جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسأله شرور از دیر زمان با تقریرهای مختلف برای فیلسوفان و الهیدانان ادیان مختلف مطرح بوده و پاسخ های مختلفی به آن داده شده است. فیلسوفان و متکلمان مسلمان نیز از دو منظر متفاوت به این مسأله نگریسته و در پاسخگویی به آن کوشیده اند. فلاسفه اسلامی شرور را عدمی می دانند و به دنبال تبیین عقلانی چرایی تعلق قضای الهی به شرورند. در نظر آنان، به دلیل تلازم خیر اکثری در عالم طبیعت با شر اقلی، شرور قلیل به عَرض ِ خیرات کثیر در حوزه قضای الهی وارد می شوند و به صورت بالعرض مورد مشیت خداوند قرار می گیرند. اما متکلمان کوشیده اند سازگاری شرور (به طور خاص درد و رنج) را با آموزۀ عدل الهی مدلل سازند و برای تحصیل این غرض نظریه «عوض» را پرورانده اند. بر اساس این نظریه، عقل حکم می کند که اعطای عوض و جبران نسبت به درد و رنجی که شخص مستحق آن نیست بر خداوند واجب است. اگر مسأله شر را به عنوان یک امر واحد در نظر بگیریم، پاسخی که به آن می دهیم باید جامع باشد و همه ابعاد مسأله را در برگیرد در حالی که هیچ یک از پاسخهای فلاسفه و متکلمان اینگونه نیست؛ بنابراین با تفاوت نگرش، راه حل ها متفاوت می شود، پر واضح است که فلاسفه و متکلمان در پاسخ به این مسأله اختلاف نظر ندارند؛ زیرا اساساً هر یک نگرش خاص و متفاوتی به مسأله شرور دارند و براساس آن نگرش، راه حلی برای مسأله شرور ارائه داده اند. البته پاسخ متکلمان نسبت به پاسخ فلاسفه موضع برای اقناع اذهان عمومی کارآمدتر است زیرا دارای پیچیدگی های فلسفی نیست و شخص دارای عقل سلیم به راحتی آن را می پذیرد. از سوی دیگر هر انسانی در مواجهه با شرور ابتدا انگشت بر روی تبعیض های موجود در دنیا می گذارد و آموزۀ عدل الهی برایش کمرنگ می شود، در اینجاست که پاسخ متکلمان به فرد کمک می کند تا ایمانش را حفظ کند.

مسأله شر که به عنوان مسأله ای علیه وجود خداوند ادیان مطرح بوده است، هم از بعد نظری قابل طرح است هم از بعد عملی. در مسأله عملی شر، بعد عملی و کاربردی شرور درزندگی و تأثیر آنها بر ایمان انسانها مد نظر قرار می گیرد و این سوال پاسخ داده می شود که در مواقع رسیدن شرور، چطور ایمانمان را حفظ کنیم؟در این مقاله، پس از شرح راه حل های فیلسوفان و متکلمان مسلمان به مسأله شر،کارآمدی راه حل های هریک بررسی شده است. مهم ترین یافته این مقاله این است که با آنکه در ابتدای امر به نظر می رسد تنها راه حل متکلمان پاسخگوی مناسبی برای مسأله عملی شر است، اما با نگاه دقیقتر در می یابیم که راه حل های ارائه شده توسط فیلسوفان اسلامی افزون بر آنکه پاسخگوی مسأله نظری شر است، بدلیل استفاده از روش کشف و شهود برای دستیابی به آنها ، قادر به پاسخگویی به مسأله عملی شر نیز بوده و از کارایی بالایی برخوردارند.