود انسانی برگزیده است که خداوند او را برای حکومت بر انسانها معین داشته است، در آیین مزدایی حاکم فقط شاه آرمانی است، اما در اسلام به پیامبر، امام، فقیه و پادشاه عادل به عنوان حاکم اشاره شده است. در آخر اعتقاد مشترکی به وجود یک منجی در آخرالزمان وجود دارد که او پایان دهنده همه شرور است و جامعه را به عدالت و رستگاری می رساند. بر این اساس فقط شاهد اشتراک در کلیات هستیم و فرضیه دوم فرعی هم تأیید می گردد.فصل آخر به معرفت شناسی اختصاص داده شده و در آن ضمن اشاره به سه قالب فلسفه، فقه و کلام؛ بیان گردیده که خداوند موضوع شناخت می باشد، شناختی که باید با عمل توأم و دارای واسطه هایی همچون امام به عنوان حاکم سیاسی در تشیع و ایزد فرمانروا در آیین مزدایی باشد. که وجود همین افراد باعث امکان پذیر بودن معرفت می شود. راههای کسب معرفت خرد، تجربه، ایمان و وحی که قابل گنجانده شدن در قالبهای سه گانه است، می باشد، که هر کس بیشتر از این راهها به معرفت دست یابد، در جامعه دارای قرب و مقام خاصی می گردد. چنانچه امام و علما به واسطه دارا بودن از معرفت به راهنمای جامعه و سرپرستی آن می رسند و در کنار دیگران چون پیامبر الهی که بر او وحی نازل می شود و به صورت متون مقدس در تاریخ ماندگار گردیده، انسان های کاملی محسوب شده که همگان باید از آنها تبعیت نمایند. با تأیید فرضیه این فصل، به تأیید فرضیه اصلی تحقیق می رسیم که طی آن اشتراکات بیش از افتراقات است و عمده عدم توافق هم در دو بن انگاری مزدایی می باشد، چیزی که در شیعه مورد قبول نیست.